KOBİ’lerin katma değerinde düşük teknoloji payı zirvede

Merve YİĞİTCAN / İSTANBUL

Yüksek teknolojide yıllardır patinaj yapan sanayide, düşük teknoloji yoğunluğunun artışı endişelendiriyor. Daha çok KOBİ’lerin yer aldığı İSO İkinci 500’de, brüt katma değerin yarısı düşük teknolojili sanayilerden geldi. Yüksek teknoloji sanayilerin payı yüzde 2,4’te kaldı.

Yüksek teknoloji yolunda yerinde sayan KOBİ’lerin, düşük teknolojide artan payı düşündürüyor. İSO İkinci 500 araştırmasına göre, teknoloji yoğunluklarına göre yaratılan katma değerde düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı yüzde 50’ye dayanırken, bu oran ölçümün yapılmaya başlandığı 2013’ten bu yana en yüksek seviyeye çıktı. 2015 yılında yüzde 42,3’e kadar gerileyen düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 2022’de yüzde 49,2’ye kadar çıktı. Yine aynı yıl yüzde 6,6’ya kadar çıkan yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı, yıllar içinde eriyerek geçen yıl yüzde 2,4’e kadar indi.

“Düşük” ve “orta düşük” payı yüzde 74,5’e çıktı

EKONOMİ’nin İstanbul Sanayi Odası Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2022 araştırmasından yaptığı derleme, Türk sanayisinin yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlerde henüz yolun çok başında olduğunu gözler önüne seriyor. Araştırmada yer alan 491 kuruluşun verilerinden yapılan hesaplamaya göre yaratılan toplam brüt katma değer 89 milyar 206,8 milyon TL olurken, teknoloji yoğunluklarına göre yaratılan katma değerde en yüksek pay, yüzde 49,2 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin oldu.

İSO İkinci 500 araştırmasında 2013 yılından bu yana kuruluşların teknoloji faaliyetlerine yer veriliyor. Düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin aldığı yüzde 49,2’lik pay, verinin ölçülmeye başladığı 10 yılda ölçülen en yüksek oran olarak dikkat çekiyor. Yine geçen yıl orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı yüzde 25,3 olurken, orta yüksek teknolojili sanayilerin payı yüzde 23,1; yüksek teknolojinin payı ise yüzde 2,4 oldu. Düşük ve orta-düşük olarak bakıldığında teknolojilerin payı toplamda yüzde 74,5 olarak hesaplandı.

Verinin yüksek teknoloji yoğunluğu anlamında en olumlu verilere sahip olduğu yıl 2015 olarak gözleniyor. Bahsi geçen yılda düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin yaratılan katma değerdeki payı yüzde 42,3 olarak ölçülürken, orta düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı yüzde 26,9; orta yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı yüzde 24,1; yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı ise yüzde 6,6 olarak kayda geçti. Yüksek teknolojinin payı verinin tarihideki en yüksek seviye oldu. Bu tarihten itibaren düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin yaratılan katma değerden aldığı pay artarken, yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı geriledi. Düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 2016’da yüzde 44,2; 2017’de yüzde 46,2; 2018’de yüzde 47,3; 2019’da yüzde 48,6’ya kadar çıkarken 2020’de düşüş eğrisine ara vererek yüzde 46,4’e indi, ardından 2021’de yüzde 47,8’e; 2022’de de yüzde 49,2’ye yükselerek zirveye oturdu.

Sanayi devleri yapısal değişiklikten uzak

İSO İkinci 500’ün teknoloji faaliyetleri, İSO İlk 500 ile kıyaslandığında, sanayi devlerinin KOBİ’lerden daha iyi durumda olduğu, ancak farkı çok fazla açamadığı görülüyor. Yaratılan katma değer açısından bakıldığında 2022 yılında en yüksek payı yüzde 37,7 ile orta-düşük teknoloji yoğunluklu sektörler alırken, bu grubun payı bir önceki yıla göre 5,3 puan arttı. Buna karşılık düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 4,4 puan düşüşle yüzde 28,9’a, orta yüksek teknolojili sanayiler grubunun payı 1,1 puan düşüşle yüzde 27,2’ye gerilemiş durumda. Yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı ise 0,1 puan artışla yüzde 6,2 olsa da yapısal bir değişime işaret etmekten uzak bir görünüm sergiliyor. Yaratılan katma değerin teknoloji yoğunluğuna bakıldığında özellikle son yıllarda düşük teknolojiden orta- düşük teknolojiye doğru bir kayma dikkat çekiyor. Ama orta-düşükten orta yüksek teknolojiye, orta yüksek teknolojiden yüksek teknolojiye geçişte patinaj söz konusu.

En yüksek katma değer tekstil ürünleri imalatından

Geçen yıl en yüksek katma değeri yaratan sektör, 31,7 milyar TL ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunda olan tekstil ürünleri imalatı oldu. Sektörün toplam brüt katma değerden aldığı pay yüzde 18,9 olurken, bu sektörü yüzde 12,9 pay ile yine düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunda bulunan gıda ürünlerinin imalatı izledi. Gıda sektörünün yarattığı brüt katma değer 21,6 milyar TL olarak ölçüldü. En fazla brüt katma değer yaratan üçüncü sektör ise yüzde 8,6 pay ile motorlu kara taşıtı, treyler imalatı oldu. Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunda yer alan motorlu kara taşıtlarının geçen yıl yarattığı brüt katma değer 14,5 milyar TL olarak hesaplandı.