“Mali riski yüksek, adil ve sürdürülebilir değil”

Hilal SARI

Türkiye’de enflasyonla mücadelenin tamamen bırakılmış olduğu izleniminin güçlendiği küresel finans piyasalarında uzmanlar dolarizasyonu engellemek için açıklanan yeni önlemleri “örtülü bir faiz artışı” olarak görüyor. Birçok kuruluş bu önlemlerin Türkiye’nin mali pozisyonunu daha da zayıflatabileceğinden endişeli. Ayrıca vatandaştan alınan vergilerle az sayıda mevduat sahibine garanti sağlanarak Hazine üzerine çok büyük bir risk alınmış olduğu değerlendirmeleri yapılıyor.

“Meclis onayı, karar veya bütçe tasarısı gerekmiyor mu?”

Türkiye ve gelişen piyasalar konusunda çalışmaları olan ekonomi doçenti Erik Meyerrson TCMB’nin almış olduğu son önlemler için “örtülü bir faiz artışıdır” diyor. Meyerrson Twitter’dan yaptığı açıklamada Bloomberg’in “Erdoğan’ın Lira’yı kurtarma planı mali riskleri olan örtülü bir faiz artışı” başlıklı haberinin linkini de paylaşarak “Erdoğan’ın yeni enstrümanının güzel bir özeti” ifadelerini kullanıyor.

Meyerrson Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan yapılan 1 sayfalık ve yabancı yatırımcı nezdinde şimdilik ‘yeterince detaylandırılmamış’ olarak görülen açıklama için ise “Acele yapmışlar demiş gibi olmak da istemiyorum ama bir cumhurbaşkanlığı kararı, ek bütçe tasarısı, Meclis onayı veya hukuki(msi) birkaç adım daha atılması gerekmez mi?” ifadelerini kullanarak Türkiye’de ekonomi yönetiminin ne kadar merkezileştiğine dikkat çekiyor.

“Kervanı yolda düzüyorlar”

Danışmanlık şirketi Teneo’da Türkiye analisti olarak görev yapan ve görüşlerine Financial Times gibi yayınlarda yer verilen Wolfango Piccoli ise Hazine’nin 1 sayfalık bir basın bültenindeki detayların sınırlı olduğuna dikkat çekerek “Hazine Erdoğan’ın TL mevduatına teşvik planının detaylarını yeterince açıklamayan bir basın bülteni yayımladı. Yasal bir dayanağı veya geçerliliği olmayan bir basın açıklaması. Kervanı yolda düzüyorlar” paylaşımını yaptı.

“Faiz artışına kadar TL’de volatilite sürecek”

Bank of Singapore sabit getiri araştırmaları direktörü Todd Schubert, Bloomberg’e yaptığı değerlendirmede “önlemler bireysel TL mevduatlarına olan güveni bir nebze tazeleyebilirse TL için en kötüsünün geride kalmış olabileceğini ancak günün sonunda faiz oranlarının enflasyona karşı güvenli bir çıpa sağlayacağı güne kadar TL’de volatilitenin süreceğini ve aşağı yönlü baskıların devam edeceğini” söylüyor.

“Sorun güven, mevduat sahiplerini ikna etmek zor olabilir”

ABD merkezli banka Wells Fargo’dan foreks stratejisti Brendan McKenna ise Erdoğan’ın açıklamalarının TL’ye yardımcı olabileceğini ancak bunun sadece güven sayesinde olacağını, planın işe yaraması için mevduat sahiplerinin bu politikanın işleyebileceğine inanması gerektiğini belirtiyor. McKenna “Şu anda Türk kurumlara güven azalmış durumda ve TL mevduat sahiplerini ikna etmekte zorlanılabilir” değerlendirmesini yapıyor.

“Piyasalar detayları anlamaya çalışıyor”

Forex ödemeler şirketi Tempus Başkan Yardımcısı John Doyle ise “Buradaki ön önemli nokta hükümetin kur dalgalanmalarına karşı koruma sağlayacağı. Ancak hükümet bu planı tam olarak nasıl yöneteceğine dair bir açıklama yapmadı” diyor.

Ünlü ekonomist Mohamed El-Erian da şu anda piyasaların alınan önlemlerin detaylarını anlamaya çalıştığını söyleyerek kurdaki gün için hareketleri paylaştığı bir fotoğrafla volatilitenin hala yüksek olduğunu dikkat çekti.

