Mahfi Eğilmez Türk halkına tek tek anlatmıştı: Pasaportta shrinkflasyon!
Yeni yılla birlikte pasaport defter bedelleri yeniden değerleme oranı üzerinden yaklaşık yüzde 44 artarak, 1135 liraya yükseldi. Ancak sayfa sayısı 60'tan 38'e düşürülmesi bir sosyal medya kullanıcısının paylaştığı video ile yeniden gündeme geldi. Pasaport defter bedelinin artmasına rağmen, sayfa sayısının düşürülmesi, Mahfi Eğilmez’in bir süre önce enflasyonla hayatımıza giren ‘shrinkflasyon’ kelimesini Türk halkına açıklamasını akıllara getirdi!
ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Pasaport bedelleri son yıllarda yüksek artışlar gösterdi. Enflasyondaki yükselişle birlikte Yeniden Değerleme Oranı’nda (YDO) artan pasaport defter bedeli 2025 yılında yüzde 44 oranında zamlanarak 1135 TL’ye çıkarken, 10 yıllık harç bedeli de 11 bin 274 TL oldu. 2015 yılında pasaport alan bir vatandaş, bu yıl süresi dolacak olan pasaportunu yenilemek istediğinde, pasaport defter bedelinde son 10 yılda yüzde 1276 oranında artış, harç bedelinde de yüzde 2130 oranında artış gördü.
Asgari ücretle alınabilen pasaport sayısı özellikle 2022 sonrasında gerilerken, dolar bazında da pasaport bedellerindeki artış da aynı dönemde yüksek oldu ve (yılbaşında) 351 dolarla tarihi zirvesinde bulunuyor.
Mahfi Eğilmez anlatmıştı
2024 yılı başlarında iktisatçı Mahfi Eğilmez, enflasyonda "skimpflasyon" ve "shrinkflasyon" sürecine girildiğini ifade ederek, bunun yüksek enflasyonun bir sonucu olduğuna işaret etmişti.
Skimpflasyon, bir ürün ya da hizmetin içeriğinin kalitesinin düşürülerek aynı fiyatla satılması suretiyle maliyetinin azaltılıp, kâr marjının korunması ya da yükseltilmesini sağlıyor.
Shrinkflasyon da fiyatın aynı kalarak ürünün boyut, ağırlık ya da hacminde, hizmetin de içeriğinde azalış oluşması hali olurken, bu şekilde fiyat değişmeden yine maliyet azaltımıyla kâr marjının korunması ya da artırılması amaçlanıyor.
Aynı anda gramajı düşürerek zam oranının da düşük tutulması bir yandan da algıda da farklılık yaratıyor. 50 gramlık bir ürünün 10 liraya satılmasıyla 40 grama düşürülen ürünün 11 liraya satılması arasında maliyet ve kâr farkı oluşuyor.
Pasaportlarda shrinkflasyon
Bir sosyal medya kullanıcısının 2014 ve 2017'de aldığı iki ayrı pasaportun sayfa sayısının 60 olduğunu gösterdiği, 2024 yılında aldığı pasaportun sayfa sayısının ise 38 olduğunu gösterdiği video, "pasaportta shrinkflasyon" yaşandığının açık bir göstergesi oldu.
2024 yılında alınan pasaportların sayfa sayısın yüzde 57,89 azalışla 38’e düşmesi tartışmaları da yeniden alevlendirdi.
Yeni nesil pasaportlar
2022 yılında tanıtılan yeni nesil pasaportlarda kişisel bilgilerin yer aldığı bölüm, TC kimlik kartlarında da kullanılan polikarbon malzemeden imal edilirken, sahteciliğe karşı daha güvenli hale getirilmişti.
Pasaport sahibinin bilgileri, polikarbonun üzerine lazerle yazılarak ve çipler de en arka sayfadan kimlik bilgilerinin bulunduğu sayfaya taşınmıştı.
Avrupa Birliği Vize Serbestliği kriterlerinden Yüksek Güvenlik Unsuru (Genişletilmiş Erişim Kontrolü) özelliğini de destekleyen yeni nesil pasaportlar, sahteciliğe karşı daha güvenli olarak üretilirken, birden fazla güvenlik katmanı ile Türkiye'nin değişik tarihi ve turistik yerlerinin imajlarıyla üretilmişti.
Aynı yıl pasaportlarda sayfa sayısı da 60'dan 38'e düşürülmüştü.
Sosyal medyada pasaportların sayfa sayısınındaki azalmaya dikkat çeken kullanıcı şu ifadeleri kullandı:
