İlk çeyrekte tüketim yüzde 7,3, yatırım yüzde 10,3 arttı

ANKARA (EKONOMİ) – Türkiye’nin 2024 birinci çeyrekteki büyümesi yüzde 5,7 oldu. TÜİK Zincirlenmiş Hacim Endeksine göre 2024 birinci çeyrek GSYH verilerini açıkladı.

Buna göre, genel GSYH artışı bir önceki yıl aynı çeyreğe göre yüzde 5,7 olurken, inşaat sektöründe toplam katma değer yüzde 11,1, bilgi ve iletişimde yüzde 5,5, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 5,0, sanayi yüzde 4,9, tarım yüzde 4,6, hizmetler yüzde 4,3, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 3,3, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 2,8, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2,5 ve finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 2,0 arttı.

İnşaat ve yatırım güçlü ama…

Verilerde ilk göze çarpanlardan biri, hane halkı tüketimi, diğer tarafta da inşaat ve yatırım oldu. Hane halkı tüketim harcamaları ilk çeyrekte yüzde 7,3 oranında yükseldi. Ekonomik program açısından talep ve hizmetler sektöründeki fiyatlar ile gelişmelerin önem taşıdığı sıklıkla vurgulanıyor.

TÜİK verilerine göre, yılın ilk çeyreğinde bir önceki yıl aynı çeyreğe göre, yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları yüzde 7,3; devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 3,9, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 10,3 yükseldi.

Bu değişimleri, inaşaat sektöründeki yüzde 11,1’lik katma değer artışıyla birlikte düşünüldüğünde, deprem sonrası hızlanan inşaat ve genel olarak artan kamu harcamalarının etkisinin yoğun olduğu tahmin ediliyor. Hizmet sektöründeki görece daha düşük artışın bu etkiyi düşünmeye etki ettiği de kaydediliyor.

Öteyandan, mal ve hizmet ihracatının büyümeye pozitif katkısı olduğu tahmin ediliyor. TÜİK verilerine göre zincirlenmiş hacim endeksi hesaplamasıyla mal ve hizmet ihracatı ilk çeyrekte yüzde 4,0 artarken ithalatı yüzde 3,1 azaldı.

Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış büyüme

Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekslerde, bir önceki çeyreğe göre büyüme yüzde 2,4, takvim etkisinden arındırılmış endekste bir önceki yıl aynı döneme göre ise artış yüzde 5,8 olarak belirlendi.

Mehmet Şimşek: Yıllıklandırılmış milli gelir 1 trilyon 158 milyar dolar

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, büyüme oranıyla birlikte, yıllıklandırılmış milli gelirin 1 trilyon doların üzerinde devam etmesine dikkat çekti. Şimşek, yazılı açıklamasında programın dengeli büyüme yönünde etki ettiğini vurgulayarak, büyümeye ekonomik faktörlerin katkısının altını çizdi.

Şimşek, “Uyguladığımız rasyonel, öngörülebilir ve kurala dayalı politikalarla ekonomimiz daha dengeli ve sürdürülebilir bir büyümeye doğru ilerliyor. İç talebin büyümeye verdiği katkı 4,1 puan iken, net dış talebin katkısı 5 çeyrek sonra pozitife dönerek 1,6 puan oldu. Aynı dönemde yatırımlar yüzde 10,3 artarken, makine ve teçhizat yatırımları aralıksız büyümesini on sekizinci çeyreğe taşıdı. Mal ve hizmet ihracatı yüzde 4 büyüdü. Sanayi katma değeri yüzde 4,9 arttı. Yüksek teknolojili üretimin bu dönemde yıllık yüzde 21 büyüme kaydetmesi katma değer artışı için cesaret verici” yorumunu yaptı.

İkinci çeyrek için yorum

Yılın ikinci çeyreğine ilişkin öncü göstergeleri de değerlendiren Mehmet Şimşek, ekonomideki dengelenmenin sürdüğünü, dış talebin net katkısı olduğunu anlattı.

Şimşek, “Programımız sayesinde dengelenen büyüme kompozisyonu, düşen cari açık, artan güven, iyileşen beklentiler ve hızlanan dış kaynak girişi dezenflasyona önemli katkı sağlayacak. Fiyat istikrarına doğru yol aldığımız bu süreçte yapısal reformlara hız vererek katma değerli üretimi ve verimlilik artışını desteklemeye devam edecek, vatandaşlarımızın refahını kalıcı olarak artıracağız” ifadesine yer verdi.

İşgücü payı arttı, gelecek dönemler izlenecek

Yılın başında yapılan asgari ücret ve kamu çalışanları ücret artışlarıyla, genel olarak özel sektörde ücret artış döneminin etki etmesiyle son dönemde düşüş gösteren ücretlerin gayri safi katma değer içindeki payı ilk çeyrekte yükselerek yüzde 42’ye çıktı. Gelecek aylardaki değişimlerle çeyreklik bazda bu payda düşüş ya da yükseliş olabilecek. Örneğin 2023 birinci çeyrekte yüzde 37,8 olan ücretlerin payı, dördüncü çeyrekte payı yüzde 29,7’ye kadar gerilemişti.

Katma değer içinde ücretlerin bu yüzde 42’lik payı yanında, sabit sermaye nitelikli tüketimlerin payı yüzde 15,9, işletmelerin elde ettiği kar denebilecek net işletme artığı-karma gelir yüzde 44,2 pozitif pay alırken, üretim üzerindeki net vergiler -2,1 olarak gerçekleşti. Bu dönemde işgücü ödemelerindeki artış bir önceki yıl aynı çeyreğe öre yüzde 108,4, net işletme artığı/karma gelir yüzde 107,8 artış gösterdi.