Nispi temsil sistemi meslek odalarına ne getirecek?

Emre KARTALOĞLU
TÜRMOB Genel Başkanı 

Son yıllarda meslek odalarının seçim sistemleri dönemsel olarak gündeme geliyor. Meslek odalarının içinde bulunduğu her tartışmada gündeme getirilen nispi temsil sistemi TÜRMOB’da 12 yıldır uygulanıyor.

Nispi temsil sistemini uygulayan bir meslek örgütü olarak TÜRMOB’un bu uygulamanın sonuçlarını, kamuoyunun ve karar alıcıların bilgisine sunma sorumluluğunu üzerimizde taşıyoruz.

Geçtiğimiz günlerde Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan "Barolar ve tabip odaları başta olmak üzere" meslek örgütlerinin yapılarının değiştirilmesi yönündeki çağrısının ardından AK Parti tarafından, baro ve oda yönetimlerinin çoğunluk esasına göre değil nispi esasa göre belirlenmesi yönünde düzenleme yapılması için çalışmalara başlandı.

Bilindiği gibi seçim sistemleri genel olarak ikili bir yapıya sahiptir. Birincisi çoğunluk seçim sistemi ve ikincisi nispi temsil sistemidir.

Liste usulü, “majority” olarak adlandırılan seçim sistemi çok oyu alan listelerin ya da adayların seçilmesi ilkesine dayanmaktadır.

Nispi temsil sisteminde ise, partiler ya da listeler aldıkları oy oranına göre üye çıkarır. Nispi temsil sistemi her parti veya grubun aldığı oy oranında temsiline imkan verir.

Nispi temsil sisteminin her görüşe yer vermesi daha demokratik bir sistem olduğunu gösteriyor. Ancak, burada çok önemli bir fark var. Meslek odaları seçimlerini yaparken meclis seçimi yapmıyor. Seçim dönemi boyunca meslek odasını yönetecek kurulun seçimini yapıyor. Diğer bir ifadeyle yürütme organını seçiyor. Bilindiği gibi Meclis yasama organını oluştururken, yürütme organını parlamenter sistemlerde bakanlar kurulu oluşturuyor. Örneğin koalisyon dönemleri hariç Bakanlar Kurulu TBMM’de temsil edilen partilerin oy oranına göre oluşmuyordu. Bakanlar Kurulu parlamenter sistemde başbakan tarafından belirlendikten sonra meclisten onay alıyordu. Ülkemizde uygulanmaya başlanan Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde ise bakanlar Cumhurbaşkanı tarafından seçilmektedir.

Bu bağlamda TÜRMOB Genel Kurulu, meclise karşılık gelirken, TÜRMOB Yönetim Kurulu bakanlar kuruluna karşılık gelmektedir. Nispi temsilin uygulandığı TÜRMOB ve bağlı Odalarımızda yürütme organı olan yönetim kurullarımız seçime giren grupların oy oranına göre oluşuyor. Bu durum 5 yönetim kurulu üyesi olan bir Oda’da 5 ayrı gruptan birer üyenin yönetimde yer alması gibi durumlar ortaya çıkabiliyor. Bu bağlamda, koalisyon dönemlerine getirilen eleştiriler ve Cumhurbaşkanlığı sistemine geçiş gerekçeleri unutulmamalıdır.

Parçalı yönetim yapısına sahip Odalarımızda bırakın yönetimlerin programlarını hayata geçirmesini, görev dağılımı bile yapamadıkları durumlar oluyor. Birçok grubun yönetimde yer almasının bir sonucu olarak karar alma süreçleri tıkanarak, hizmetlerde aksamalar yaşanabiliyor.

Nispi temsil sisteminin, TÜRMOB ve bağlı Odalarımızda 12 yıllık uygulamasında tüm grupların mutabık kaldığı nokta, faydalı olmadığı yönündedir. Karar alma süreçlerini tıkayan bu sistem bugüne kadar sorun ve sıkıntıdan başka mesleğimize en küçük bir katkı sağlamamıştır.

TÜRMOB ve bağlı Odaların 12 yıllık deneyimi ortada iken, hiçbir faydası olmayan bu sistemin, diğer meslek odalarında da uygulanmak istenmesi maalesef ülkemizin meslek örgütlerinin hizmetlerine olumsuz katkı sağlayacaktır.

İki dönem kuralı

3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu, 26 Temmuz 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak uygulamaya giren 5786 sayılı Kanunun ile değiştirilmiş, seçimlerde nispi temsil sistemi ile yönetim kurulu başkanlarına iki dönem sınırlandırılması getirilmişti. Yapılan değişiklikle TÜRMOB ve Odalarda üst üste iki seçim döneminde iki defa yönetim kurulu başkanlığına seçilmiş olanlar, aradan iki seçim dönemi geçmedikçe yönetim kurulu üyeliğine seçilemiyor.

İki dönem kuralının tüm meslek odalarında uygulanacağı ifade edilmişti. Bu kural daha sonra TOBB Kanununda ve Ziraat Odalarına ilişkin Kanunlarda yerini aldı.

TÜRMOB için iki dönem kuralının iptali için Anayasa Mahkemesi’nde dava açıldı. Anayasa Mahkemesi düzenlemenin Anayasaya uygun olduğuna karar verdi. TOBB ve Ziraat Odaları için açılan davalarda ise iki dönem kuralının Anayasa’ya aykırı olduğuna karar vererek TOBB’da ve Ziraat Odalarında uygulamayı iptal etti.

Bir kurum için ak dediğimize diğer kurum için kara demek yerine kuralları herkes için uygulanır kılmalıyız.

Meslek odalarını çalışamaz duruma düşürmek yerine ülkemizin gelişimi için katma değer yaratan yapılara dönüştürmek daha yararlı olacaktır.

KDV iadesinde teminat dönemi başladı

İlk dönem geçici verginin verilmesi mümkün değil

Nakdi ücret desteği nasıl uygulanacak?