Merkez’den kısa vadeli borç istatistiklerine revizyon

Merkez Bankası kısa vadeli dış borç istatistiklerinde revizyon yapıyor. 19 Ağustos’ta açıklanacak yeni verilerde en önemli değişim vadeli dış ticaret işlemleri kaynaklı ihracat alacakları ve ithalat borçlarının firmalardan doğrudan raporlama yoluyla derlenmesi olacak. Bu değişim Türkiye’nin brüt dış borcu, uluslararası yatırım pozisyonu, firmaların döviz varlık ve yükümlülükleri ile ödemeler dengesi istatistiklerinin de değişimine yol açacak. Uzmanlar revizyon sonrası kısa vadeli borcun daha düşük rezervlerin ise daha yeteri görüneceğini belirtiyor.

Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, geçen hafta düzenlediği yılın üçüncü Enflasyon Raporu sunumunda revizyona ilişkin bilgi verdi. Kavcıoğlu’nun verdiği bilgiye göre uluslararası standartlarda yapılan güncellemelere uyum ve yeni veriye erişim kapsamında, bazı temel istatistiklerde revizyon planlanıyor. Bu revizyonla, kısa vadeli dış borç istatistikleri başta olmak üzere, Türkiye’nin brüt dış borcu, uluslararası yatırım pozisyonu, firmaların döviz varlık ve yükümlülükleri ile ödemeler dengesi istatistiklerindeki olası yanlılıkların düzeltilmesini amaçlanıyor.

Kavcıoğlu, “Revizyon kapsamında yapılan en önemli geliştirme, vadeli dış ticaret işlemleri kaynaklı ihracat alacakları ve ithalat borçlarının firmalardan doğrudan raporlama yoluyla derlenmesi olacak. Çalışma kapsamında elde edilen bulgular, bilhassa reel sektörün dış finansman ihtiyacına yönelik daha gerçekçi değerlendirmeler yapılabilmesine katkı sağlayacak. Uluslararası kuruluşlardan da teknik destek alarak yürüttüğümüz çalışmanın sonuçlarını 19 Ağustos’ta yayınlayacağımız kısa vadeli dış borç istatistikleri ile birlikte kamuoyuyla paylaşmayı planlıyoruz” diye konuştu.

Yanlılıkların giderilmesi amaçlanıyor

Enflasyon Raporu’nda konuya ilişkin özel bir kutu ayrıldı. Çeşitli kaynaklardan derlenen kısa vadeli dış borç istatistiklerinde uluslararası standartlarda yapılan güncellemelerin, yeni veri setlerine erişim, veri paylaşım teknolojilerindeki gelişim gibi nedenlerle yanlılıklar zamanla tespit edilebildiğine dikkat çekilen kutuda, uluslararası standartlara ve istatistiklerin revizyon politikasına uygun olarak söz konusu istatistiklerin güncellemeye tabi tutulabildiği yer aldı. Merkez Bankası bu kapsamda, enstrümanlar bazında olası yanlılıklar tespit edildiğini kaydetti.

Analizde yer alan bilgilere göre yanlılık tespit edilen ticari kredi yükümlülükleri ithalat borçları ile peşin ihracat ve prefinansmandan oluşuyor. İthalat borçları, ithalatçıların yurtdışındaki satıcı firmalardan doğrudan sağladığı, malın/hizmetin bedelinin vadeli olarak ödendiği krediler olurken peşin ihracat ve prefinansman ise mal bedelinin avans şeklinde ve peşin olarak ithalatçıdan sağlanması ve ihracatın gerçekleştirilerek yükümlülüğün yerine getirilmesi olarak tanımlanıyor.

İthalat borçlarında dikkat çekici artış

İthalat ile ithalat borçlarının seyri ihracat alacakları ve ihracat ilişkisi de dikkate alınarak incelendiğinde, ithalat borçlarında dikkat çekici artış gözleniyor. Türkiye’nin ithalatı ve vadeli ithalatında yapısal bir değişiklik olmadığı değerlendirildiğinde, bu artışın nedenlerinin detaylı incelenmesine ihtiyaç olduğunu vurgulayan Merkez Bankası analizinde “Ülkelerin ticari kredi yükümlülüklerine bakıldığında da, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin ‘İthalat Borçları/İthalat’ oranlarının ortalama ve medyan değerlerine kıyasla, Türkiye’nin oranının görece yüksek olduğu görülmektedir” denildi.

2020’de TÜİK işbirliğinde çalışma başlatıldı

Diğer ülkelere göre Türkiye’nin ithalat borçlarının görece yüksek olması olası bir yanlılığa işaret ettiği kaydedilen analizde hesaplamada kullanılan mevcut veri kaynaklarının ve hesaplama yönteminin gözden geçirilerek uluslararası standartlara uyumun artırılması gerektiği vurgulandı. Bu amaçla, 2020 yılında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile Türkiye İstatistik Kurumu iş birliğinde, birçok ülkede yaygın olarak kullanılan doğrudan raporlama tekniği ile firma seviyesinde veri derlenmesine yönelik bir çalışma başlatıldığı bilgisi verildi. Ayrıntılara göre çalışma ile çeyreklik dönemler itibarıyla toplam vadeli ithalatın ve ihracatın en az yüzde seksenini temsil eden firmalardan ticari alacak ve borçlarını yurtiçi – yurtdışı ayrımında, yabancı para kompozisyonlarını da içerek şekilde raporlamaları talep edildi.

Mevduatlarda vade ayrımı

TCMB nezdindeki mevduat ve depo bakiyeleri, yurtdışında yerleşik vatandaşların hesapları ile diğer merkez bankalarıyla yapılan swap anlaşmalarından doğan yükümlülükler ve yurtdışı bankalarca TCMB nezdinde açılan depo hesaplarını gösteriyor ve tamamı kısa vadeli. Bankalar nezdindeki mevduat verileri ise yurtdışında yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin yurt içinde yerleşik bankalardaki döviz ve TL mevduatlarından oluşuyor ve o da kısa vadeli. Ancak, mevduat yükümlülükleri için banka mizan verilerinde vadeye göre ayrım yok. Mevduat kalemlerinin kısa ve uzun vadeli olarak ayrıştırılması halinde uzun vadeli mevduat KVDB kapsamında olmayacak.

Bankalara etkisi olabilir

Bankalar ve diğer sektörler tarafından yurtdışından sağlanan kredilerin veri kaynağı, TCMB tarafından aylık olarak derlenen yurtdışı kredilerden oluşuyor ve kısa -uzun vade ayrımı yapılabiliyor. Uluslararası metodolojide bankaların yabancılardan repo yoluyla sağladığı kaynakların da kredi yükümlülüğü olarak gösterilmesi öneriliyor. Yabancılarla menkul kıymetler üzerinden yapılan repo işlemleri için söz konusu uyarlamanın yapılması durumunda, bankaların kısa vadeli kredi stokunda artış beklenebilir.