İhracat artıyor ama çıkış bulamıyor!

Türkiye’nin artan ihracatı taşımacılıkta yeni kriz yarattı. Hem karayolunda hem de denizyolunda mallar sınır kapılarında ve gümrüklerde yığıldı. Karayolunda geçiş belgeleri tükendiği için yüzlerce TIR sınırda beklerken, denizyolunda ise boş konteyner ve gemi bulma sıkıntısı yaşıyor. Tüm bu sorunlar nedeniyle navlundaki artış bazı hatlarda yüzde 30’a kadar çıktı.

Avrupa’ya çıkışa Macar engeli

İhracat taşımalarında şu anda en büyük sorunlardan biri geçiş belgeleri konusunda yaşanıyor. Nakliyecinin yıllardır kanayan yarası haline gelen geçiş belgesi sorunu ihracatın arttığı bu dönemde büyük kaos yarattı. Başta Macaristan olmak üzere bazı ülkelere geçiş belgeleri tükendiği için yüzlerce TIR sınır kapılarında içlerindeki mallarla bekliyor.

Sektör yetkililerinin aktardığı bilgiye göre Macaristan geçiş belgeleri tamamen tükendi. Macaristan, Almanya gibi en önemli ihracat pazarlarımıza transit geçiş ülkesi konumunda. Bu nedenle bu ülkeye yönelik geçiş belgelerinin tükenmiş olması milyarlarca dolarlık ihracat yükü için büyük tehdit oluşturuyor. Macaristan için yıllık 100 bin transit geçiş belgesine ihtiyaç var. Ancak sadece 36 bin adet geçiş belgesi veriliyor. Bu yıl belgeler erken tükendi. Ancak bu yıl Macaristan yeni belge göndermiyor. Dolayısıyla yüzlerce TIR kapıda Avrupa’ya gitmek için bekliyor. Bir TIR ile ortalama 60 bin dolarlık mal taşınıyor. Bu rakam TIR’ların beklemesinin Türkiye ekonomisi için ne derece büyük bir kayıp olduğunu ortaya koyuyor. Diğer yandan Macaristan’a yıllık 3 bin adet olan ikili geçiş belgeleri de tükenmiş durumda.

Alternatif güzergah süreyi 4 gün uzatıyor

Bazı nakliyeciler Macaristan’ı by-pass ederek karayolundan Almanya’ya gitmek için Romanya-Moldovya-Ukrayna-Polonya güzergahını tercih ediyor. Ancak bu rota hem zaman hem de maliyet kaybı anlamına geliyor. Nakliyecilerin verdiği bilgiye göre bu güzergahtan Almanya’ya gidiş, süreyi 4 gün, maliyeti ise 600 dolara yakın artırıyor.

Yunanistan belgeleri de bitti

Öte yandan geçiş belgesi sorunu yaşanan bir diğer ülke de Yunanistan. Yunanistan ile ikili geçiş belgeleri de tamamen tükenmiş durumda. Avusturya, Çekya ve Slovenya transit taşımalarında ise yıllık 20 bin ihtiyaca karşılık sadece 10 bin geçiş belgesi veriliyor. Bu nedenle bakanlık bu belgeleri aylara bölüyor. Bazen iki ay belge verilmediğini aktaran nakliyecilere göre, geçiş belgesi verilmeyen aylarda bu ülkeye yönelik taşımalar aksıyor, yüzlerce TIR kapıda bekliyor.

Kapılarda kapasite sorunu büyüyor

İhracat malını taşıyan TIR’lar kapılarda sadece geçiş belgesi yüzünden beklemiyor. Geçtiğimiz haftalarda büyük gündem yaratan Kapıkule’de Randevulu Sanal Sıra Sistemi’nin (RSS) yarattığı kriz çözülmüş olsa da sınır kapılarındaki kapasite sorunu artıyor. Günlük maksimum bin 200 TIR geçişinin yapıldığı kapıların Türkiye’nin ihracat yükündeki artışa paralel acilen 2 bine çıkarılması bekleniyor.

