İhracatçı kredileri 2023’te sabit kaldı, bu yıl yüzde 22,4 artacak

Merve YİĞİTCAN - İSTANBUL

Eximbank tarafından kullandırılan ihracatçı kredilerinde, 2023’ün ilk yarısında yaşanan yüzde 15’lik daralma, seçim sonrası artırılan limitle telafi edilirken, toplam kredi tutarı 2022 yılındaki 19,6 milyar dolar seviyesine ulaştı. İhracatçı kredilerinin toplam ihracata oranı ise yüzde 7,6’ya indi.

İhracatın tabana yayılması stratejisiyle geçen yıl kullandırılan ihracat kredilerindeki KOBİ payı %84,2’ye çıktı. EKONOMİ’ye değerlendirmelerde bulunan Eximbank Genel Müdürü Güney, bu yıl hedeflerinin ihracatçılara verilen kredi tutarını 24 milyar dolara çıkarmak olduğunu söyledi.

İhracatçıların uygun maliyeti nedeniyle yoğun şekilde kullandığı Eximbank kredisinde toplam tutar 2023 yılında 19,6 milyar dolar ile bir önceki yılın seviyesinde gerçekleşti. Türkiye ihracatının yüzde 0,6 gibi sınırlı büyüdüğü 2023’te ihracatçı kredileri de yerinde saymış gibi görünse de, yılın ilk yarısı ile seçimden sonraki ikinci yarısı uygulanan ekonomi politikaları nedeniyle kullandırma performansı ayrıştı. Edinilen bilgiye göre, Eximbank tarafından kullandırılan kredi tutarı 2023’ün ilk yarısında 2022’nin aynı dönemine göre yüzde 15 düştü. Bu dönemde Merkez Bankası tarafından belirlenen günlük kredi limiti 300 milyon TL idi. Ancak yılın ikinci yarısında seçim sürecinin ardından söz konusu limitti önce temmuz ayında 1,5 milyar TL’ye, ardından da 3 milyar 50 milyon TL’ye yükseltildi. Artan kredi hacmi sonrası Eximbank kredilerinde yaşanan ivmelenme ile ilk yarıda yaşanan kayıp telafi edildi, böylece 2022 yılı toplam kredi tutarı olan 19,6 milyar dolara ulaşıldı.

Toplam kredinin ihracata oranı geriledi

Peki, ihracatçı kredilerinin toplam ihracata oranında nasıl bir seyir izlendi? Türkiye’nin 255,8 milyar dolar ihracat gerçekleştirdiği 2023 yılında kullandırılan Eximbank kredisinin toplam ihracata oranı yüzde 7,6 oldu. Bu oran son 10 yılın en düşük seviyesi olarak gerçekleşti. Oysa bu oranın geçmiş yıllarda çok daha yüksek olduğu görülüyor. 2014’te ve 2015’te kullandırılan Eximbank kredisi miktarı 20,1 milyar dolar düzeyindeyken, toplam ihracata oranı sırasıyla yüzde 12,7 ile yüzde 14 oldu. 2016 yılına gelindiğinde ihracattaki düşüşe rağmen kullandırılan Eximbank kredisinin arttığı görülüyor. 2016 yılında Türkiye toplam 142,1 milyar dolarlık ihracata imza atarken, kullandırılan kredi tutarı 21,7 milyar dolar oldu. Kullandırılan kredinin toplam ihracata oranı ise söz konusu yıl yüzde 15,2’ye çıktı. Kredi tutarı/ihracat verisine bakıldığında 2017 ve 2018 yıllarında da yüzde 15,2 civarında bir oran ortaya çıkıyor. Kullandırılan Eximbank kredisi tutarı 2017 yılında 23,9 milyar dolar, 2018 yılında da 26,9 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2019 yılına gelindiğinde 180,8 milyar dolarlık ihracat performansına imza atan firmalara kullandırılan Eximbank kredisinin de 26,7 milyar dolar olduğu görülüyor.

En iyi oran 2020’deydi

Pandemi ile beraber tedarik zincirinin ve küresel ticaretin adeta alt üst olduğu 2020 yılı, Eximbank kredilerinin ise en parlak yılı olarak kayıtlara geçti. Söz konusu yıl ihracatçılara 28,5 milyar dolar Eximbank kredisi kullandırılırken, bu tutarın toplam ihracata oranı yüzde 16,8’e kadar çıktı. Şüphesiz bunda pandemi etkisiyle küresel ticarette yaşanan daralma ve buna bağlı olarak 169,9 milyar dolara gerileyen ihracatın da etkisi oldu. 2020’de zirveyi gören Eximbank kredilerinde 2021 itibarıyla ibre tersine dönmeye başladı. O dönem tercih edilen düşük faiz odaklı ekonomi politikaları sonrasında finansmanda yaşanan erişim sorunları Eximbank kredilerine de olumsuz yansıdı. 2021 yılında 10 bin 935 firmaya 22,5 milyar dolarlık kredi kullandırıldı. 225,2 milyar dolarlık ihracatın gerçekleştirildiği söz konusu yıl, kullandırılan kredilerin ihracata oranı yüzde 10 olarak hesaplandı. 2022’de tablo daha da kötüleşti; 254,2 milyar TL ihracatın gerçekleştirildiği bir önceki yılda ihracatçıya kullandırılan kredi miktarı 19,6’ya indi, söz konusu kredinin toplam ihracata oranı da yüzde yüzde 7,7’ye indi.

