Mahfi Eğilmez tek tek anlattı: Cari açık sorunu bitti mi?

İktisatçı Mahfi Eğilmez, Kasım 2024 verileri açıklanan cari açıktaki gerilemenin nedenlerini inceledi. Eğilmez, “Türkiye 2024 yılını cari açığın düşürülmesi açısından başarılı geçirmiştir” derken, 2025 yılındaki öngörülerini de açıkladı.

YAYINLAMA
GÜNCELLEME
Mahfi Eğilmez tek tek anlattı: Cari açık sorunu bitti mi?

Eski Hazine Müsteşarı, iktisatçı Mahfi Eğilmez, “Kendime Yazılar” isimli blogunda, “Cari açık sorunu bitti mi?” başlıklı yazısında son açıklanan Kasım 2024 Ödemeler Dengesi verilerini yorumladı.

Cari dengede 6 ay sonra görülen açık görülürken, yıllık bazda gerilemeye yönelik yaptığı değerlendirmede Eğilmez, 2024 yılının cari açığın düşürülmesinde başarılı olduğunu belirtti. Ancak Eğilmez, nedenlerini saydığı iyileşmelerin, 2025 yılında sürdürülebilir olmadığını da söyledi.

İşte Mahfi Eğilmez’in, “Cari açık sorunu bitti mi?” başlıklı yazısı:

“Cari açık 12 aylık olarak (Kasım 2023 – Kasım 2024) 7,4 milyar dolara geriledi. Geçen yılın aynı döneminde cari açık 38,7 milyar dolardı. Demek ki açıkta bir yılda 31,3 milyar dolarlık bir düşüş söz konusu olmuş. Geçen yılın tamamı 40,5 milyar dolarlık bir cari açıkla kapanmıştı. Aralık ayında genellikle ithalatta artış olur ama buna karşın açığın GSYH’nin yüzde 1’ine ulaşması bile olası görünmüyor (geçen yılın açığı GSYH’nin yüzde 3,6’sı idi.)

Cari açıktaki gerilemede etkili olanlar

Cari açıktaki bu önemli gerilemede başlıca şu gelişmeler etkili olmuş görünüyor:

(1) İhracat artışı. Geçen yıl kasım sonunda 12 aylık ihracat toplamı 228,4 milyar dolar iken bu kasımda 12 aylık ihracat 234,2 milyar dolara ulaştı. Demek ki bu yıl ihracatta 5,8 milyar dolarlık artış söz konusu olmuş.

(2) İthalatta gerileme. Bu da şu nedenlerle ortaya çıktı:

(i) Altın ithalatına kısıtlama getirildiği için altın ithalatında ciddi bir düşüş oldu. 2024 yılının ilk 11 ayında 111 ton altın ithal edildi. 2023 yılının aynı döneminde ithal edilen miktarı ise 319 tondu.

(ii) Büyüme düştüğü için girdi ithalatında gerileme yaşandı.

(iii) Petrol fiyatları 2024 yılında 2023 yılına göre artmadığı gibi bir miktar düşük bir düzeyde seyretti.

Turizm gelirlerinin katkısı

2024 yılının ilk 11 ayında mal dengesi (mal ihracatı – mal ithalatı) 50 milyar dolar açık vermiş bulunuyor. Buna karşılık hizmetler dengesi (turizm gelir ve giderleri, yabancı sermaye gelir ve giderleri, uluslararası bankacılık ve sigortacılık hizmetleri gelir ve giderleri, işçi gelirleri) 58 milyar dolar fazla sergilemiştir. Bu iki dengeyi kapsayan mal ve hizmet dengesi de sonuçta (58 – 50 =) 8 milyar dolar fazla vermiştir. 2023 yılının aynı döneminde mal ve hizmet dengesi 27,9 milyar dolar açık vermişti. Bu gelişmede turizm gelirlerimizin artmasının önemli etkisi olmuş görünüyor.

Hizmet dengesinin artıya geçirdiği dengeyi birincil yatırım kaynaklı gelir – gider dengesi bozmuş ve karşımıza finanse edilmesi gereken 5,6 milyar dolarlık bir cari açık çıkmıştır.

Net 12,4 milyar dolar portföy girişi

Türkiye’ye bu dönemde gelen doğrudan yabacı sermaye yatırımı 9,6 milyar dolarlık bir miktarla sınırlı kalırken, Türklerin yurt dışına yaptığı doğrudan yatırım tutarı 5,8 milyar dolara ulaşmıştır. Böylece net doğrudan yabancı sermaye yatırımı 3,8 milyar dolarla sınırlı kalmıştır. Portföy yatırımları bu dönemde Türkiye’ye yaklaşık 12,4 milyar dolarlık bir net yatırımın yapıldığını göstermektedir.

Diğer yatırımlar 7,3 milyar dolarlık pozitif katkı yapmış görünmektedir.

Bu işlemlerin sonucunda Kasım 2023 itibarıyla cari denge, sermaye hesapları ve finans hesabı dengesi şöyle çıkıyor:

Cari denge, Sermaye Hesapları ve Finans Hesabı Dengesi = -5.606 - 117 + 23.558 [iv]= 17.835 

"Sürdürülebilir değil"

Bu durumda finansman kalemlerinden sonra ortada 17,8 milyar dolarlık bir fazla söz konusu demektir. Bu fazlanın 2,1 milyar doları rezervlere eklenmiş 15,8 milyar doları ise nereye gittiği bilinemediği için net hata ve noksan kalemi olarak yazılmıştır.

Sonuç olarak Türkiye 2024 yılını cari açığın düşürülmesi açısından başarılı geçirmiştir. Ne var ki bu başarı ihracatın ve turizm gelirlerinin artmasının yanı sıra büyümenin feda edilmesinin, petrol fiyatlarının önceki yıla göre artmaması hatta az da olsa düşük seyretmesinin ve altın ithalatının kısıtlanmasının sonucu olarak ortaya çıkmıştır. 2025 yılında cari açığın bu şekilde sürdürülmesi pek mümkün görünmüyor.”

Ekonomi