Kruvaziyerde parlak günlere dönüş 2025’ten önce zor

AYSEL YÜCEL / İSTANBUL

Denizcilik Genel Müdürlüğü, kruvaziyer turizmine yönelik 2023 yılı yolcu ve gemi istatistiklerini açıkladı. 2023’te Türkiye limanlarına uğrak yapan kruvaziyer gemi sayısı 2022’ye göre yüzde 20 artışla 1.192 adete ulaşırken, yolcu sayısı ise aynı dönemde yaklaşık yüzde 53 artarak yaklaşık 1.5 milyon oldu. Kruvaziyer turizminde geçen yıl yaşanan bu artışa rağmen, henüz rakamlar rekor yılların çok gerisinde. EKONOMİ’ye konuşan Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Başkanı Aydın Erdemir, parlak günlere dönüşün 2025’ten önce mümkün görünmediğini dile getirirken, acil önlem alınmadığı takdirde Akdeniz’de kruvaziyer sektöründe artan payı da komşu ülke Yunanistan’ın kapabileceğine dikkat çekti.

Bu yıl 2 milyon yolcu hedefi var

Türk limanları, kruvaziyer turizminde 1.615 gemi seferiyle 2011’de, 2,3 milyon yolcu sayısıyla da 2013 yılında rekor kırmıştı. Ancak sektör, darbe girişimi ve pandemiden ağır darbeler almış, gemi seferlerinde tarihi düşüşler yaşamıştı. Sektörde ilk toparlanma sinyali ise 2022 yılında geldi. Erdemir, bölgede yaşanan jeopolitik gelişmelere, çatışma ve savaşın yayılma riskine rağmen, 2023 yılında da sektördeki toparlanmanın artarak devam ettiğini belirtti. Bu yıl ise sektör hedefinin 2 milyon yolcu sayısına ulaşmak olduğunu açıklayan Erdemir, “Yaklaşık 2,3 milyon yolcu ile en iyi yılımız olan 2013 yılı seviyesinden henüz çok uzaktayız. Bu seviyelere ulaşmamız ancak 2025 veya daha sonraki yıllarda mümkün olabilecek” dedi.

Erdemir, Türkiye’nin ana oyunculardan biri olduğu Doğu Akdeniz çanağında da verilerin büyümeye işaret ettiğini söyledi. Bu noktada Yunanistan örneğini veren Erdemir, “2022 yılında Yunanistan’ın 48 kruvaziyer limanına 4.614 gemi ile 4,38 milyon kruvaziyer yolcu geldi. 2023 yılında ise Yunanistan’ın 5 milyon yolcunun biraz üstüne çıktığı tahmin ediliyor. Akdeniz pazarındaki canlanma ile sadece Pire Limanı’na 2023 yılında 1,5 milyon yolcu geldi ki 2022 yılında bu rakam 880 bin yolcu olmuştu. Akdeniz piyasasının en önemli ülkesi olan Yunanistan’daki gelişmeler bize Doğu Akdeniz’de de potansiyelin ve yolcu sayısının gelecek yıllarda çok büyük ölçüde artacağını gösteriyor” açıklamasını yaptı. Türkiye’nin büyüyen bu pastadan istenilen payı alabilmesi için bazı önemli adımlar atması gerektiğine dikkat çeken Erdemir, “Ülke olarak bir an önce doğru yer seçimi ile başta İstanbul olmak üzere daha fazla kurvaziyer limanını hizmete sokarak pazar payımızı büyütmemiz gerekiyor” dedi.

“İstanbul yeterince değerlendirilmiyor”

İstanbul’un dünya çapında bir kültürel ve tarihsel değeri olduğunu, medeniyetlere başkentlik eden mirasını öngördüğümüzde kruvaziyer turizm açısından yeteri kadar değerlendirilemediğini ifade eden Erdemir, “İstanbul’daki kruvaziyer liman sayısı artırılmalı.  Avrupa’da sadece Barselona limanının yılda 3 milyona yakın kruvaziyer yolcuya hizmet ettiğini öngördüğümüzde İstanbul’un doğru yatırımlarla ve planlamalarla bu seviyelere ulaşmasını sağlamak bir ülke görevi olmalı” diye konuştu.

Erdemir, İstanbul Yenikapı Kruvaziyer Limanı ve Fethiye Kruvaziyer Limanı projelerinin ihale sürecinin aciliyet kazandığını ifade ederken, “Gelişmiş ülkelerin aksine Türkiye’de bir ‘liman yönetim modeli’ olmamasının da büyük sıkıntılarını yaşıyoruz. Akdeniz piyasasında en önemli rakibimiz olan Yunanistan’daki gelişmelere baktığımızda Türkiye açısından ortada ciddi bir planlama hedefimizin olmadığını görüyoruz. Rakip ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de sektöre yönelik finansal destekler ve teşvikler verilmeli, limancılıkla ilgili mevzuatlar ve yatırım süreçleri basitleştirilerek liman inşa süreçleri hızlandırılmalı” ifadelerini kullandı. 

Erdemir’in dikkat çektiği konulardan biri de hala bir kamu işletmesi olan TCDD Alsancak Limanı’nın yük taşımacılığında olduğu gibi yolcu taşımacılığında da kan kaybetmesi oldu. Erdemir, “Özelleştirme çalışmaları geçmişte olumsuz sonuçlanan, bu nedenle çok uzun yıllardır yatırım yapılamayan limanın yük limancılığındaki düşüşü kruvaziyer turizmine de yansıyor. Alsancak Limanı maalesef giderek etkisizleşiyor” diye konuştu.

Yolcuların yüzde 76’sını Kuşadası ve Galataport ağırladı

2023 yılında kruvaziyerle gelen yolcunun yüzde 50,5’ini Kuşadası, yüzde 26,1’inin ise Galataport Limanı ağırladı.  Bu iki liman Türkiye’ye gelen toplam yolcunun yüzde 76,6’sına hizmet etti. Bodrum, Çeşme, İzmir ve Antalya en fazla yolcu ağırlayan 6 liman arasında yer aldı. Ekim 2021’de hizmete giren Galataport ile 2022 yılından bu yana kruvaziyer gemilerin yanaştığı liman tesisi sayısı 22’e ulaştı.

Küresel yolcu sayısı pandemi öncesini aştı

TÜRKLİM Başkanı Aydın Erdemir, küresel kruvaziyer turizmindeki son gelişmeleri ve gelecek beklentilerini şöyle özetledi: “Pandemiyle birlikte eski gemilerin birçoğu hurdaya gönderilmişti. Buna rağmen, filolara yeni ve büyük gemilerin katılımıyla birlikte kruvaziyer endüstrisi 2023 yılı itibariyle 2019’a göre daha fazla yolcu kapasitesi (yatak sayısı) sunabilmeyi başardı. 2023 yılında küresel pazarda kruvaziyer yolcu sayısının pandemi öncesine göre yani 2019 yılında 29.7 milyon olan yolcu sayısını da geçerek 31,5 milyon yolcuya ulaşacağı öngörülüyor. 2024 yılında ise bu sayının 36 milyon yolcuya ulaşılacağı bekleniyor.  2023 yılında yaklaşık 8 milyar dolar yakın yatırımla 15 yeni kruvaziyer gemi küresel filoya katıldı. 2024 yılında ise 11 yeni geminin filoya katılması bekleniyor.”