'Matrah'ta erken açıklama otomobil piyasasını vurdu

Aysel YÜCEL/İSTANBUL

Araç fiyatlarında belirli oranda indirim sağlayacak olan ÖTV matrah artışı düzenlemesi için 1 Aralık’a tarih verilmesi, otomotiv satışlarında sert frene neden oldu. Otomotivciler, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin açıklamasının ardından dün piyasada satışların durma noktasına geldiğini, ayrıca fırsatçılara da gün doğduğunu dile getirdi. Sektör yetkilileri, piyasada daha fazla kayıp yaşanmaması için Bakan Nebati’ye çağrı yaparak, ilgili düzenlemenin ayrıntılarının zaman kaybetmeden açıklanarak, hemen uygulamaya alınmasını istiyor. NB EKONOMİ’nin edindiği bilgiye göre, sektörün çatı kuruluşları olan OYDER, ODD ve OSD yetkileri dün konuyla ilgili acil toplandı. İlgili STK’lar tarihin öne çekilmesi talebini ortak bir yazıyla bakanlığa iletmeyi planlıyor.

İlk kez önden duyuruldu

Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği (OYDER), Hazine ve Maliye Bakanlığı ile 19 Kasım’da bir araya gelmiş, OYDER Başkanı Dr. Altuğ Erciş, toplantıda sektörle ilgili sorunların aktarıldığını, özellikle de ocak ayından bu yana yapılmayan ÖTV matrah güncellemesinin bir an önce gerçekleştirilmesi talebini ilettiklerini açıklamıştı. Bu açıklamanın yapıldığı gün Anadolu Ajansı (AA) da, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin matrah güncellemesine yönelik 1 Aralık’a tarih verdiğini duyurmuştu. Ancak matrah güncellemesine yönelik ilk kez önceden tarih verilmesi, sektörde şok etkisi yarattı.

Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD) Başkanı Ali Haydar Bozkurt, önceki gün, “Önceden tarih verilen durumlarda, araç almayı düşünen tüketicilerin bir beklenti içerisine girmesi durumu söz konusu oluyor. Umarız ki uzun zamandır beklenen matrah güncellemesi bir an önce uygulamaya alınır” açıklamasını yapmıştı. Otomotiv piyasasında korkulan oldu ve satışlar adeta durma noktasına geldi.

NB EKONOMİ’ye konuşan Gülan Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Alp Gülan, sadece sıfır değil ikinci el araç piyasasının da kilitlendiğine dikkat çekerken, “Öte yandan mesela paraya ihtiyacı olan bir kişi aracını galericiye satarak nakde çevirmek istiyor ama galerici alamıyor. Hepimize bu dalga dalga vurmaya başlıyor. Piyasada 75 bine yakın galerici var. 800’ün üzerinde bayi var. Herkes ayın birine kadar bekleyecek. Böyle bir beklenti bütün ekosistemi bozuyor. Herkes yeni ÖTV matrah oranlarının ne olacağını merak ediyor. Sayın Bakanımızdan ricamız belirsizliğin hemen ortadan kalkması ve 1 Aralık’ı beklemeden planlanan ÖTV matrah güncellemesinin hemen yapılması. Ekosistemin devamlığı açısından bu çok önemli” diye konuştu.

Ancak alımını ötelemeyen tüketiciler de olduğu belirtiliyor. Bu eğilimi gösteren tüketicilerin aralık ayında araç bulamamaktan endişe duyduğu, ocakta ise enflasyon ve kur artışına bağlı olarak yeni zamların olabileceğini öngördüğü için şimdiden alım yapmayı tercih ettiği belirtiliyor. İkinci el sektörünün önde gelen oyuncularından Otoshops Genel Müdürü Melih Mutlu da, matrah güncellemesi konusunda 1 Aralık’a tarih verilmesinin ikinci el piyasasına etkisini şöyle değerlendirdi: “Krediye erişim hala en büyük problem olmakla birlikte, ÖTV matrahlarında düzenleme beklentisi sıfırı olduğu gibi ikinci el piyasasında da daralmaya neden oluyor. Tüketici, aldığı araçtan zarar edebileceği endişesiyle taleplerini öteliyor. Bu belirsizlikler sadece tüketicileri değil aynı zamanda araç sağlayıcıları ve satıcıları da plan yapamaz bir duruma getiriyor.”

