Merkez Bankası’na göre gıda fiyatları daha da artacak

Ali Ekber YILDIRIM

Geçmiş yıllarda yaz döneminde sebze meyve fiyatlarında düşüş olur ve enflasyon buna bağlı olarak daha düşük seyrederdi. Ancak, bu yıl fiyatların düşmesi bir yana artış trendi devam ediyor.

Merkez Bankası Başkanı Gaye Erkan’ın, 27 Temmuz’da açıkladığı 2023 Yılı 3.Dönem Enflasyon Raporu’nda yıl sonu gıda enflasyonunu revize edilerek yüzde 61,5 olarak açıklandı. Bundan önceki rapor döneminde yıl sonu gıda enflasyonu yüzde 27,9 olarak açıklanmıştı.  2024 yılı sonu için yüzde 11,5 olarak açıklanan gıda enflasyonu ise yüzde 35 olarak revize edildi.

Meyve ve sebze fiyatları tarihsel ortalamanın üzerinde arttı

Merkez Bankası’nın Enflasyon Raporu’nda küresel tarım ve gıda fiyatları düşerken Türkiye’de fiyatların artmaya devam ettiği belirtilerek şu değerlendirmeye yer verildi:

“Küresel tarım ve gıda fiyatlarındaki düşüşe rağmen yurt içi arz yönlü sorunlar ve piyasa yapısındaki yetersizlikler sonucunda gıda fiyatlarındaki artış eğilimi devam etmiş, gıda yıllık enflasyonu gerilemekle birlikte manşet enflasyon seviyesinin üzerindeki seyrini sürdürmüştür.

Gıda ve alkolsüz içecek yıllık enflasyonu, taze meyve ve sebze dışında kalan gıda kalemlerinin enflasyonuna bağlı olarak gerileyerek yüzde 53,92 olmuş, meyve ve sebze kalemlerinde ise yıllık enflasyon yüzde 57,49’a yükselmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış veriler gıda fiyatlarında önceki çeyreğe benzer bir oranda (yüzde 11,69) artışa işaret ederken alt kırılım bazında taze meyve ve sebzede fiyat artışında (yüzde 25,61) güçlenme, diğer gıda grubunda ise yavaşlama (yüzde 8,73) olmak üzere ayrışma kaydedilmiştir. Bu dönemde meyve ve sebze fiyatları tarihsel ortalamasının belirgin olarak üzerinde bir oranda artmıştır.”

Patates, et, et ürünleri, çay, kahve  ve kakao’da artış dikkat çekici

Merkez Bankası’nın raporunda taze meyve ve sebzenin yanında patates, kırmızı et, et ürünleri ile kahve-çay-kakaoda tarihsel eğilimlerinin üzerindeki artışlarla öne çıkan diğer  ürünler olduğuna dikkat çekiliyor. Raporda: “ Arz yönlü sorunlara istinaden ilk çeyrekte fiyat artışları oldukça güçlenen kırmızı ette yükselişler (yüzde 23,91) bu dönemde bir miktar yavaşlamakla birlikte devam etmiştir. Et fiyatlarında yaşanan artışlar, işlenmiş et ürünleri fiyatlarını da eşanlı olarak etkilemeyi sürdürmüştür. Yaş çay alım fiyatlarına bağlı olarak çay fiyatları artış kaydetmiştir.”bilgisine yer verildi.

İklim ve kur baskısı fiyatları artırıyor

 Uluslararası fiyatlardaki görünüme paralel olarak katı-sıvı yağ fiyatlarının tarihsel eğiliminin altındaki seyrini sürdürdüğüne dikkat çekilen raporda iklim ve kur baskısının önümüzdeki döneme ilişkin etkileri şöyle ifade ediliyor: “Ülkemizde kurak geçen kış mevsimi sonrası Mart - Mayıs dönemini kapsayan alansal yağışlar, mevsim normallerinin ve geçen yıl yağışlarının üzerinde gerçekleşerek kuraklık riskini ortadan kaldırmıştır.Özellikle haziran ayında yaşanan aşırı yağış, dolu ve selin ise bazı bölgelerde tarım ürünlerine zarar verdiği izlenmiştir. TMO(Toprak Mahsulleri Ofisi)’nun un regülasyonunun Haziran ayı itibarıyla sona ermesi önümüzdeki dönem için başta ekmek olmak üzere ekmek-tahıl fiyatları üzerinde bir risk teşkil etmektedir. Yılın ikinci yarısı için asgari ücrette yapılan artışın talep ve maliyet kanallarıyla gıda fiyatları üzerindeki yukarı yönlü baskıları artırabileceği değerlendirilmektedir. Ayrıca son dönemde döviz kurunda yaşanan yükseliş, ithal ürünler ile kura duyarlılığı yüksek tarımsal girdiler kanalıyla yurt içi fiyatlarda baskı oluşturacak bir diğer ana unsurdur.”

Gıda fiyatlarına yukarı yönlü güncelleme

Merkez Bankası’nın Enflasyon Raporu’nda gıda fiyatlarına ilişkin varsayımların, 2023 yılı için yukarı yönlü güncellendiği hatırlatılarak: “ 2023 yılı ikinci çeyrekte küresel gıda fiyatlarındaki gerilemeye rağmen devam eden yurt içi arz yönlü sorunlar ve piyasa yapısındaki yetersizlikler sonucunda gıda fiyatlarındaki artış eğilimi sürmüştür. Artış eğilimini çoğunlukla para politikası kontrolü dışında arz yönlü unsurlardan etkilenen işlenmemiş gıda kalemi sürüklemekteyse de döviz kurundaki gelişmeler ve ücret düzenlemelerinin talep ve maliyet kanallarıyla gıda fiyatlarının alt kalemlerinde genele yayılan artış baskısını artıracağı öngörülmüştür. Önümüzdeki dönemde gıda fiyatları enflasyonunun 2023 yılını yüzde 61,5 seviyesinde; 2024 yılını ise yüzde 35,0 düzeyinde tamamlayacağı varsayılmıştır. “ bilgisine yer verildi.

Gıdadaki artış enflasyonu da artıracak

Raporda, gıda fiyatlarındaki artışın enflasyona yansıması ise şu sözlerle ifade edildi: “Mevcut Enflasyon Raporu döneminde üretici fiyatları üzerindeki maliyet baskılarının arttığı gözlenmektedir. Döviz kuru ve ücretlerde gerçekleşen artışlar maliyet baskılarını artıran temel unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Yurt içi gıda fiyatlarındaki artış eğiliminin sürmesi ise enflasyon tahminleri üzerinde yukarı yönlü etkide bulunmaktadır.”