Her yerden desteklenen piyasa baş döndürdü

ŞEBNEM TURHAN

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması ancak kayyum atanmayarak belediye meclisinden başkan seçilecek olması TL varlıklara umut verirken, başta Sermaye Piyasası Kurulu olmak üzere Borsa İstanbul, Merkez Bankası’nın aldığı önlemler yeni haftaya pozitif başlanmasını sağladı. Ama öğleden sonra Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne soruşturma izni ile CHP olağanüstü kurultayına yönelik iptal başvurusu havayı biraz bozdu. Tüm gün satış tarafında yer alan yabancıyı Türkiye Varlık Fonu destekli kamu aracı kurumları karşılamaya çalıştı, haber akışlarıyla BİST100’de yukarı aşağı dalgalanma 6 puanı buldu.

TVF kaynaklı alım 7 milyar lirayı aştı

Güne yüzde 1,35 yükselişle başlayan BİST100 endeksinde yüzde 3,78’e kadar sabah seansında artış yaşandı. Ancak öğleden sonra haber akışıyla sanayi, bankalar ve gıda endeksleri öncülüğünde satışlar artarken BİST100 endeksinde gün içi kayıp yüzde 1,88’e kadar ulaştı, yüzde 2,82 yükselişle günü kapattı. Piyasa uzmanları borsada dünkü işlemlerde yabancı tarafının yine satıcı olduğuna işaret ederken Türkiye Varlık Fonu destekli Ziraat Yatırım en iyi alıcı pozisyonunda yer aldığını vurguladı. Kaynakların, 7 milyar liranın üzerinde alım yaptığını ileri sürdüğü TVF’ye rağmen yabancının algoritmik olmayan sert satışlarının olduğu kaydedildi. Türkiye’nin 5 yıllık ifl as risk primi CDS’leri de 325 baz puanın üzerinde fiyatlandı.

S&P risklere dikkat çekti

BİST100 endeksi, dün 18 Mart Salı günü olduğu 10 bir 802,23 seviyesinin yüzde 13,91 altında önlemlerin devreye alındığı ilk günü 9 bin 299,36 puandan kapatırken çarşamba gününden itibaren en hızlı düşen bankacılık endeksi 18 Mart günkü 16 bin 520,86 seviyesinin yüzde 23,81 altında günü tamamladı. Endekse pozitif kalabilmesi için en büyük katkı THY ve As elsan’dan geldi. Piyasa uzmanları 1 ay boyunca geçerli önlemlerin riskin biriktirilmeye neden olduğunu ileri sürerken eski döneme dönüşün o kadar kolay olmayacağına işaret etti.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P muhalefet partisinden siyasetçilerin tutuklanmasının, Türkiye ekonomisine duyulan güven ve döviz kurunun istikrarı açısından risk oluşturabileceğini belirtti. S&P değerlendirmesinde artan belirsizliğin hane halkı harcamaları, sermaye girişleri, döviz kuru, büyüme ve enfl asyon üzerindeki ikinci tur etkilerinin, yakın zamana kadar mevduat dolarizasyonunda ve enfl asyonda kayda değer bir düşüşü kesintiye uğratarak önemli olabileceğini vurguladı.

Kısa vadeli tahvilde satış devam etti

Döviz kurları daha sakin bir günü geride bıraktı. Önceki hafta bankacılık sektörü kaynaklarının yaptığı hesaplamalara göre 20 milyar doları aşan satışlarla dengelenmeye çalışılan döviz piyasasında dün dolar/ TL 38 seviyesinin, Euro/TL ise 41.35 seviyesinin hemen altında hareket etti. Bankacılık sektörü kaynakları dolar/TL’de 38 seviyesinin aşılmasına izin verilmediğini yine dün Merkez Bankası’nın döviz satışı gerçekleştirdiğini belirtti. Merkez Bankası bilanço verilerine göre, gözaltının ilk günü olan 19 Mart Çarşamba döviz satışları net döviz pozisyonunda 11.2 milyar dolar düşüşe neden olurken 20 Mart Perşembe gününe kayıp 3 milyar dolar oldu. Bankalarda döviz alım ve satım arasındaki marjlar ise 2 liraya kadar açıldı. TL tahviller geçen hafta yediği sert satışın ardından toparlanma çabasında idi. Ancak yabancının TL varlıklar arasında en tercih ettiği devlet tahvillerinde satışlar dün de sürdü. Özellikle yine öğleden sonra hızlanan satışlarla 2 yıl vadeli gösterge tahvil faizi dün yüzde 0,97 artışla yüzde 50,85’e yükseldi, 5 yıl vadeli gösterge tahvil yüzde 0,92 azalarak yüzde 38,83’e, 10 yıl vadeli gösterge tahvil faizi ise yüzde 0,36 düşüşle yüzde 33,26’ya geriledi.