■ En son 1 Ocak’ta matrah güncellemesi yapılmıştı

Aracın vergisiz fi yatını belirleyen ÖTV matrah limitleri, ilk kez 2016 uygulamaya alınmıştı. Lüks, orta ve ekonomik sınıftaki araçlardan alınacak vergi oranlarını farklılaştırmayı amaçlayan uygulama yüzde 45, 50 ve 60 olmak üzere 3 farklı dilimden oluşuyordu. 2020’de yüzde 60’lık dilimin yerini yüzde 80 aldı. Ardından Ocak 2022’de yüzde 60 ve 70 ara dilimler oluşturdu. Ancak kur artışı ve yüksek enflasyon paralelinde, piyasada yüzde 80 ÖTV dilimine giren sadece 1-2 model kaldı. Bu nedenle hem tüketici hem de otomotivciler acil bir matrah düzenlemesi yapılması görüşündeydi.

■ "En az %100 artış olmalı"

Matrah güncellemesi konusunda 1 Aralık’a tarih verilmiş olsa da artış oranının ne olacağı açıklanmadı. 2016’dan bu yana yapılan son üç ÖTV matrah düzenlemesinde artış oranı yüzde 30’lar civarında olmuştu. Ancak, geçen bu sürede yüksek enflasyon ve kur artışına paralel otomobil fiyatlarında yüzde 100’ün üzerinde zam oldu. Sektör temsilcileri, ÖTV matrah artırımının da en az yüzde 100 olması gerektiği görüşünde birleşiyor. Ancak bazı sektör temsilcilerine göre, hükümetin ÖTV gelirden bu oranda vazgeçmesi mümkün görünmüyor. Matrah artış oranı henüz bilinmediği için, fiyatları hangi miktarda etkileyeceği de net değil. Ancak uzmanlar, yüzde 100’e yakın bir matrah artışının otomobil fiyatlarında ortalama yüzde 10-15 indirim sağlayacağını belirtiyor. Yapılan araştırmaya göre, piyasada ancak yüzde 7 ile 10 arasında aracın fiyatından aşağı yönlü bir hareket olabilir.

■ Fırsatçıya gün doğdu

Otomotiv piyasasında oluşan belirsizlik, fırsatçıları da harekete geçirdi. Sektör yetkililerinin aktardığı bilgiye göre; bazı bayiler, belirsizlik ortamından faydalanarak fırsatçılık yapıyor. Bu bayiler, tüketiciye 1 Aralık’ta otomobillere yeni zamların geleceğini söyleyerek, fiyatları yukarı çekiyor. Bir diğer iddiaya göre de bazı bayiler, mesela liste fi yatı 500 bin TL olan bir araca bir aksesuar ekleyerek, aracın fiyatını 580 bin TL’ye çıkarıyor. Bu aracı da stokta tutuyor ve satmıyor. 1 Aralık’ta matrah artışıyla fiyat inse bile konulan aksesuar ve yeni fiyattan dolayı, aracın fiyatı yine 500 bin TL’nin üzerinde kalıyor. Çünkü takılan aksesuar aracın vergi dilimini değiştirebiliyor.

■ Sitelerde ilan sayısı arttı

Fiyatların düşeceği beklentisi, aracını satmayı planlayanları da harekete geçirdi. Otomotiv veri ve analiz şirketi Cardata’nın NB EKONOMİ’ye verdiği bilgiye göre, “Son üç günde online ilan sitelerinde girilen yeni araç ilanı sayısı 60 bin oldu. Bu sayının çok yüksek olduğunu vurgulayan Cardata yetkilileri, “Olağan dönemde 12-13 bin olan günlük girilen satılık araç ilan sayısı, son üç gündür ortalama 20 bine çıkmış durumda. Çünkü, tüketici elindeki aracın değerinin, matrah düzenlemesiyle düşeceği endişesine kapıldı” dedi.