Liralaşma, 8 yılın zirvesine yükseldi
Geleneksel para politikasına dönüş öncesinde en büyük risklerden yurtiçi yerleşiklerin dolarizasyon riski artık geride kalmış görünüyor. TL’nin reel olarak yüzde 21 değer kazandığı 2024 sonrasında BDDK verilerine göre standart TL mevduatın payı yüzde 60’a dayanarak 8 yılın zirvesine yükseldi.
ŞEBNEM TURHAN
Ekonomi yönetimi ve Merkez Bankası’nın uyguladığı politikalar TL’ye güveni yeniden inşa etmiş görünüyor. Haziran 2022’de yüzde 72’i aşarak tarihi zirvesine çıkan döviz kurlarına duyarlı mevduatın payı yeni yılda yüzde 41,3’e kadar gerilerken standart TL mevduatın payı dipten döndü ve yüzde 60’a dayandı. Kasım 2016’daki seviyeleri yeniden görmeyi başaran TL mevduat oranlarının yükselmesi ve bu yıl da yurtiçi yerleşiklerin TL’ye ilgisinin sürmesi bekleniyor. Merkez Bankası verilerine göre geçen yıl yüzde 20,9 reel olarak değer kazanan TL’nin 2025’te daha az olsa da reel değerlemesini sürdürmesi tahmin ediliyor. Uzmanlara göre 2024 öncesinde yaşanan dolarizasyon riski de şimdilik geride kaldı.
Kurlardaki sert hareketler TL’yi unutturdu
Türkiye’de 2018 ile beraber uygulanmaya başlayan özellikle 2020 sonrasında düşük faiz ile devam eden ekonomi ve para politikaları yurtiçi yerleşikleri geleneksel olarak tercih ettiği TL mevduat yatırımından uzaklaştırdı. 2018 sonrasında her yıl döviz kurlarında yaşanan sert hareketler yüksek enflasyon değer kaybeden yerel para birimi nedeniyle yurtiçi yerleşikler yönünü döviz cinsi yatırımlara çevirdi. Özellikle 2022 ile birlikte sert hareketleriyle dikkat çeken döviz kurları dövize duyarlı mevduatın toplam mevduat içindeki payının tarihi zirvelerine yükselmesine yol açtı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) haftalık verilerini aylıklandırarak EKONOMİ’nin yaptığı hesaba göre 2022 Haziran ayında yabancı para mevduatın toplam mevduat içindeki payı yüzde 72,5’e yükselerek rekor kırdı. 2021 Aralık’ta devreye alınan ama döviz kurlarındaki hareketlerle getirisi değişen kur korumalı mevduatın da payı Haziran 2022’de yüzde 14,21, yabancı para mevduatın payı da yüzde 58,3 oldu. Yabancı para yani döviz tevdiat hesapları Haziran 2022’de tarihi en yüksek seviyesine çıktı. Standart TL mevduatın payı da yüzde 17,51 ile tarihi en düşük seviyesini gördü.
KKM’nin payı Ağustos 2023’te zirveyi gördü
Bundan sonra ise kur korumalı mevduat hesapları artmaya standart TL mevduatın payı dalgalı hareket etmeye devam. Yine BDDK verilerine göre kur korumalı mevduatın tarihi zirvesi ise yüzde 26,14 toplam mevduat içindeki paya ulaştığı Ağustos 2023’te yakalandı.
Aynı dönemde Mayıs 2023 seçimleri sonrasında yeni Merkez Bankası ve ekonomi yönetimi geleneksel para politikasına geçişin de düğmesine aynı aylarda bastı. Yeni Merkez Bankası yüksek enflasyonla mücadelede sıkı para politikası ve reel değerli TL enstrümanını kullandı aynı zamanda kur korumalı mevduattan da çıkış stratejisini devreye aldı.