Likidite senedi ihracında faiz yüzde 47,69 oldu

Merkez Bankası yasasına göre 91 güne kadar vadeli likidite senedi ihracına çıkabiliyor. Piyasada şu an likidite fazlası 674.11 milyar lira seviyesinde. Merkez Bankası olağanüstü Para Politikası Kurulu toplantısıyla faiz koridorunun üst sınırını 2 puan artırıp yüzde 46’ya çekmiş TL’ye erişimi daha maliyetli hale getirmeye çalışmıştı. 1 hafta vadeli repo ihalelerine de ara veren Merkez Bankası likidite çekmek için hamlelerini sürdürüyor. Uzmanların verdiği bilgiye göre likidite senedi sadece bankaların alabildiği bir enstrüman. Piyasada el değiştirebilen likidite senetleri teminat verilip repo işlemlerinde de kullanılabiliyor, talep olması durumunda Merkez Bankası geri alabiliyor. 50 milyar liralık ihracın çok büyük bir miktar olmadığını kaydeden uzmanlar kısa zamanda 1 trilyon liranın üzerinde satış yapması durumunda likidite fazlasının çekilebileceğini kaydetti.

31 gün vadeli 50 milyarlık ihaleye 84.2 milyar lira teklif geldi. Merkez Bankası likidite senedi ihracında nominal 18.44 milyar lira borçlandı. Merkez Bankası ihalesinde ortalama basit getiri yüzde 47,69 ortalama bileşik getiri yüzde 59,65 oldu. Bankacılık sektörü kaynaklarının verdiği bilgiye göre bankalar yüzde 47 gecelik faize denk bir getiri alacaklar, isterlerse de bankalar likidite senedini başka bankalara başka fiyattan satabiliyorlar. İlgili ihaleler TL'deki sert değer kaybının ardından "parasal aktarım mekanizmasını güçlendirmek ve sıkı parasal duruşu desteklemek amacıyla" başlatıldı. Likidite senedi ihraçları 91 gün vadeye kadar yapılabilecek. TCMB ayrıca sterilizasyon araçlarını etkili şekilde kullanmaya devam edeceğini de açıkladı.

■ TL mevduat faizi yüzde 47’e dayandı

Merkez Bankası’nın aldığı önlemler ve nisan ayı Para Politikası Kurulu toplantısında faiz indirimini pas geçeceğine yönelik beklenti bankacılık sektöründe mevduat faizlerini hareketlendirdi. Özellikle en kısa 32 gün vadeli mevduatta yüksek hacimli yatırımlara mevduat faizi yüzde 45-47 arasında değişiyor. Bankacılık sektörü kaynakları geçen haftaya göre mevduat faizlerinde 4-4.5 puan artış olduğunu dile getirdi. Dün ise bankaların internet sitelerinde yer alan bilgilere göre 50 bin lira üzeri mevduatlara 32 gün vadede mevduat faizi yüzde 44,5’e, daha yüksek hacimli mevduatta ise yüzde 47’e çıktı. 46 ve 92 gün vadede mevduat faizi çoğu bankada değişmedi, yüzde 41-42,5 arasında kaldı. En kısa vadeli mevduata daha yüksek faiz bu dönemde dövize yönelmesi muhtemel tasarrufun TL’de kalmasına yaraması bekleniyor. Öte yandan Bloomberg’in haberine göre en son şubat ayında yükseltilen TL mevduat ve para piyasası fonlarındaki stopaj oranlarına indirim gündemde. 1 Şubat’tan itibaren açılan ve vadesi yenilenen vadeli mevduatlarda stopaj oranı 6 aya kadar vadeli hesaplarda yüzde 10’dan yüzde 15, 1 yıla kadar hesaplarda yüzde 7,5’ten yüzde 12’ye, 1 yıldan uzun hesaplarda ise yüzde 5’ten yüzde 10’a yükseltilmişti.