Güney: Kredilerin yüzde 42,2’si yüksek-orta yüksek teknolojiye

Her ne kadar kullandırılan kredi miktarından son yıllarda düşüş görülse de Eximbank, bu yıl ibreyi tersine çevirmekte kararlı. Konuyla ilgili EKONOMİ’ye değerlendirmelerde bulunan Eximbank Genel Müdürü Ali Güney, geçen yıl kullandırılan 19,6 milyar dolarlık kredi tutarının 2024’te yüzde 22,4 artarak 24 milyar dolara çıkmasını öngördüklerini söyledi. İhracatçıya sunulan alacak sigortası desteğini de 2023’teki 22,4 milyar dolar seviyesinden 26 milyar dolara çıkaracaklarını söyleyen Güney, “Merkez Bankası’nın reeskont kaynağında herhangi bir azaltma beklemiyoruz, hatta ihracatçılardan gelecek olan kredi talebine göre artış da olabilir. Yurtdışı sermaye piyasalarından fonlamamızı da, buna bağlı olarak kredi hacmimizi de artıracağız” diye konuştu. Eximbank olarak stratejik hedeflerini Türkiye’nin ihracat stratejileri ve ekonomi programları ile uyumlu olacak şekilde belirlediklerine işaret eden Güney, “Kaynaklarımızı katma değerli ve yüksek teknolojili ihracatı önceliklendirecek şekilde kullandırıyoruz. 2023 yılında kredilerimizin yüzde 40,7’sini yüksek ve orta yüksek teknolojili ihracat yapan firmalarımıza kullandırdık. 2024 yılında ise bu oranı yüzde 42,2 seviyesine çıkarmayı hedefliyoruz. Ayrıca ihracatçılarımıza daha geniş ve esnek bir ürün yelpazesi sunmak suretiyle rekabet güçlerini artırmak, yeni pazarlara girebilmelerini ve mevcut pazar paylarını daha üst seviyelere çıkarabilmelerini sağlamak amacıyla diğer ihracat destek kuruluşları, çok uluslu bölgesel yatırım ve kalkınma kuruluşlarıyla iş birlikleri yapılması ve bu kuruluşlarla farklı fi nansman mekanizmaları oluşturulmasına yönelik çalışmalarımıza hız kesmeden devam ediyoruz” ifadelerini kullandı.
TL reeskontta ciddi sübvansiyon var

Şu anda TL reeskont kredisinde maliyet yüzde 37, ancak bazı ihracatçılar ‘TL reeskontta faiz oranının hala çok yüksek’ olduğundan şikayetçi. Buna ilişkin olarak da Güney, “Şu an bankalarda ticari kredi faizleri yüzde 55-60 seviyelerinde iken, yüzde 37 faizin hala çok yüksek olduğunun düşünülmesi doğru değil. Bu kredi çok uygun maliyetli ve bu maliyeti devlet üstleniyor, ciddi bir sübvansiyon var” diye konuştu.

Reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı

İhracatçıların sıkça başvurduğu reeskont kredilerinde de tablo çok olumlu değil. Merkez Bankası verilerine göre, reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısına bakıldığında, 2020 yılından itibaren düşüş görülüyor. Reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı 2020’de 23,06 milyar dolarken, bu tutar 2021’de 21 milyar dolara, 2022’de ise 17,6 milyar dolara kadar geriledi. 2023 yılı da bu anlamda pek parlak bir yıl olmadı. Son açıklanan verilere göre 2023’ün tamamında reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı 4 milyar 336 milyon dolar olarak kayıtlara geçerken söz konusu rakam 2012’den bu yana da en düşük değer olarak kayıtlara geçti.

Eximbank kredilerinde KOBİ payı artıyor

Eximbank’tan kredi desteği alan firma sayılarına bakıldığında burada yıllar içinde önemli bir artış olduğu görülüyor. Buna göre, 2019’da 10 bin 472 firma Eximbank’tan kredi kullanmışken, bu sayı 2020’de 10 bin 612, 2021’de 10 bin 935, 2022’de ise 11 bin 976 olarak gerçekleşti. Geçen yıl Eximbank’tan kredi kullanan şirket sayısı ise 13 bin 167’ye çıkarak zirveye oturdu. Firma başına düşen kredi tutarı da ortalama 1,5 milyon dolar olarak gerçekleşti. İlk bakışta firma sayısının arttığı, ancak firma başına düşen kredi miktarının ise gerilediği görülse de burada Eximbank’ın ihracatın tabana yayılması stratejisinin bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Zira Eximbank’ın kullandırdığı kredilerde KOBİ’lerin payı son yıllarda giderek artıyor. 2021’de yüzde 71 olan KOBİ payı, 2022’de yüzde 80, 2023 yılında ise yüzde 84,2’ye çıktı.