İhracat taşımalarında ‘geçiş’ krizi!

Aysel YÜCEL

Noel öncesi ihracatta en önemli pazar olan Avrupa’dan talep hızlandı, ancak bazı ülkelere yönelik ‘geçiş belgesi’ kotası dolduğu için Türk nakliyeciler taşıma yapamaz hale geldi. Tekstilden otomotive birçok temel sektör lojistik mağduru olurken yabancı nakliyecilere gün doğdu. UND İcra Kurulu Başkanı Alper Özel, her yıl sonuna doğru ortaya çıkan geçiş belgesi krizine kökten çözüm bulunması için yetkilileri göreve çağırdı. İhracat taşımalarında ‘geçiş belgesi’ krizi yaşanıyor. Noel öncesi ihracatta en önemli pazar olan Avrupa’dan talep hızlandı, ancak Avusturya, Macaristan, Çekya, Slovenya gibi birçok önemli pazara yönelik ‘transit geçiş belgesi’ kotası doldu. Türk nakliyeci taşıma yapamaz hale geldi. Tekstilden, otomotive onlarca sektör lojistik mağduru oldu.

Konuyla ilgili DÜNYA’ya açıklamalarda bulunan Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) İcra Kurulu Başkanı Alper Özel, kasım ve aralık aylarının ihracatta en önemli dönemler olduğunu ancak, geçiş belgeleri nedeniyle taşımalarda büyük sıkıntı yaşadıklarını dile getirdi. Özel şöyle devam etti; “İspanya ikili geçiş belgeleri tükenmek üzere. Oysa ki Türkiye, İspanyol moda markalarının önemli tedarikçisi konumunda, ek belge talep edildi ama yanıt yok. Transitte ise Macaristan geçiş belgeleri tükendi. Ek belge talep ettik ancak yanıt yok. Çekya’ya yönelik geçiş belgesi kotası ekim ayında tükendi. Ülkenin başbakanı Türkiye’yi ziyaret etti. Burada da söyledik, ek belge talep ettik ama ‘yollarımız çok dolu’ diyerek talebimizi reddetti. Ekim ayından bu yana Türk nakliyeci Çekya'ya taşıma yapamıyor. Rusya belgelerimiz tükenmek üzere. Yine bu ülkeden de talepte bulunduk ancak geri dönüş olmadı. Yunanistan bitti ama komşu ülke olduğu için 100 euro karşılığında geçişe izin veriyor. Ama bu da ek maliyet anlamına geliyor. Böyle bir ortamda nasıl ihracatla kalkınmamızı bekliyorsunuz? İhracat taşımalarındaki bu engeller mutlaka kalkmalı.”

“İhracatla kalkınma için lojistik engeli çözülmeli”

UND Strateji ve İş Geliştirme Başkanı Fatih Şener de geçiş kotası engellerinin Türkiye’nin ihracat ile kalkınma hedeflerine büyük darbe vurduğunu ifade ederek, “Türkiye ihracat ile kalkınacak ise dış ticaretin lojistiği konusunu çözmeli. Türkiye’nin dış ticaretini mümkün kılacak dış ticaret lojistiği stratejisine ihtiyaç var. Gidilemeyen veya zor gidilen yere ihracat olmuyor ya da az oluyor. Kolay gidilen yere ticaret oluyor. THY’nin ilk kez sefer başlattığı ülkeler buna iyi bir örnek. Sefer başladığında yolcu ortaya çıktığı gibi ticari kargo da çıkıyor. Lojistik ticareti tetikleyici bir rol üstlenebiliyor. Türkiye her türlü ilişkisini kullanarak özellikle AB güzergâhında transit sorunu çözmeli” diye konuştu.

Kazakistan’a sınırlı kota Çin’le ticareti vuracak

Kazakistan’a yönelik sınırlı sayıda verilen geçiş belgesi sayısının Çin ile hedeflenen karayolu ticaretinde de büyük sıkıntı yaratacağını dile getiren Şener, şunları kaydetti: “Türkiye’nin Kazakistan transit geçiş izni sadece 2 bin adet. Kırgızistan’a giden araçlar için bu rakam yetmiyordu. İran Türkmenistan üzerinden Tacikistan’a giden araçlara Türkmenistan bu yıl izin vermeyince, onlar da Kazakistan üzerinden gidince Kazak transit geçişi bu yıl iyice sorun oldu. Şu anda belge bitti.

