İmalatta ilk ‘semptom’ görüldü!

Şebnem TURHAN

Koronavirüs vakasının Türkiye’de görülmesinin ardından tüm sektörlerdeki yavaşlama Türkiye İmalat PMI (satın alma yöneticileri endeksi) verilerinde kendini gösterdi. Ekonomik büyümenin öncü göstergelerinden İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) mart ayında 48.1’e gerileyerek son üç ayda ilk kez eşik değer 500’nin altında indi. Endeks şubatta 52.4 seviyesindeydi. Eşik değer olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm rakamlar sektörde iyileşmeye 50’nin altı ise kötüleşmeye işaret ediyor. Anketin mart ayının ilk 15-20 gününde yapılmış olmasına rağmen gözlenen bozulma nisanda rakamın daha aşağıya geleceğini gösteriyor.

İhracat siparişlerinde sert düşüş

Verilere göre üretim, son beş ayda ilk kez hız kaybederken, yeni siparişler iki aylık genişleme sürecinin ardından düşüş gösterdi. Salgının küresel boyutunun yansıması olarak yeni ihracat siparişleri de büyük ölçüde yavaşladı. Yeni ihracat siparişlerindeki gerileme, toplam yeni siparişlerdekinden daha yüksek oldu. İş yüklerindeki yavaşlamaya rağmen, Türk imalatçıları martta ek personel almaya devam etti. İstihdam böylece üst üste üçüncü ay arttı. Bazı firmalar, istihdam artışının önceki aylarda yeni sipariş alımlarında görülen iyileşmeden kaynaklandığını belirtti.

Firmalar satın alma faaliyetlerini geçen yıl ekimden beri ilk kez azalttı. Satın alınan ürünlerin teslimatı da koronavirüs salgınından ağır bir şekilde etkilendi ve tedarikçilerin teslimat sürelerinde anketin başladığı Haziran 2005’den beri ikinci en belirgin bozulma yaşandı.

SEKTÖRLERDE DURUM

Nisan 2020 itibariyle ilk kez açıklanmaya başlanan sektörel PMI verilerine göre koronavirüs salgını, martta imalat sektörlerinde aksamalara yol açtı ve sektörlerin çoğunda faaliyet koşullarının rekor düzeyde yavaşlamasına neden oldu.

GIDA: Koronavirüs endişelerinin gıda talebinde yol açtığı artışa bağlı olarak gıda ürünleri sektörünün üretimi, veri serisinin başladığı Ocak 2016’dan beri en yüksek artışı sergiledi.

TEKSTİL: Yeni siparişlerde son 10 ayın en belirgin yavaşlaması gerçekleşti üretim son üç ayda ilk kez düştü. Buna rağmen, istihdam son dört ayda ilk kez arttı.

GİYİM VE DERİ: Üretim sert bir şekilde yavaşladı ve dokuz aylık büyüme sürecini sona erdirdi. Girdi fiyatları keskin artış kaydetti ve enflasyon Temmuz 2019’dan beri en yüksek seviyede gerçekleşti.

AĞAÇ VE KAĞIT: Takip edilen on sektörden üretimi martta en çok yavaşlayan sektör ağaç ve kağıt ürünleri sektörü oldu. Yeni siparişler de belirgin hızda yavaşlarken, istihdam ve satın alma faaliyetleri azaltıldı.

KİMYASAL, PLASTİK VE KAUÇUK: Sektörde tedarikçilerin teslimat süreleri, serinin başladığı Ocak 2016’dan beri en belirgin artışı kaydetti. Bu arada yeni siparişler son dört ayda ilk kez ivme kaybetti ve üretim geçen döneme göre daha fazla yavaşladı.

METALİK OLMAYAN MİNERAL: On sektörün içerisinde faaliyet koşullarının en belirgin şekilde yavaşladığı sektör metalik olmayan mineral ürünler sektörü oldu. Üretim şubata kıyasla daha yüksek oranda yavaşlarken, önceki ay yatay seyreden yeni siparişler bu kez düşüş gösterdi.

ANA METAL: Üretimde son altı ay boyunca büyüme gerçekleştiren ana metal sanayi sektörü martta salgının etkisiyle yavaşladı. Bir önceki ay artış gösteren yeni siparişler de ivme kaybetti.

MAKİNE VE METAL: Şubatta son 2 yılda gerçekleşen ilk büyümenin ardından makine ve metal ürünler üretimi ilk çeyreğin sonunda yavaşladı. Yeni siparişler son beş aylık dönemde ilk kez geriledi ve düşüş belirgin düzeyde kaydedildi.

ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜN: Üretim ve yeni siparişlerdeki yavaşlama belirginleşti sektördeki faaliyet koşullarının üst üste dördüncü ay zayıfladı. Sektör, girdi maliyetlerinde en keskin artışın gerçekleştiği sektör oldu.

KARA VE DENİZ TAŞITLARI: Faaliyet koşullarında iyileşme gerçekleştiren iki sektörden biri. Yeni siparişler üst üste üçüncü ay arttı, ancak bu artış söz konusu üç ayın en düşük oranında gerçekleşti.

Önümüzdeki dönem ne bekliyoruz?

Türkiye, dünyanın geri kalanına göre virüs salgınının daha geç başladığı bir ülke olduğu için, sanayi üretiminde, ihracatta ve iç tüketimde olumsuz etkiler ayın özellikle ikinci yarısında görülmeye başladı. Bu nedenle Mart ayında PMI verisinde limitli bir düşüş yaşandı. Mart ayında Türkiye’de yeni siparişlerde ve ihracat siparişlerinde kayda değer bir gerileme oldu. Gelecek aylarda küresel anlamda PMI verilerinde karışık bir resim göreceğiz. Dün devlet bugün de Markit verisi açıklanan Çin’de, gördüğümüz bu toparlanma iyi bir işaret. Şubat’taki sert düşüşün ardından Mart’taki sert yükseliş kontrolsüz bir daralma sürecinde olmadığımızı gösteriyor. Avrupa ve ABD’de önümüzdeki aylarda sanayi üretiminde gerileme devam edecek. Gerilemenin süresi ve şiddeti iki değişkene bağlı: Salgının kontrol altına alınma süresi ve ekonomik tedbirlerin işe yarama potansiyeli. Eğer her ikisinde de hızlı ve olumlu bir süreç yaşanırsa sanayi üretimindeki bu gerileme de o kadar kısa sürer. Ancak ekonomik tedbirlerin işe yaramaması (gecikme, koordinasyonsuzluk vb. nedenlerle), ya da salgının kontrol altına alınamaması (alınsa bile yeniden canlanması) gibi durumlarda reel sektörde de toparlanma o kadar savsar. En iyi senaryoda bile bu sürecin Mart’ta başlayıp Nisan’da bitmesi gibi bir olasılık yok. Her şey yolunda giderse, önce finansal piyasalarda, sonra tüketici güveninde bir iyileşme gördükten sonra PMI endeksleri ya da sanayi üretiminde bir toparlanma sürecine girebiliriz.

Dr. Bader ARSLAN