Koronavirüs etkisiyle bütçede 44 milyar TL açık

Şebnem TURHAN

Koronavirüs salgınının bütçeye etkisi mart itibariyle görülmeye başlandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı mart ayı sonuçlarına göre bütçe 43.7 milyar lira açık verdi. Bütçe giderleri 91.2 milyar TL, bütçe gelirleri 47.4 milyar TL olarak gerçekleşti. Ayrıca, faiz dışı bütçe giderleri 79.8 milyar TL ve faiz dışı açık ise 32.4 milyar TL oldu. Koronavirüs nedeniyle Hazine yardımlarının artması ve gelir ile KDV’de ödeme ve beyanların ötelenmesi mart ayında verilen yüksek açıkta rol oynadı. Martta bütçe giderleri geçen yıl marta göre yüzde 15.6 arttı, bütçe gelirleri yüzde 12.7 azaldı. Vergi gelirlerinde ise düşüş yüzde 10.1 oldu. Bütçe açığında da yüzde 78.5’lik sert yükseliş görüldü. Faiz dışı dengedeki bozulma ise yüzde 147.2 oldu. 2019 Mart ayında 24.7 milyar lira olan açık da 43.7 milyar liraya çıktı. Faiz dışı açık da 13 milyar liradan 32 milyar liraya fırladı.

Tıbbı malzeme ve ilaç gideri 10’a katlandı

91.1 milyar liralık mart ayı bütçe giderlerinin 11 milyar 340 milyon lirası faiz harcamalarından 79 milyar 822 milyon lirası da faiz dışı harcamalardan oluştu. Giderlerde en dikkat çeken artış ise görev zararı ile Hazine yardımlarındaki sert yükseliş. Sosyal Güvenlik Kurumu’na martta görev zararı karşılığı 6 milyar 40 milyon lira aktarıldı. Bu rakam geçen yıl martta 5.3 milyar liraydı. Şubat 2020’ye göre ise 1.7 milyar liralık artış yaşandı. Yine giderlerde koronavirüsün etkisiyle tıbbı malzeme ve ilaç alımında yükseliş var. Martta 178.4 milyon liralık tıbbi malzeme ve ilaç alımı gerçekleşti. Geçen yıl martta sadece 17.4 milyon liralık harcama vardı. Bu kalemdeki harcamalar 10 kat arttı.

Diğer Hazine yardımları koronavirüs salgının vatandaşlar üzerindeki etkisini gidermeye yönelik harcamaları içeriyor. Buna göre diğer Hazine yardımları kaleminde martta 2 milyar 272 milyon 56 bin lira harcandı. Şubat ayına göre artış 2.2 milyar lira. Geçen yıl martta ise bu kalemde sadece 49 milyon liralık harcama yapılmıştı.

KDV'de 5.1 milyar liralık kayıp

Bütçe gelirlerinde geçen yıla göre neredeyse 7 milyar liralık azalma var. Bu gelir vergisi ve beyana dayalı KDV’deki ertelemelerden kaynaklandı. Beyana dayanan gelir vergisinde erteleme nedeniyle 654.8 milyon liralık gelir sağlanırken geçen yıl martta bu rakam 2.5 milyar liraydı. Beyana dayanan KDV'de ise 5 milyar 156 bin 893 liralık kayıp var.

ÖTV gelirlerinde hızlı artış

Koronavirüs salgını tüketim vergilerine ise olumlu etki yaptı. Petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV geçen yıl marta göre 593 milyon, motorlu taşıtlardan alınan ÖTV 1.3 milyar lira, alkollü içkilerden alınan ÖTV 163.4 milyon lira, tütün mamüllerinden alınan ÖTV 1.8 milyar lira, dayanıklı tüketim mallarından alınan ÖTV 157.2 milyon lira ve mart ayında ÖTV'si artırılan kolalı gazozlardan alınan ÖTV'de ise 4.7 milyon liralık artış yaşandı. 2020 Ocak- Mart döneminde bütçe giderleri 285.3 milyar TL, bütçe gelirleri 255.7 milyar TL ve bütçe açığı 29.6 milyar TL oldu. Ayrıca, faiz dışı bütçe giderleri 247.1 milyar TL ve faiz dışı fazla ise 8.7 milyar TL olarak gerçekleşti.