Kilogram başına ihracat değerinde mecburi artış!

YENER KARADENİZ

Türkiye, son iki yılda ihracatta ardı ardına Cumhuriyet rekorları kırıyor ancak söz konusu başarı ihracat birim değerine ne yazık ki aynı oranda yansımıyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre 2019 ile kıyaslandığında genel ihracatta artış oranı yüzde 40’a çıkarken birim değerde ise oran yüzde 17 artışla sınırlı kaldı.

Bu verilere göre ihracat 180 milyar dolardan 254 milyar dolara çıkarken kilogram başına değer ise 1,23 dolardan 1,44 dolara yükseldi. Üstelik rakam 2014’te 1,54 dolarlık zirve seviyesinin hala yüzde 10,41 gerisinde. Sektör temsilcileri, ihracat birim değerinde salgın döneminden bu yana gerçekleşen sınırlı artışın sebebinin küresel emtia fiyatlarının yanı sıra artan TL maliyetlerin fiyatlara mecburi yansımasının sonucu olarak değerlendirdi.

Gemi ve yat römorkörü zirveye taşıdı

Geçen 3 yıllık sürede ihracat birim değerini yüzde 277’lik oran ile en fazla artıran sektör gemi ve yat sektörü oldu. 2019’da 2,5 dolar olan kg başına ihracat değeri, 2020’de 3,7, 2021’de 7 ve 2022’de de 8,8 dolara çıkardı. Söz konusu artışta geçen yıl ihracatını yüzde 5 milyon 782 bin 455 gibi yüksek bir oranla artıran römorkör satışları etkili oldu. Deniz araçlarının manevralarını kolaylaştırmak veya sağlamak üzere itme ve çekme işlerinde kullanılan başka bir araç olan römorkör ihracatı, 2021’de 4 bin dolar iken 2022’de 238 milyon dolara yükseldi. Üstelik aynı kalemde kg başına değer de 20 dolar olarak gerçekleşti.

Salgının etkisi kimyayı geliştirdi

Kg başına değerde gemi ve yat sektörünü yüzde 68’lik artış oranı ile çelik sektörü izledi. Çelik sektöründe kg başına ihracat değeri 2019’a göre yüzde 68,48 artırarak 0,65 dolardan 1,1 dolara yükseldi. Çelik sektörünü yüzde 54’lük artış ile kimya izledi. 2022 itibari ile otomotiv sektörünü geride bırakarak en fazla ihracat gerçekleştiren sektör olan kimyada kg başına ihracat yüzde 54’lük artışla 0,8 dolardan 1,2 dolara çıktı.

İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Adil Pelister, özellikle pandemi ile birlikte başlayan tedarik krizi ve sonrasında yaşanan küresel ekonomik gelişmeler nedeniyle artan emtia fiyatları ve enerji maliyetleri dolayısıyla ihracat kg birim değerlerinde ilave artışlar yaşandığını söyledi. Pelister, “Kimya sektörünün 16 alt sektörüyle birlikte diğer tüm sektörlere girdi sağlayan, hammadde, yarı mamul veya mamul veren stratejik bir sektör olması ve ülkemizin tedarik bakımından öne çıkmasının bu artışta payı var” dedi.

Mücevherat gerilese de zirvede

Kg başına ihracat değerinde ilk üç sırada daha önceki yıllarda da olduğu gibi mücevherat (593 dolar), savunma sanayii (57,5 dolar) ile hazır giyim ve konfeksiyon sektörü (14,1 dolar) yer aldı. Mücevherat sektörü, her ne kadar kg başına değerde ilk sırada yer alsa da söz konusu değer üç yıl öncesine göre gerilemeyi işaret ediyor. Sektörde kg başına ihracat 2019’a göre yüzde 10,78 geriledi. Söz konusu oran 2021’e göre ise yüzde 21,4 olarak gerçekleşti. Sektörde kg başına ihracat değeri 2019’da 664 dolar, 2020’de 514 dolar, 2021’de 754 dolar ve 2022’de de 593 dolar olarak gerçekleşti.           

TİM verilerine bakıldığında gerilemede işlenmiş altın ihracatında yaşanan düşüşün etkili olduğu görülüyor.

ZİRVENİN YÜZDE 10 GERİSİNDE

Kilogram başına ihracat değerinin 2008’den bu yana seyrine bakıldığında inişli çıkışlı bir seyir izlediği görülüyor. 2008’de 1,54 dolar olan değer, geride kalan dönemde 1,59 dolar ile 2014’te en yüksek değeri gördü. En düşük değer ise salgın yılı olan 2020’de 1 dolar olarak gerçekleşti. Kg başına ihracat değerinin en yüksek seyrettiği dönemler ise 2011 ile 2015 arasında gerçekleşti.

