İlk çeyrekte dış ticaret açığı 20,5 milyara dolara geriledi

İmam GÜNEŞ

Türkiye’nin mart ayı ihracatı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 4,1 düşüşle 22,6 milyar dolara, ithalatı yüzde 5,7 düşüşle 30,1 milyar dolara geriledi. Bu ayda dış ticaret açığı yüzde 10,3 azalışla 7,5 milyar dolara, yılın ilk çeyreğinde ise yüzde 41,2 düşüşle 20,5 milyar dolara indi.

Ticaret Bakanlığı ve Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) mart ayına ilişkin dış ticaret verilerini yazılı açıklama ile paylaştı. Mart ayında geçen yılın aynı ayına göre ihracat yüzde 4,1 oranında azalışla 22 milyar 578 milyon dolar, ithalat yüzde 5,7 oranında azalışla 30 milyar 95 milyon dolar oldu. 2024 yılı Ocak-Mart döneminde ise ihracat yüzde 3,6 oranında artışla 63 milyar 656 milyon dolar, ithalat yüzde 12,6 oranında azalışla 84 milyar 128 milyon dolara ulaştı.

Mart ayındaki dış ticaret hacmi yüzde 5,1 oranında azalarak 52 milyar 674 milyon dolara gerilerken, yılın ilk üç ayında yüzde 6,3 oranında azalarak 147 milyar 784 milyon dolar oldu. Mart ayında ihracatın ithalatı karşılama oranı 1,26 puan artarak yüzde 75,0 olurken, enerji verileri hariç tutulduğunda ihracatın ithalatı karşılama oranı 0,14 puan azalarak yüzde 85,3 enerji ve altın verileri hariç tutulduğunda ise ihracatın ithalatı karşılama oranı 1,54 puan artarak yüzde 91,2 olarak gerçekleşti.

Mart ayındaki dış dengesi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10,3 düşüşle 7 milyar 517 milyon dolara gerilerken, Ocak-Mart döneminde yüzde 41,2 düşüşle 20 milyar 472 milyon dolar oldu.

Ekonomik büyümeye pozitif katkı beklentisi

Yılın ilk çeyreğinde dış ticaret açığının yüzde 41,2 oranında azaldığına dikkat çeken Bakanlık, “Böylece Mayıs 2023’te 122,2 milyar dolara yükselmiş olan 12 aylık yıllıklandırılmış dış ticaret açığı, 10 ay sonunda Mart 2024’te 92 milyar dolara geriledi. 2023 Mayıs ayında 60,1 milyar dolar olan yıllıklandırılmış cari işlemler açığı, takip eden aylarda 22,6 milyar dolar azalışla, 2024 Ocak ayında yıllıklandırılmış olarak 37,5 milyar dolara gerilemiştir. 2024 Şubat ayı verileri açıklandığı zaman, son 12 aylıkta cari açığın 32 milyar dolar civarına düşmesi beklenmektedir. 2024 yılı ilk çeyreğine ilişkin dış ticarette kaydedilen bu gelişmeler neticesinde net ihracatın ekonomik büyümeye pozitif yönde katkı sağlaması beklenmektedir. 2024 yılının geneli itibari ile ihracatta artış ve ithalattaki azalış eğiliminin devam etmesi ve dolayısıyla azalmakta olan dış ticaret açığının, cari işlemler açığının da gerilemesine pozitif katkı sağlaması beklenmektedir” açıklamasını yaptı.

