İşe dönelim ama ne zaman ve nasıl?

Hüsniye GÜNGÖR

Türkiye’nin de içinde olduğu birçok ekonomi açılma senaryolarını uygulamaya koymaya hazırlanırken COVID-19 salgınının seyri bilinmezliğini koruyor. Bu da normalleşme ve işe dönüş senaryolarının belirli önlemler alınarak ve kademeli şekilde uygulanmasını gerektiriyor. Bu ihtiyaçtan yola çıkan Amerikalı küresel danışmanlık şirketi Oliver Wyman, Dr. Uğur Köylüoğlu liderliğindeki bir ekiple belirsizlik ortamında yöneticilerin karar almasına destek olacak bir araç geliştirdi. ‘Pandemi Rehberi’ adı verilen araç 40’tan fazla ülke ile tüm sektörlerde salgına karşı alınan önlemleri ve sonuçlarını modellemeye imkan sağlıyor.

Özellikle de işe dönüşün başladığı bu dönemde gerçekçi senaryolar üretebilen, gündemi takip ederek muhtemel olaylar karşısında yöneticileri yönlendirebilen temel araçlara her zamankinden daha çok ihtiyaç duyuluyor. Oliver Wyman’ın finansal hizmetlerden sorumlu Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Dr. Uğur Köylüoğlu, geliştirdikleri Pandemi Rehberi’nin bu özelliklerin tümüne sahip olduğunu söylüyor. Oliver Wyman, Köylüoğlu’nun liderliğindeki 25 kişilik bir ekibin yarattığı temel model ve etrafındaki pek çok çalışmanın ışığında, dünyada neler olduğunu gerçek zamanlı takip edebiliyor. Bu gelişmelerin bölge ve sektörlere olan olası etkilerini içeren tahminler, senaryolar ve duyarlılık analizleriyse sürekli olarak güncelleniyor.

Pandemi Rehberi’nin ulusal kararların desteklenmesinden şirketlerin üretime yeniden başlama kararlarına, bankalar için kredi zararlarının tahmin edilmesine kadar geniş bir alanda kullanıldığını söyleyen Köylüoğlu, “Şirketler ileriye dönük tahmin ve senaryolar çalışmak istiyorlar. Sistem sayesinde ‘arz-talep dengesi ve nakit akışı nasıl olacak, hangi sektörden hangi müşterimle problem yaşarım’ noktasına kadar tahminler yapabiliyoruz” diyor. Geçen Çarşamba günü Marsh & McLennan Companies Türkiye ev sahipliğinde gerçekleştirilen bir webinar’da ‘Pandeminin Seyri ve İşe Dönüş-Ne zaman ve Nasıl?’ başlıklı bir sunum gerçekleştiren Dr. Uğur Köylüoğlu muhtemel işe dönüş senaryolarının nasıl olması gerektiğini anlattı.

Ekonomik faaliyet davranış biçimlerimize bağlı olacak

Salgında 13 Nisan’da ilk zirveyi gören Türkiye’de yayılma hızı dalgalanarak aşağı doğru iniyor. Ancak virüs ataklarının 12 ila 18 ay boyunca yineleyen döngüler halinde devam etmesi öngörülüyor. Salgının ilk evresinde bütün ülkeler için amaç günlük vaka sayısını belli oranda tutmak oldu. Ancak şimdi aynı eğri ekonomi için de düzleştirilmeye çalışılıyor. “Kolay değil” diyor Köylüoğlu, “Önümüzde birçok savaş var. Önce işe dönüş, sonra finansal sorunlar, hava yolları ve tedarik zincirindeki kırılmalar… Ekonomi, sağlık, özel hayat üçgeninde herkesi mutlu edecek bir çözüm yok. Üçgenin ortasında bir yerde hangi tarafa yakın olacağımıza hep birlikte karar vereceğiz.”

Diğer yandan her ne kadar hükümetler açılma kararı alsa da ekonomik faaliyetin insanların bu dönem için geliştirdiği davranış biçimine endeksli olacağı belirtiliyor. Örneğin İsveç’te sokağa çıkma konusunda yaptırım olmadığı halde mobilite oldukça az. Oliver Wyman’ın ABD’de yaptığı tüketici araştırması ise insanların yüzde 79 oranında işe dönme konusunda kendini güvende hissetmediğini ortaya koyuyor.

Otel kapatan film şirketi var

Yeniden açılım kararının alınması süresince iş ve operasyon modelinin önümüzdeki döngüler göz önüne alınarak değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çeken Köylüoğlu, “Şeffaf ve detaylı bir açılım planının ortaya konulması ve çalışanlarla yakın iletişimde kalınması önemli” diyor. Oliver Wyman’nın çalışması, esnek ve uyarlanabilir bir işe dönüş planında olması gereken bileşenleri de ortaya koyuyor.

