Pamukta kur yükünü sanayici taşıyor

YENER KARADENİZ / İSTANBUL

Son yıllarda pamukta ekim alanında daralma ve rekolte düşüşü sonucu artan ithalat, kur riskini de gündeme getirdi. Daha önce yurtiçinde sanayiciye TL ile satılan pamuk, kurda yılbaşından bu yana görülen ani yükseliş nedeni ile dolar üzerinden satılmaya başlandı. İplik sanayicisi temsilcileri, kur riskini üstlenmek istemeyen ithalatçıların temmuz ayından bu yana pamuğu dolar ile sattıklarını ve bu şekilde tüm kur riskini kendilerinin üstlendiğini dile getirdi. Geçen sene 818 bin 511 ton olan lif pamuk üretiminin bu yıl yüzde 40 oranında düşüşle 626 bin ton civarında olması bekleniyor. İthalatın ise bu yıl 1 milyon ton sınırına dayanacağı ifade ediliyor. Üretimde hedeflenen 1 milyon tonun ithalatta yakalanacağını belirten sektör temsilcileri, bunun değer olarak karşılığının ise 2 milyar doları bulacağını dile getiriyor.

“Tam kapasite çalışıyoruz”

‘Beyaz altın’ pamuğun tarafları, Türk ekonomisinin lokomotiflerinden tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacı olan 1.6 milyon ton pamuğun 2 milyar dolara yakınının bu yıl ithal edilmesi bekleniyor. Örme Sanayicileri Derneği (ÖDSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Fikri Kurt, tekstil sektörünün şu an ihracatta çok iyi bir grafik çizdiğini söyledi. Haziran ayından bu yana ihracatın sürekli arttığını dile getiren Kurt, halihazırda üretim tesislerinin kış sezonu için özellikle örme grubu başta olmak üzere tam kapasite çalıştığını belirtti.

“Fırsatçılar türedi”

Ancak üretim tarafında ana hammadde olan pamuk ile ilgili sıkıntıların yaşanmaya başladığını aktaran Kurt, şöyle konuştu: “sektörün ana hammaddesi pamuk ve iplik. Ne yazık ki ülkemizde pamuk yeteri kadar üretilmiyor. Türkiye’nin pamuk ihtiyacının yarısı ithal ediliyor. 1990’da 1 milyon pamuk üretimimiz varken daha sonraki yılarda küçüle küçüle 450 bin tonlara kadar düştü. Çiftçiye moral teşvikleri ile birlikte üretim yeniden 750 bin tonlara çıktı ama ihtiyaç 1.6 milyon ton civarında.” Böyle durumlarda fırsatçıların türediğine dikkat çeken Kurt, “Kurlar artınca hemen fiyatlara yansıyor. Fiyatlar da artınca diğer ülkelere yapacağımız ihracatın da yeterli derecede yapılamadığını gözlemliyoruz. Fırsatçılık rekor kırıyor. Bazı ithalatçılar iplikleri, pamuğu dolar bazında satmaya başladı. Sanki Türkiye’de değil, ABD’de yaşıyoruz. Bunu kınıyoruz. Biz Türkiye’de yaşıyoruz ve para birimimiz TL’dir. Devletin bunların üzerine gitmesi lazım” şeklinde konuştu. Kurt’un verdiği bilgilere göre pamukta dönemsel olarak dolar üzerinden satışlar zaman zaman gerçekleşiyor ama kısa süre sonra yeniden TL’ye dönülüyor.

“Temel neden TL’nin hızlı değer kaybı”

Yağmur Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Kaya da dünya piyasalarında pamuk fiyatlarının dolar üzerinden belirlendiğini ve temmuz ayından bu yana TL’nin dolar karşısında hızlı değer kaybı nedeni ile de kur riskini üstlenmek istemeyen ithalatçıların pamuğu dolar ile satmaya başladığını söyledi. Buradaki temel nedenin TL’nin hızlı değer kaybetmesi olduğuna dikkat çeken Kaya, “Viskon, polyester gruplarında eskiden beri dolar ile fiyat verilirdi. Temmuzdan beri pamukta da aynı olay yaşanmaya başladı. Bu tamamen TL’deki reel kayıp ile ilgili” dedi.