Kur korumalı mevduat düşüşe başladı. 2023 boyunca yüzde 40’ın altında seyreden standart TL mevduatın payı 2024 yılına yüzde 42,45 ile başlamayı başardı. Kur korumalı mevduatın toplam mevduat içindeki payı yüzde 20’nin altında geriledi yabancı para mevduat ise yüzde 40 seviyesine indi. 2024 yılı TL için oldukça başarılı geride kaldı.
Her ay standart TL mevduatın toplam mevduat içindeki payı artmaya devam etti. 2024 yılını TL mevduat toplam mevduat içinde yüzde 58,46 payla kapattı, kur korumalı mevduatın payı yüzde 6,26’ya indi, yabancı para mevduatın payı da yüzde 35,3 seviyesine indi.
Dolarizasyon riski ise yani toplam mevduat içinde dövize duyarlı mevduatın oranı ise yüzde 41,5’e geriledi. Yeni yılın ilk haftasında olumlu seyir sürüyor. Toplam mevduat içinde standart TL mevduatın payı yüzde 58,7’ye yükseldi, kur korumalı mevduatın payı yüzde 6’nın altına geriledi, yabancı para mevduatın payı da yüzde 35,37 oldu. Dolarizasyon riski ise yüzde 41,31’e kadar indi. Standart TL mevduatın payı Kasım 2016’da gördüğü seviyeye 8 yıl sonra Haziran 2023’ten bu yana uygulanan politikalar sayesinde yeniden ulaştı.
■ Döviz cinsi menkul kıymetler 71.4 milyar dolar geriledi
Yurtiçi yerleşiklerin döviz ve dövize endeksli varlıkları QNB ekonomistlerinin hesaplamalarına göre 2024 başından bu yana 71.4 milyar dolar geriledi. Bu düşüşün 59.2 miyar doları ise kur korumalı mevduattaki gerilemeyle ilgili oldu. Bilgi veren bankacılık kaynakları TL’nin potansiyel getirisi konusundaki olumlu görüşlerini koruduklarını dile getirerek Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadele açısından gerektiğinde TL’ye destek olabileceğini görece güçlü rezervlere sahip olması, görece düşük cari açık ve faiz oranlarının yıl ortalamasında görece yüksek kalacak olmasının da bu görüşün ana noktalarını oluşturduğunu vurguladı.
Kaynaklar, TL’nin 2025’te, 2024 kadar olmasa da reel olarak değer kazanmasını bekliyor. Merkez Bankası rezervlerinde ise yükseliş devam ediyor. Yine bankacıların hesaplamalarına göre swap hariç net rezervlerde geçen haftanın ilk üç işlem gününde 4.5 milyar dolar artış yaşandı. Merkez Bankası net uluslararası rezervleri 3 Ocak ile biten hafta itibariyle bir önceki haftaya göre 4 milyar 55.9 milyon dolar artış ile 67 milyar 671.6 milyon dolar oldu. Bankanın toplam rezervleri ise 157 milyar 933 milyon dolara çıktı. Swap hariç net rezervler 46.7 milyar dolara yükseldi.
■ TL reel olarak %21 değer kazandı
Merkez Bankası verilerine göre TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru Aralık 2024’te kasıma göre yüzde 0,1 arttı ve yüzde 67,21 seviyesine yükseldi. Bu Şubat 2021’den bu yana görülen en yüksek seviyeye işaret ediyor. Böylece 2024 yılının tamamında Türk Lirası reel olarak yüzde 20,9 değer kazandı. Dolar/TL ise geçen yıl yüzde 19 yükseldi ve yükselişi tüketici enflasyonunun altında kaldı. Bu yıl ise ekonomistler dolar/TL’de her şey yolunda giderse yaklaşık yüzde 10 seviyesinde yükseliş bekliyor. 2025 sonu dolar/TL tahminleri de 41-44 seviyeleri arasında değişiyor. Bu durum yine TL’nin reel olarak değer kazanacağı anlamına geliyor. Çünkü Merkez Bankası’nın 2025 yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 21, piyasanın ise yüzde 27-30 arasında değişiyor. Dolar/ TL’nin artışı enflasyonun altında kalacak.
