Özel sektör parayı dışarıdan buldu
Faizlerin rekor negatif düzeye gerilemesine rağmen finansmana erişimde ciddi sıkıntı yaşayan reel sektörün dış borç çevirme oranı, yüzde 200’ü aştı.
Şebnem TURHAN
Politika faizindeki indirimlere rağmen makro ihtiyati önlemler nedeniyle krediye erişimi kısıtlanan özel sektör çareyi yurtdışından borçlanmakta buldu. Özel sektörün Ağustos 2022 itibariyle dış borç çevirme rasyosu yüzde 217,13’e yükseldi. Merkez Bankası son üç Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında 350 baz puan faiz indirimi gerçekleştirse ve ticari kredi faizlerine politika faizine dayalı azami sınır getirse de hem Merkez Bankası’nın hem de Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) aldığı makro ihtiyati önlemler ticari kredi kullanımını kısıtlıyor. İçeride politika faizi indirimiyle bir yandan gevşetilen ancak makroihtiyati önlemlerle bir yandan da sıkılaştırılan piyasada, yüksek enflasyon nedeniyle işletme sermayesi ihtiyacı artan özel sektör yönünü yurtdışına çevirdi. Merkez Bankası verilerine göre özel sektörün dış borç çevirme oranı Ağustos 2022 itibariyle aylık veriler kullanılarak 6 aylık hareketli toplam yöntemiyle hesaplandığında yüzde 217,13’e yükseldi. Ağustos ayında özel sektörün 12 aylık kümülatif uzun vadeli dış borç çevirme oranı yüzde 198’e çıktı. Yani özel sektör 1 birim borç öderken 2 katı borçlandı.
Ticari kredide büyüme yüzde 24,6
Merkez Bankası’nın geçen hafta 150 baz puan indirimle yüzde 10,5’e çektiği politika faizi indirimi sonrasında cuma günü de BDDK TL kredi kullanabilecek şirketler için getirdiği uygulamayı daha da sıkılaştırdı. BDDK TL kredi kullanabilmek için daha önce 15 milyon TL olan yabancı para pozisyonu sınırı 10 milyon TL’ye çekti, nakit pozisyonu aktif toplamı ya da 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanı yüzde 10’unu geçen şirketlere uygulanan kredi sınırlaması ise yüzde 5 olarak güncelledi. Merkez Bankası verilerine göre eylülün ilk haftasında yüzde 17,6'ya kadar gerileyen ticari kredilerde 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış büyüme eylül sonu itibariyle yeniden yüzde 20 seviyesini aştı. 14 Ekim haftası itibariyle de ticari kredilerde büyüme yüzde 24,6'ya ulaştı. Aynı dönemde ticari kredi faizleri kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat hesabı hariç yüzde 18,29'a geriledi.
Özel sektör kredi kullanımında karşılaştığı zorlukları sık sık dile getirirken Merkez Bankası verileri yurtdışından kredi talebinin arttığını ortaya koyuyor. Ağustos 2022 ödemeler dengesi verileri göre özel sektör bu dönemde toplam 2.4 milyar dolar kredi kullandı. Yılın ilk sekiz ayında diğer sektörler 8.5 milyar dolar kredi kullanımı yaptı. Böylece de 12 aylık kümütalif verilere göre uzun vadeli dış borç çevirme oranı bankacılık sektöründe yüzde 91, diğer sektörlerde yüzde 198 oldu. Diğer sektörlerde temmuzda bu oran yüzde 178 seviyesindeydi. Özel sektörün kısa vadeli dış borç stokunda da artış var. Yine Merkez Bankası verilerine göre diğer sektörlerin kısa vadeli dış borç stoku 2021 sonuna göre yüzde 15,4 artışla 50.9 milyar dolar düzeyine çıktı.
16 yılın en yüksek oranına çıktı
Merkez Bankası’nın aylık verileri kullanarak 6 aylık hareketli toplam yöntemiyle hesapladığı özel sektörün kısa ve uzun vadeli dış borç çevirme oranı Ağustos 2022 itibariyle yüzde 217,13 seviyesine yükseldi. Bu oran 2006 Haziran’ındaki yüzde 254,3’ten sonra görülen en yüksek seviye. Pandeminin ilk yılında Mayıs 2020’de yüzde 61,31'e kadar gerileyen özel sektörün dış borç çevirme oranı o dönemki genişleyici para politikası sayesinde ucuz maliyetli krediye ulaşımın etkisiyle 2021'in ilk aylarına kadar yüzde 100'ün altında seyretti. 2021 Mayıs ile birlikte artışı ivme kazanan dış borç çevirme oranı 2022 ile birlikte yüzde 150'yi aştı. BDDK ve Merkez Bankası'nın makroihtiyati önlemlerle sıkılaştırmayı arttırdıkları Haziran 2022 sonrasında ise temmuzda oran yüzde 186,3'e, ağustosta ise yüzde 217,13'e yükseldi.