Örme grubu hızlandı dakuma yavaşladı

Öte yandan pandemi ile birlikte değişen tüketici alışkanlıkları üretim bantlarında da değişikliklere yol açtı. Yavuz Kaya, esnek ya da evden çalışma gibi değişikliklerin tüm dünyada gömlek giyimi yerine pantolon ve sweatshirt gibi daha rahat kıyafetlere olan talebi artırdığını söyledi. Bu durumun birkaç yıl daha devam edeceği tahmininde bulunan Kaya, “Dokuma değil örme grubu daha hızlı gidiyor. Özellikle kalın numara iplikler çok daha hızlı” dedi.

İthalatı 1 milyon ton sınırına dayandı

Türkiye'nin lif pamuk ithalatı 2018 yılında 766 bin 947ton oldu. 2019 yılında ithalat 950 bin 590 tona ulaştı. 2019 yılı Ocak-Temmuz döneminde 566 bin ton olan pamuk ithalatı 2020 yılı Ocak-Temmuz döneminde 632 bin ton olarak gerçekleşti. Artarak devam eden pamuk ithalatının yıl sonunda 1 milyon tona ulaşması bekleniyor. Ulusal Pamuk Konseyi verilerine göre, sezon olarak değerlendirildiğinde 2019-2020 sezonunun 11 ayında geçen yılın aynı dönemine göre ithalatta yüzde 39.03 artış kaydedildi.

Pamuk çekirdeğinde yüzde 100 fiyat arttı, üretici sevindi

Üreticisinin artan girdi maliyetlerine karşı kilogramda 4 TL'lik piyasa fiyatıyla hayal kırıklığı yaşadığı çekirdekli pamukta, sürpriz çekirdekten geldi. Margarin başta olmak üzere gıda sanayiinde geniş kullanım alanına sahip pamuk yağının (çiğit) hammaddesi çekirdekte kg fiyatı yüzde 100 artış gösterdi. 1 TL olan pamuk çekirdeği, 2 TL oldu. Çekirdekteki fiyat artışı pamuk fiyatına da yansıdı ve fiyat 5 TL'ye yükseldi. İzmir Ticaret Borsası'nda da yeni sezon lif pamuk fiyatı 12 TL'yi buldu. Tariş Pamuk Birliği Genel Müdürü Güngör Şentürk, üreticinin hasat için tarlaya girdiği şu günlerde çekirdek fiyatındaki artışın olumlu olduğunu söyledi. Çekirdekli pamuğun kg fiyatının 5 TL olduğunu, önümüzdeki günlerde primin açıklanması ile 6 TL'lik fiyatın gündeme geleceğini kaydeden Şentürk, “Sahada gözlemlerimiz devam ediyor. Geçtiğimiz günlerde yaşanan yağış, pamuk ekili alanlarda etkili olmadı. Dolayısıyla kalitede sıkıntı yok. Ancak, verimde geçtiğimiz yıllara göre yüzde 5 civarında bir düşüş tespit ettik” dedi. Şentürk ayrıca Aydın kombinası ile Tariş'in piyasanın önemli pamukyağı tedarikçilerinden olduğunu hatırlatarak çekirdek alımına önümüzdeki günlerde başlayacaklarını duyurdu. Hasadın başlamasına paralel olarak çırçır işletmelerinde de hareketlilik yaşandığını söyleyen İzmir Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Üyesi Şeref İyiuyarlar da “Ayçiçek, soya fiyatları artıyor. Pamukyağı hammaddesi çekirdek fiyatları da son günlerde zamlandı. 1 TL olan fiyat 2 TL oldu. Borsa'da 11-11.5 TL olan pamuk fiyatı 12 TL'ye yükseldi. Sonuçta müstahsil kazandı. Fiyatların biraz daha yükselmesini bekliyorum” diye konuştu.

Türkiye pamukyağı üretimi 150 bin ton

Dünya üretimini yaklaşık 5 milyon tonu bulduğu pamukyağında Türkiye üretimi 150 bin ton olarak tahmin ediliyor. Ülke yağ ihtiyacının yüzde 20'sinin karşılandığı pamukyağı rafine edilerek bitkisel yağ çeşidi olarak yemeklerde kullanılabiliyor.

NİHAT DELİBAŞI / İZMİR