“Faiz indirimi devam ederse rallilerin rallisi fos çıkabilir”

OANDA piyasa analisti Jeffrey Halley de TL bir gün içinde “rallilerin rallisini” yapmış olsa dahi hükümetin yeni önlemleri nasıl yöneteceğine ilişkin belirsizliğin devam ettiğini söylüyor. Yine OANDA’dan kıdemli piyasa analisti Edward Moya ise Reuters’a yaptığı açıklamada “Eğer faiz indirimlerine devam edildiğini görürsek, yüksek volatilitenin devam edeceğini göreceğiz ve birçok yatırımcı bu tarihi yükselişe rağmen TL’de yeni dipleri hedef olarak belirleyecek” diyor.

“Daha karmaşık bir sürece giriliyor”

İsviçre merkezli Swissquote Bank’tan kıdemli analist İpek Özkardeşkaya ise Reuters’a yaptığı açıklamada Türkiye’deki mevcut ekonomik görünümü “freni patlamış bir kamyon” ifadeleriyle nitelendirerek “Artık Türkiye oyunun kuralına göre oynanmadığı daha karmaşık bir sürece giriyor” diyor.

“Zaman kazandırdı, poker diliyle ‘rest’ demiş oldu”

Forex danışmanlığı şirketi Forexxtra’nın kurucusu ve CEO’su John Marley ise önlemlerin TL’deki panik satışlarını durdurarak Merkez Bankası’na, hükümete ve cumhurbaşkanına “zaman kazandırdığını” belirterek “Ancak sorulması gereken bariz sorunun bu planın ekonomik olarak ne kadar sürdürülebilir ve fizibil olduğudur” diyor. LinkedIn paylaşımında Marley “Tekrar bir satış başlaması durumunda (Hazine tarafından) yapılması gereken harcamanın boyutu ürkütücü bir hızla yükselecek - hem de ekonomisi zaten zorluklarla mücadele eden bir ülkede. Yani asıl soru şu sakinlik ve o sakinlik için gerekli olan Türk vatandaşlarının liderlerine inancı devam edecek mi? Poker diliyle Erdoğan ‘rest’ (tüm paramı ortaya koyuyorum) demiş oldu” değerlendirmesini yaptı. Toronto merkezli Scotiabank’ın baş foreks stratejisti Shaun Osborne ise yeni önlemlerin piyasadaki açığa satışları bir nebze karşılayabileceği görüşünde.

“Plan işe yaramazsa TCMB para basmak zorunda kalacak”

Medley Advisors gelişen piyasalar direktörü Nick Stadtmiller şöyle diyor, “Eğer hükümetin lira mevduatlarına sağladığı güvence işe yaramazsa TCMB’nin mevduat sahiplerinin kur kayıplarını karşılaması için ilave TL basması gerekecek, bu da TL’yi daha da zayıflatır - İçinde olunması en kötü açığa satış durumlarından bile daha kötü bir durum olur bu.”

Reuters anketlerinin en başarılı öngörülerini yapmakla bilinen foreks danışmanlık şirketi Monex Europe’tan foreks piyasaları analisti Ima Sammani ise “önlemlerin TL’nin sürekli yeni dipler gördüğü süreci sonlandıracağını ancak TL’nin geçen yılki düzeylere dönmesi için Merkez Bankası’nın daha fazla adım atması gerektiğini” belirtiyor.

“Riski özel sektörden Hazine’nin üstüne almış oldu”

20 milyar dolarlık varlık yönetmiş olan ve Kasım 2021’e kadar 6 yıl boyunca ING’nin Hollanda ve Almanya ofislerinde sabit getirili portföy yönetimlerinde üst düzey yöneticilik yapmış olan Alfonso Peccatiello ise “Türk bir bireysel mevduat sahibisiniz ve denilene inanırsanız artık rüyalarınızın carry trade’ini yapabilirsiniz - hem de bedava. Ancak foreks carry trade’ler faiz yeterince yüksekse işe yarar” değerlendirmesini yapıyor ve ekliyor: “Naçizane fikrim bunun psikolojik bir önlem olduğu. Riski yok edemezsiniz ama başka bir yere yönlendirebilirsiniz. Erdoğan özel sektörün riskini hükümetin bilançosunun üzerine (Hazine’nin üstüne) almış oldu - peki ona kim arka çıkacak?”. Hazine’nin olası bir kur artışında mevduat sahiplerine yapması gereken ödemeler bankada hiçbir tasarrufu bulunmayan düşük gelirli vatandaşlar da dahil herkesten alınan vergilerle gerçekleştirilecek.