Lojistikte sadece karayolunda değil, denizyolunda da büyük sıkıntılar yaşanıyor. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) yetkililerinin aktardığına göre, deniz taşımacılığında Avrupa aktarmalı gemilerde yığılma olduğu için, aktarma yükleri alınmıyor. Örneğin Alman konteyner şirketi Hamburg Süd, bu nedenle bazı gemilerinde Güney Amerika yükü almıyor. Sadece Avrupa’ya gidecek yükleri alarak gemiyi kapatıyor. UTİKAD yetkilileri, tüm dünyada benzer ekipman ve yer problemi olduğunu ifade ederek, büyük ekonomiye sahip ülkelerde bu tür sıkıntıların daha az yaşandığını, çünkü giden gemilerin daha büyük olduğunu söylüyor.

UTİKAD yetkilileri konuyla ilgili şu bilgileri verdi: “Hatlar sürekli Pire’den Mısır’dan boş ekipman çekmeye çalışıyor ancak yeterli sayıda gelemeyebiliyor. Özellikle özel ekipman daha da sıkıntılı hale geldi.”

"Bir konteyner için savaş veriyoruz ”

Rif Line Lojistik Türkiye Genel Müdürü Mehmet Serkan Erdem, denizyolunda pandemi sonrası gündeme gelen boş konteyner ve gemi bulma sıkıntısının artışa geçen ihracatla büyüdüğünü dile getirerek, “Deniz tarafında şu anda darmadağınız. Bir konteyner bulmak için savaş veriyoruz. Sadece konteyner bulmakta zorlanmıyoruz, gemilerde de yer yok. Sebebini sorduğumuzda aktarma limanlarında çok ciddi sıkıntı olduğu söyleniyor. Çünkü ‘blank sailing’ adı altında seferleri iptal ediyorlar. İstanbul’dan Bangladeş’in Chittagong limanına göndermek üzere yüklediğimiz mallar, 75 günde ancak varacak. Gecikmenin Colombo Limanı’ndaki aşırı yığılmadan kaynaklandığı belirtiliyor. Dolaysıyla lojistikte yaşanan sorun sadece Türkiye’nin ihracatındaki artıştan kaynaklanmıyor. Dünyanın dengesi bozuldu” dedi.

Arz sorunu denizde navlunu fırlattı

Sektör temsilcilerinin verdiği bilgilere göre denizyolunda eylül ayından bu yana bölgesine göre değişmekle birlikte yüzde 30’a varan navlun artışı söz konusu. Ortadoğu’ya navlun 300 dolara yakın artarken, Uzakdoğu taşımalarında bu rakam 400 dolara kadar çıkıyor.

Erdem, artık sadece konteyner bulma sıkıntısı yaşamadıklarını, navlunda da çok ciddi artışlar yaşadıklarını vurgulayarak şu örnekleri verdi: “Düzenli yüklemeler yaptığımız Gemlik-Jabel Ali (Dubai) hattında navlun eylül ayından bu yana 950 dolardan bin 250 dolara çıktı. Ancak arz da o kadar büyük sıkıntı var ki müşterimiz bu rakamı da vermeye razı. Daha önce aynı hatta navlun 500600 dolardı. Mesela biz Eskişehir’den Singapur’a beyaz eşya gönderiyoruz. Eylül ayında İstanbul’dan Singapur’a 410 dolara yükleme yaparken bu rakam kasımda 525 dolara çıktı.”

Avrupa’da salgına yönelik önlemlerin artırılması ile Türkiye’den mal çıkışının azalabileceği, bu durumun önümüzdeki aylarda navlunu dengeleyeceği öngörülüyor. Ancak işler düştüğü için konteyner operatörlerinin sefer sayısını azaltabileceği, bu durumda sorunların devam edeceğinden endişe ediliyor.

Malı hazır sanayici, araçların dönmesini bekliyor

İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, lojistik maliyetlerinin yükseldiğini söyledi. Otomotiv yan sanayinin önde gelen şirketlerinden Kanca’nın ihracat sorumlusu Fatih Taş da yükselen sektör ihracatında lojistik ile ilgili sıkıntılar yaşandığını belirtti. Araç rezervasyonlarında gecikme yaşandığını anlatan Taş, “Kapılarda kuyruklar devam ediyor. Araçlarını boşaltamıyorlar ve bize araç yollamakta geç kalıyorlar. Bir önceki hafta yaptığımız rezervasyonlar bile aksıyor” dedi. Taş, navlunda da önemli oranda artış olduğunu söyledi.