Bakanlık bir duyuru yapıp “Kazakistan transit geçiş belgeleri bitti, yükleme yapmadan bunu dikkate alın” dedi. Bu aslında ‘yükleme yapmayın!’ demek. Türkiye bu şekilde nasıl ihracat artışı yapabilir ki? Kazakistan konusunda bir durum daha var ki içler acısı… Türkiye, Çin ile bir karayolu anlaşması imzaladı ve 30 bin geçiş izni için belge teati edildi. Meclis’te onay bekleyen bu anlaşma ile 30 bin sefer Çin e gideceğiz. Ancak Kazakistan transit izin sayımız 2 bin ve bugünkü ihtiyacı karşılamıyor. Çin’e gidecek 30 bin araç Kazakistan’dan geçemeyecekse nasıl gidecek bunu düşünen yok!”

Macaristan saatte 4 araca izin veriyor

Avrupa taşımaları için Macaristan kritik öneme sahip olduğunu vurgulayan Şener, “Macaristan’ın bizimle ilişkileri çok iyi aslında. Ancak verdiği transit geçiş izni 36 bin yani saatte 4 araç. Bu ülkede ihtiyaç en az 100 bin. Yani saatte 10 araç. Bu belgeler dağıtılsa 4 ayda biteceği için her ay partiler halinde dağıtılıyor. Sektör her ay 20 gün ölüp tekrar diriliyor. Macar sorunu sebebiyle mecburen Sırbistan, Hırvatistan, Slovenya gibi ülkelere veya Romanya, Ukrayna, Polonya gibi ülkelere yönelen araçlar başka sorunlar yaşıyor. Slovenya transit belgesi bitti. 20 bin olan kotaya ilave yapılmıyor. Gümrük Birliği malların dolaşımı serbest diyorsa, TIR’lara engel koymak, mala engel demektir!” dedi.

Rusya’ya ihtiyaç 30 bin, verilen 8 bin

Fatih Şener, Rusya’nın ihtiyacın çok altında geçiş kotası verdiğini dile getirerek, “Rusya bize bizim onlara yaptığımız ihracatın 5 katı ihracat yapıyor. Ancak bize, Rusya’ya olan ihracatımızı yapmaya yetecek sayıda izin belgesi vermiyor. İhtiyaç 30 bin, ancak verilen geçiş belgesi sayısı 8 bin. ‘Rus araçları taşısın’ diyor fakat yeterli sayıda Rus aracı gelmediği için başka ülke araçları bu yükleri taşıyor” dedi.

Navlun artıyor, taşıma işi yabancıya kalıyor

Belge bittiğinde taşıma fiyatlarının da yükseldiğini ve taşımalarda yabancı payının arttığını vurgulayan UND İcra Kurulu Başkanı Alper Özel, “Oysa Gümrük Birliği kapsamında malların serbest dolaşım hakkı var. Kota sınırlaması Gümrük Birliği Anlaşması’na aykırı. Bize göre mal, araç ve sürücü ayrılmaz bir bütündür. Araç ve sürücü engellendiğinde ihracatçının yükü de engellenmiş oluyor” dedi. UND Strateji ve İş Geliştirme Başkanı Fatih Şener de konuyla ilgili olarak, “Belge bittiğinde Türk araçlar gidemeyince navlun yüzde 10-20 artıyor. Ve yabancı ülke araçları ülkelerinden boş olarak Türkiye’ye gelip yükleri alıp götürüyor. Mal ihraç eden ülkemiz hizmet ithal etmiş oluyor. Bir TIR’lık mal ihracatında 10-15 bin euro kâr varsa, ülke olarak bunun 3 bin euro kısmını yabancı araca veriyoruz. Geçen yıl yaklaşık 100 bin araç sadece Batı kapılarından gelip, Avrupa ülkelerine giden yükleri aldılar” açıklamasını yaptı.