Kamu ihalelerinin yaklaşık yarısı “pazarlık usulü” ile
Sıklıkla değişen mevzuat nedeniyle eleştiri konusu olan kamu ihalelerinde, daha rekabetçi ve adil fiyat oluşumuna imkan veren “açık ihale” usulünün payındaki dramatik düşüş dikkat çekiyor.
İbrahim EKİNCİ
Son 13 yılda usullerin payında derin değişiklikler olduğu görülüyor. 2010-2023 arasında “açık ihale” usulünün payı yüzde 78’den yüzde 55,7’ye gerilerken, “pazarlık usulü” ihalelerin payı yüzde 21,44’ten yüzde 43,27’ye çıkmış.
Kamu ihalelerinde “pazarlık usulü” ihalelerin payı son 13 yılda ikiye katlanarak yüzde 43,27’ye çıktı. 2010 yılında toplam kamu ihalelerinin yüzde 21,44’ü bu usulde yapılıyordu. Kamu İhale Kurulu’nun yeni açıkladığı 2023 verilerine göre “pazarlık usulü” ihalelerin payı yüzde 43,27’ye yükselmiş durumda. Bu artış eğilimine göre birkaç yıl sonra kamu ihalelerinin yarıdan çoğu bu usulle yapılır hale gelebilir. Kamu İhale Kurulu, geçtiğimiz günlerde Kamu İhaleleri 2023 yılı raporunu açıkladı. Çarpıcı veriler içeren rapor Kamu İhale Kanunu’nda yapılan 200’e yakın değişikliğin en öneli sonuçlarını da yansıtıyor. Kanunda önemli değişikliklerin yapıldığı dönem olarak 2010 alındığında geçen 13 yılda usullerin payında derin değişiklikler olduğu görülüyor. 2010 – 2023 arasında “açık ihale” usulünün payı yüzde 78’den yüzde 55,7’ye gerilerken, “pazarlık usulü” ihalelerin payı yüzde 21,44’ten yüzde 43,27’ye çıkmış.
İhalelerin tutarı 585 milyar lira
Bu veriye göre kamu ihalelerinin neredeyse yarısı “acil durumlar” için geçerli 21. madde uygulamasıyla “pazarlık usulü” ile yapılmış. “Pazarlık usulü” ihalelerin parasal değeri 585 milyar lira gözüküyor. Buna 87 milyarlık “doğrudan alım”, 174 milyarlık “istisna kapsamında” alımlar eklendiğinde, 846 milyarlık ihalenin “açık ihale” dışı usullerle yapıldığı görülüyor. Bu rakam “açık ihale” usulü ile yapılan 752 milyarlık ihale miktarının 94 milyar lira üstünde. Bu açıdan bakıldığında toplam ihalelerin şimdiden yarıdan çoğu açık ihale dışı usullerle yapılıyor.
Tam rekabetçi bir usul Bütün isteklilerin teklif verebildiği usulü olarak en rekabetçi usul “Açık ihale usulü”. Belli istekliler arasında ihale usulü ise ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idare tarafından davet edilen isteklilerin teklif verebildiği usul. Burada da idarenin ön yeterlilik alanlar içinde bazıları davet etme hakkı var.
Tam rekabetçi bir usul değil. “Pazarlık usulü” kanunda “Bu Kanunda belirtilen hallerde kullanılabilen, ihale sürecinin iki aşamalı olarak gerçekleştirildiği ve idarenin ihale konusu işin teknik detayları ile gerçekleştirme yöntemlerini ve belli hallerde fiyatı isteklilerle görüştüğü usul” olarak tanımlanıyor. Kamu ihalelerinde ortaya çıkan bu tablo konusunda hükümet kaynakları da yeni bir çalışma başlatılması gerektiğini belirtmişti.