Maliyet sisteminin bozulması ihracatı olumsuz etkiliyor

İhracat rakamlarını EKONOMİ’ye değerlendiren TİM Başkanı Mustafa Gültepe, geçen yılın mart ayına kıyasla takvim etkisinin olduğunu, bunun düşüşte etkili olduğunu kaydetti. Geçen yılın mart ayında rekor bir ihracat da yapıldığını hatırlatan Gültepe, 2024 yılı mart ayında birçok sektörün ihracatının düştüğünü belirtti. İhracatın maliyet sisteminin bozulmasından kaynaklı olarak istenilen artışlara ulaşamadığının altını çizen Gültepe, “Sektörlerimizle görülüyoruz. Çok fazla teknoloji yoğun üretimimiz yok, bunu artırmamız lazım. Dolayısıyla yaşadığımız maliyet, kur gibi sorunlar rekabetçiliğimizi daha fazla etkiliyor. Rakip ülkelere karşı çok pahalı kaldık, talep de düşünce rakamlara daha fazla yansıyor. Türkiye bugün rekabetçi fiyatları tutturamadığı sürece istenilen ihracat artışını sağlaması zor” dedi. TİM tarafından yapılan açıklamada ise ihracat pazarlarındaki risklerin sınırlı seviyede kaldığına dikkat çekildi. Mart ayı ihracatını değerlendiren TİM Başkanı Mustafa Gültepe, önemli pazarlarda talebi yaratan koşulları ve risklerin takibini kolaylaştırmak için son iki aydır TİM İhracat Pazar Monitörü’nü (İPM) yayınlamaya başladıklarını hatırlattı. TİM İhracat Talep Endeksi’nin şubat ayında yüzde 0,9 gerilemesine rağmen 100,1 puanda sınırlı iyimserliğini koruduğunu bildiren Gültepe, pazarların risklere karşı direncini ölçen TİM Pazar Dayanıklılık Endeksi’nin de yüzde 0,3 düştüğüne dikkat çekti. TİM Pazar Dayanıklılık Endeksi’nin 99,4 puana gerilediğine dikkat çeken Gültepe, genişleyici para politikası adımlarının gecikmesi ve enfl asyonun baskılanamaması nedeniyle pazarlardaki risklerin sınırlı seviyede arttığını vurguladı. Güncel gelişmeleri de değerlendiren Gültepe, “Önümüzdeki seçimsiz 4 yıllık dönemin ülkemiz ve ihracatımız açısından en iyi şekilde değerlendirileceğine ve 2028’de mal ihracatında 375, hizmet ihracatında da 200 milyar dolarlık hedefi yakalayıp geçeceğimizi öngörüyoruz” diye konuştu.

HİZMET İHRACATI TAHMİNİ 7,7 MİLYAR $

Dış ticarette mart ayında öne çıkan diğer gelişmeler:

* Firmaların merkezini baz alan TİM verilerine göre 81 ilden 43’ü ihracatını artırmayı başardı.

* En fazla ihracat yapan beş il sırasıyla İstanbul, Kocaeli, Bursa, İzmir ve Ankara oldu. Balıkesir, Edirne, Erzincan ve Kocaeli tarihlerinin en yüksek ihracat değerine ulaştı.

* Birim ihracat değerini en çok artıran iller Yalova, Nevşehir ve Isparta, sektörler ise zeytin ve zeytinyağı, fındık ve kuru meyve oldu.

* Bin 421 firma ilk kez ihracat gerçekleştirdi.

* Euro/dolar paritesinin ihracatımıza pozitif etkisi devam ediyor. Geçen ay parite farkı ihracata 161 milyon dolar katkı verdi.

* Birim ihracat değeri ise 1,41 dolar oldu.

* Hizmet İhracatçıları Birliği’nin çalışmasına göre mart ayında yaklaşık 7,7 milyar dolarlık hizmet ihracatı gerçekleştirildiği tahmin ediliyor.
*Mart ayında TL ile ihracat yapılan ülke sayısı 166, TL ile ihracat yapan firma sayısı 37 bin 929 oldu. Mart ayında TL ile yapılan ihracat, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 47,7 artış gösterdi.

* Mart ayında Geniş Ekonomik Grupların (BEC) sınıflamasına göre en çok ithalat 21 milyar 77 milyon dolarla (%9,3 azalış) “Hammadde (Ara malları)” grubunda yapılırken, bu grubu sırasıyla 4 milyar 636 milyon dolarla (%19,3 artış) “Tüketim Malları” ve 4 milyar 340 milyon dolarla (%9,0 azalış) “Yatırım (Sermaye) Malları” grupları takip etti.

* En çok ihracat 11 milyar 293 milyon dolarla (%4,9 azalış) “Hammadde (Ara malları)” grubunda yapılırken, bu grubu sırasıyla 8 milyar 71 milyon dolarla (%4,7 azalış) “Tüketim Malları” ve 3 milyar 77 milyon dolarla (%1,0 artış) “Yatırım (Sermaye) Malları” grupları izledi.

İHRACATTA DÜŞÜŞ TAKVİM ETKİSİNDEN KAYNAKLI

Ticaret Bakanlığı’nın yaptığı yazılı açıklamada mart ayı dış ticaret verileriyle ilgili şu ifadeler yer aldı: “İhracatta 2023 yılı Mart ayına kıyasla yüzde 4,1 oranında bir gerileme gerçekleşse de, tarihsel olarak en yüksek 3’ncü Mart ayı ihracat değeri olarak kaydedilmiştir. Yıllık bazdaki gerilemenin en önemli nedeni, 2024 Mart ayındaki takvim etkisidir. Şöyle ki; 2024 Mart ayında 5 defa Cumartesi-Pazar tatil günleri olmuştur. Hâlbuki 2023 Mart ayında 4 defa Cumartesi-Pazar tatil günleri vardı. İhracat ve ithalat, pazartesiden cumaya hafta içi işgünlerinde yoğun yapılmakta, cumartesi-pazar ise çok düşük miktarda gerçekleşmektedir.”