Normalleşme gıda fiyatlarını düşürür mü?

Ufuk KORCAN

Uzun bayram tatilinin sonuna geldik. Uluslararası piyasalar bu süreçte COVID-19 salgınının yeniden hızlanmasının yarattığı endişeler nedeniyle dalgalı bir seyir izledi. 15 Temmuz’da 34.987 puandan kapanan New York Borsası’nda Dow Jones Endeksi, 19 Temmuz’da 33.742 puana kadar indi. Yani iki işlem gününde Dow Jones’ta yüzde 3.5’i aşan kayıplar yaşandı. Ancak bu düşüşün ardından gelen alımlarla Çarşamba günü 34.800’e çıkan Dow Jones, kayıplarının büyük bölümünü telafi etti. 16 ve 19 Temmuz’da yarım gün işlemlerin olduğu Borsa İstanbul yurtdışında kayıpların yaşandığı günlere denk geldi ve kısa işlem günlerini satış baskısıyla tamamladı.

FED ve enflasyon yakından izlenecek

Tatil dönüşü piyasaları yine yoğun bir gündem bekliyor. Pandeminin seyri, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) 13 yılın zirvesine çıkan enfl asyon rakamları sonrasında hem faiz artırımına hem de tahvil geri alımında azaltıma gidip gitmeyeceğini takip edecek. Yurtiçinde de ana gündem maddelerinin başında enfl asyon geliyor. Haziran ayında yıllık yüzde 17.53’e yükselen enflasyonun, elektrik ve doğalgaz zamlarının fiyatlar üzerinde etkisinin görüleceği temmuzda ne olacağı yakından izlenecek.

Ekonomistler zamların temmuz enfl asyonuna 1 puan civarı etki yapmasını bekliyor. Peki, temmuz enfl asyonunun ardından nasıl bir seyir izlenecek?

Son açıklanan rakamların ardından yapılan yorumların büyük bölümünde karamsar görüşlerin ağırlıkta olduğu görülüyor. Ancak bardağın o kadar da boş olmadığını düşünüyorum. Salgın dönemindeki belirsizlik ve kuraklık nedeniyle azalan rekolte, birçok tarımsal emtia üreticisi ülkenin ihracat kısıtlamasına gitmesine yol açmış, bu durum tarımsal emtia fiyatlarının yükselmesine neden olmuştu.

Salgın önlemlerinin gevşetilmesi ve koşulların normalleşmesi ile küresel ticaretin ivmelenmesi orta vadede arz kısıtlarının da azalmasına ve enfl asyon sepetinde ağırlığı yüksek olan gıda fiyatlarının düşmesine yol açabilecek. Ayrıca Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olan Avrupa Birliği, Euro Bölgesi için hem bu yıl hem de 2022 için büyüme tahminlerini yükseltti. Bu da Türkiye’nin ihracat gelirlerine olumlu etki yapacak bir diğer gelişme.

Mevduatta uzun vade düşünülebilir

Haziran ayında beklentilerin üzerinde gelen enflasyon rakamları ve temmuz rakamlarına ilişkin beklentilerle Merkez Bankası’nın faiz indirimine yönelik tahminler şu aşamada ötelenmiş gözüküyor. Piyasalarda beklenti faiz indirimlerinin yılın son aylarında olabileceği yönünde. Küresel anlamda pandemi nedeniyle yeni kapanmaların olmaması ve ülkelerin gıda ihracatlarına getirdikleri kısıtlamaları gevşetmeleri halinde düşüşe geçecek gıda fiyatları içeride de enfl asyon üzerindeki baskıları azaltabilir. Dolayısıyla yüzde 18-19 seviyelerindeki mevduat faizleri ileriki aylar için de cazip kalabilir. Bu nedenle olası faiz indirimlerinin getiri kaybı yaratmaması için mevcut faizlerden 6 ve daha üzeri vadelerde mevduat yapılabilir.

Gıda enflasyonu önlemleri için ülkelerin aldığı kararlar

Rusya: 2019 yılında küresel buğday ihracatının yüzde 18.4’ünü gerçekleştiren Rusya, 15 Şubat-30 Haziran 2021 dönemi için buğday ihracatına kota sınırlaması ve ilave vergi getirdi.

Arjantin: Kuraklığa bağlı rekolte azaldı, soya ve mısır başta olmak üzere üretim düştü. 2020 Aralık sonundan 28 Şubat 2021 tarihine kadar mısır ihracatını durdurdu. Arjantin 2019 yılında küresel mısır ihracatının yüzde 17.1’ini yaptı.

Endonezya, Tayland, Vietnam: Artan küresel gıda fiyatlarından faydalanmak isteyen bu üretici ülkeler ekim desteklerini artırmayı planlıyorlar. Ayrıca özellikle pirinçte yurtiçi talebin karşılanamayacağı bir durum olursa ihracat yasakları uygulayabileceklerini belirttiler. 3 ülke, 2019 yılın da toplam ihracatın yüzde 27.5’ini gerçekleştirdi.

Çin, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri: 2020 yaz aylarından itibaren kendilerini korumaya almak için gıda stoku (özellikle hububat) yaptılar. Ocak 2021 itibariyle Çin, 15 aylık yurtiçi talebi karşılayabilecek buğday stokuna sahip.

Cezayir, Kazakistan, Güney Afrika: Çeşitli gıda ürünlerine ihracat sınırlandırması getirdiler.

Angola ve Türkmenistan: Salgının başından beri sağlamaya başladıkları gıda ithalatı finansman desteğini halen sürdürüyorlar.