EN ÇOK DEĞER KAYBEDEN FINDIK OLDU

Salgın dönemi dikkate alındığında 27 sektör arasında 20 sektörün ihracat birim değerini artırdığı görülüyor. 7 sektör ise söz konusu değerde gerileme yaşadı. 7 sektör arasında ihracat değeri en fazla gerileyen sektör yüzde 11,58’lik düşüş ve 5,6 dolar değer ile fındık ve fındık mamulleri oldu. Sektörde kg başına değer geçen yıla göre de yüzde 15,4 düştü. Fındığı yüzde 10,78’lik düşüş ile mücevherat ve yüzde 9,5 düşüş ile de diğer sanayi ürünleri izledi. Kg başı ihracat değeri neredeyse aynı kalan sektörler arasında ise otomotiv sektörü ve deri ürünleri yer aldı.

SANAYİİ SEKTÖRLERİ BİRİM DEĞERİ TAŞIDI

Tarım, sanayi ve madencilik olarak ana kategorilere bakıldığında sanayi ana kategorisinde yer alan sektörlerin kg ihracat değerini sırtladığı görülüyor. 2021’de 113 milyon ton sanayi ürünü ihracatından 170 milyar dolar gelir elde edilirken, 2022’de miktar 104 milyon tona gerilemesine karşılık gelir 185 milyar dolara çıktı ve kg başına ihracat değeri de yüzde 20 artışla 1,5 dolardan 1,8 dolara yükseldi. Madencilik ürünlerinde bu rakam 0,2 dolarken, tarımda ise kg başına değer 2021’ye göre yüzde 18 artarak 1,1 dolardan 1,3 dolara ulaştı.

İHRACATIN MİKTARI 8 MİLYON TON AZALDI

2019 yılında 146 milyon ton olan ihracat miktarı 2020’de 155 milyon tona 2021’de ise 174 milyon tona yükseldikten sonra 2022’nin tamamında bir önceki yıla oranla yüzde 5 gerileyerek 166 milyon ton olarak gerçekleşti. Sektör temsilcileri, miktarın azalmasına rağmen kg başına ihracat değerindeki artışta katma değerden ziyade artan hammadde fiyatlarının etkili olduğunu dile getirdi. Öte tandan sanayi sektörlerinde ihracat miktarı yüzde 8 düşerken tarımda ise yüzde 2 artış meydana geldi.

TİM Başkanı Gültepe: Kısa vadeli hedef birim değerde 2 dolar

Türkiye’yi ihracatta ilk 10 ülke arasına çıkarma vizyonu ile çalıştıklarını vurgulayan TİM Başkanı Mustafa Gültepe, hedefe ulaşabilmek için katma değerli üretim ve kilogram başına ihracat birim fiyatını hızla artırmak için çalışmalar yaptıklarını anlattı.

2022’de maliyete bağlı fiyatların yükselmesinin da etkisiyle ortalama kilogram birim ihracat değerimizi yüzde 14,7 artırarak 1,44 dolara çıkardıklarını ve 27 sektörümüzün 23’ünün ihracat birim fiyatında artış kaydettiklerine dikkat çeken Gültepe, sanayi sektörlerinde ortalama ihracat birim fiyatının ise 1,8 dolara ulaştığını söyledi.

Gültepe, “Birim ihracat değerimizde 2021’e göre önemli artış kaydetmekle birlikte hedefimiz için çok daha fazlasını yapmamız ve ortalamada en kısa sürede 2 doları yakalayıp geçmemiz gerekiyor” dedi. Gültepe, söz konusu hedef için yapılacak çalışmalar hakkında ise şu ifadeleri kullandı: “Günümüzde değer yaratmanın yolu yüksek teknolojiden, tasarımdan, inovasyondan ve hepsinden önemlisi donanımı yüksek iyi yetişmiş insan kaynağından geçiyor. Bu dört unsurun başarıyla birleştiği savunma ve havacılık sanayinde son yıllarda elde edilen başarıyla ülkemiz deyim yerindeyse şampiyonlar ligine yükseldi. Benzer başarı hikâyelerini diğer sektörlerimizle de yazabilmeliyiz. Sektörlerimizin katma değerli üretimini artırabilmek için birliklerimizle koordinasyon halinde birçok proje yürütüyoruz. Bakanlıklarımız da teşviklerle bu alanlarda yapılan çalışmaları destekliyor ve firmalarımızı motive ediyor.

Öte yandan, 2010’dan bu yana alanında ülkemizin en kapsamlı etkinliği olan Türkiye İnovasyon Haftası’nı düzenliyoruz. Yurt içinden ve yurt dışından akademisyenleri ve iş insanlarını, örnek projeleri ziyaretçilerle buluşturduğumuz etkinliğimizle hem firmalarımızda hem de gençlerimizde farkındalığı artırıyoruz.”