Köylüoğlu diğer yandan önlemlerin ve gevşeme/ sıkılaşma döngülerinin birçok sorunu da beraberinde getireceğine dikkat çekiyor. Bölgesel karantina uygulamaları, hastalık nedeniyle devamsızlık, çalışanların psikolojik ve ekonomik sorunlar yaşaması, sektörler arasında homojen olmayan ekonomik etki ve değişen müşteri davranışları bunların başında geliyor. Temel gereksinimler dışındaki müşteri davranışlarının bazılarının kalıcı olacağını söyleyen Köylüoğlu otelcilik sektöründen bir de örnek veriyor: “ABD’de can çekişen otel zincirlerine devlet, ordu ve sağlık sektöründen talep geliyor. Bir yapım şirketi film projesini devam ettirebilmek için bir oteli çalışanlarıyla birlikte kapatıp herkesin orada kaldığı güvenli bir ortam sağlamış."

Esnek ve uyarlanabilir bir işe dönüş planı nasıl olmalı?

İŞ GÜCÜNÜN İŞE DÖNMEYE HAZIR OLUP OLMADIĞININ ANLAŞILMASI
- Çalışanların hislerini, çekincelerini anlama
- İşyerine dönme isteklerini ölçme
- Duygusal olarak tekrar bağlantı kurma

KİMİN, NE ZAMAN VE NE ŞEKİLDE İŞ YERİNE DÖNECEĞİNİN BELİRLENMESİ
- Dönüş sürecini fazlandırma
- Kapasite yönetimi için yetkinlik geliştirme, yani esnek çalışan havuzları oluşturulması
- Farklı lokasyonlar belirleme
- Ziyaretçilerin giriş çıkış yönetimi

İŞ AKIŞI VE DİĞER FONKSİYONEL TASARIMLARIN DÜZENLENMESİ
- Süreç devirlerinin, karmaşıklığın ve özel gereksinimlerin azaltılması
- Kritik ve yüksek bireysel riske sahip süreçlerin otomasyonu
- Altyapı ve BT gereksinimlerinin belirlenmesi

ÇALIŞMA ALANININ GÜVENLİ HALE GETİRİLMESİ
- Sosyal mesafenin korunması ve kat trafiğinin azaltılması
- Gün ortasında temizlik molası verilmesi
- 10 kişiden fazla toplantıların yüz yüze yapılmaması
- Kişisel koruma ekipmanlarının kullanımı

ÇALIŞANLARA GEREKLİ DESTEĞİN SAĞLANMASI
- Ulaşım imkanları
- Psikolojik destek
- Uzaktan çalışma eğitimleri
- Evden çalışma için gerekli teknolojik altyapı
- Evden çalışanlara çocuk bakım yardımı gibi ek destekler sağlanması

ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN ÇALIŞANLARIN YÖNETİLMESİ
- Yüksek riskli çalışanları tanımlama
- Yüksek riskli çalışanlar için rotasyon ve evden çalışma opsiyonları
- Özel koşullarına uygun İK çözümleri

Dev şirketler en uygun işe dönüş senaryosu için çözüm arıyor

- ABD’de Perdue ve Tyson gibi gıda devlerinde geri dönüşe karşı iş bırakmalar gerçekleşirken ücretli hastalık izni artırılsın yönünde dilekçe veren şirketler oldu. Koruyucu ekipmanların artırılması da çalışanların talepleri arasında.

- Sınırlı koruyucu ekipman ve mesafe kuralına uymayan Smithfield işleme tesisi yeni vakaların artmasıyla kapanmaya zorlandı.

- Danimarka’da okullar Nisan’da açılmış olmasına rağmen önemli sayıda veli çocuklarını evde tutmaya devam ediyor.

- İşe girişlerde 2 metre aralıklı uzun sıraların oluştuğu WV fabrikasında personel yeni kuralları anlamak ve kabul etmek için daha fazla zaman istiyor.

- Foxconn, çalışanlarının sağlık durumunu izlemeyi kolaylaştırmak için gece gündüz beraber çalışan 20 kişilik mesai grupları oluşturdu.

- Göçmen işçi nüfusundaki enfeksiyonları tespit edemeyen Singapur’da vaka sayısında hızlı bir artış yaşandı.

40 ülke için güncel senaryoları online yayımlıyor

Dr. Uğur Köylüoğlu liderliğinde bir ekibin geliştirdiği Pandemi Rehberi (Pandemic Navigator) 40’ın üzerinde ülke ve tüm sektörler için alınan önlemleri ve sonuçlarını modelliyor. Her yeni bilgiyle günlük olarak derinleştirilen veri setleri 8 Nisan itibariyle Oliver Wyman’ın web sitesinde yayımlanıyor. İlk kez Vatandaşlık Temel Geliri Araştırma Geliştirme Kültür ve Yayma Derneği’nin 26 Nisan tarihli webinar’ıyla tanıştığımız Pandemi Rehberi her ülkenin test standartlarını algılayarak toplam vaka sayısını, tespit edilen ve belirti göstermeyen ya da test edilmemiş olmak üzere iki tarafı da izleyerek belirliyor.