Maaş ve kira ödemeleri kayıt dışına kayıyor!
TCMB’nin EFT ve FAST sistemlerindeki ödeme verilerine göre, kira ve maaş artışları adet ve tutar bazında farklılık gösteriyor. Ortalamalardaki artışlarda enflasyonun etkisi görülürken, kira ve maaş ödemelerindeki farklılık, kayıt dışılıkta artış olup olmadığını sorgulatıyor.
ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Merkez Bankası tarafından sunulan bankalar arası ödeme sistemleri verilerinde, hesaplar arası ödeme tutarlarına fiyat artışları yansıdı.
Kira ödemelerinden maaşlara, kamu ödemelerinden kredi kartı ödemelerine bankalarda hesaplardan yapılan transferlerin tutarlarına bakıldığında, enflasyondaki yükseliş dikkat çekiyor.
Ekonomim.com’un Merkez Bankası verilerinden EFT işlemleri (PÖS) ile FAST verileri üzerinden derlediği bilgilere göre, artışlar ortalamada da farklılaşıyor. Özellikle kira ve maaşlardaki adet ve tutar bazlı işlemlere bakıldığında sistemde kayıt dışına kayma olabileceği de tahmin ediliyor.
Kira ödemeleri
2020 yılı başından bu yana aylık verilere göre derlenen kira ödemelerinde hem EFT hem de FAST verilerinin toplamında kira ödemelerinde işlem adeti bazında konut ve işyerlerinden çok “diğer” kiralarda artış gösteriyor.
Hem EFT hem de FAST ödemeleri tutarları toplamında yine en yüksek artış diğer kiralarda olurken, son 4 yılda artış konutta yüzde 1.325, işyerlerinde yüzde 872, diğer kiralarda da yüzde 1605 seviyesinde gerçekleşiyor.
İşlem başına tutarlara bakıldığında ise artış oranları daha mütevazı kalıyor. Konut kiralarında işlem başına tutar yüzde 587 oranında artarken, işyerlerinde yüzde 315,5, diğer kiralarda ise yüzde 59 oranında oluyor.
Aynı dönemde harcama grupları üzerinden TÜİK TÜFE endekslerinde gerçek kira değişimi ise yüzde 575 oranında oluyor.
Maaşlar
Maaş ödemeleri de hesaplar arası transferlerde ilgi çekici bir değişim yaşıyor. 2020 yılında pandemi süreciyle online ödeme sistemleri daha da gelişirken, 2021 yılı itibarıyla başlayan FAST sisteminin de dahil olmasıyla sistemlerdeki hacim de daha arttı.
FAST’ın olmadığı 2020 yılında 2024’e işlem adetleri maaş ödemelerinde yüzde 40 artarken, 2021 FAST sistemi sonrasında ise yüzde 42 artış gösterdi.
Aynı dönemde maaş ödeme tutarları ise yüzde 1.144 ile yüzde 821 oranında arttı.
İşlem başına tutar yani ortalama maaş, prim gibi ödemelerdeki artış ise farklı oldu. 2019 yılında ortalama çalışan ödemeleri asgari ücretin üzerinde 2.579 TL olurken, 2020 yılında asgari ücretin altına inerek 2024’te kadar işlem başına ortalamada asgari ücretin üzerine çıkmadı. Ancak 2020 yılından bu yana işlem başına ortalama çalışan ödemeleri yüzde 788 oranında artarken, 2021’den 2024’e de yüzde 549 oranında asgari ücretin üzerinde artış gösterdi.
Yatırımlar
Ticari ve bireysel yatırımlardaki artış pandemi sürecinde artarken, sonrasında yaşanan enflasyonla alım gücünün düşmesi nedeniyle de azaldı. 2020-2024 arasında yatırım ödemelerindeki değişim eksi yüzde 41 oldu. 2021 itibarıyla ise 3 yılda yüzde 175 artış gösterdi. Ancak halen 2020 yılındaki seyrini yakalayamadı.
Kamu ödemeleri arttı
Kamu ödemelerinin bankacılık sistemi üzerinden 2013 yılına kadar giden adetlerde artışı yüzde 66 olurken, tutardaki artış ise yılın henüz tamamlanmamasına karşın yüzde 3.833 oranında oluyor. İşlem başına tutarda artış ise yüzde 2.275 seviyesinde gerçekleşirken, 2020 yılında bu yana ise yüzde 551 seviyesinde oluyor.
Kredi kartı ödemeleri de fiyat artışlarını gösteriyor
Kredi kartlarında da 2013 yılından bu yana ekstre başına ödeme tutarı ortalama 1.308 TL’den 14.667 TL’ye çıkıyor. 2013-2023 aralığında adet bazında ödemeler yüzde 133 oranında artarken, tutar bazında ise yüzde1.312 oranında artıyor. 2024 yılı henüz tamamlanmadan geçen yılın kredi kartı ödeme tutarını aşarak 2022 ile 2023 yılı toplamına yaklaşıyor.