■ SPK ve Borsa İstanbul’dan önlemler

▶ SPK 1 Ocak 2025’te BİST50 hisseleri için başlatılan ve sadece 80 gün geçerli olabilen açığa satışı 1 ay boyunca yasaklarken şirketlerin geri alımlarındaki kısıtlamaları da kaldırdı. Açığa satışın 25 Nisan’a kadar yasaklanması piyasa uzmanlarına göre 1 Ocak’ta başlayan açığa satış işlemlerine 24 Şubat’tan itibaren getirilen yukarı adım kuralı piyasada yukarı yönlü hareket oluştururken 19 Mart’tan itibaren ortaya çıkan durum nedeniyle sert satışlar yaşanmıştı. Açığa satışın yasaklanmasıyla birlikte manipülatif işlemlerin önüne geçilmesi hedefl eniyor.

▶ SPK’nın geçen hafta yönetim kurulu kararıyla geri alım programları açıklanmasına izin vermesinin ardından birçok şirket geri alım açıkladı ancak uygulama aşamasında fiyat ve seans kısıtlamalarının olması bu programların hayata geçirilmesini zorlaştırıyordu. SPK önceki günkü kararıyla kısıtlamaları gevşetince geri alımlar kolaylaştırıldı bu da pay alımlarıyla hisselerde kısa süreli de olsa yukarı yönlü hareketleri destekleyecek.

▶ Kredili işlemlerde 2 milyar liraya ulaşan teminat tamamlama çağrılarına yönelik de SPK hamle yaptı ve özkaynak oranı yüzde 35 olan teminat tamamlama çağrılarının yüzde 20’ye indirilerek esnekleştirilmesini sağladı. Bu adım da yatırımcının zorlu süreçte korumaya alabilecek bir uygulama.

▶ Borsa İstanbul da emir işlem oranı üzerinde değişikliğe gitti, algoritmik işlemlerde daha kontrollü bir işleyişin önünü açtı. 5’e 1 olan emir işlem oranı 3’e 1 olarak uygulanacak yani 3 milyon emir için 1 milyon gerçekleşen işlem şartı geldi. Böylece emir sayısı azalacak oynaklık biraz daha azalacak. Emir sayısının aşılması durumunda ödenecek 25 kuruşluk ücret de 50 kuruşa çıkarıldı.

İhtiyaç ve ticari kredi faizi 1-1.5 puan arttı

Merkez Bankası’nın likidite önlemleri bankaların kredi faizlerine de yansıdı. İhtiyaç kredi faizleri çoğu bankada 21 Mart’tan geçerli olmak üzere artırıldı. Mart başında yüzde 3,41’e kadar gerileyen ihtiyaç kredi faizi şimdi en düşük yüzde 4,6. Yaşanan dalgalanma sonrasında ihtiyaç kredi faizinde 1 puanı aşan yükselişler yaşanmış oldu. TL ticari kredi faizi de bankacılık sektörü kaynaklarının verdiği bilgiye göre 1-1.5 puan artışla yüzde 50 seviyesine çekildi. Kaynaklar TL kredi kullandırmadıklarını, yabancı para kredilerde zaten sert kısıtlamaların olduğunu belirtti.

Döviz mevduatında 1 günde 1.4 milyar dolarlık artış

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun günlük verileri Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alındığı gün bankalardaki döviz mevduatı değişimini ortaya koydu. BDDK verilerine göre 18 Mart Salı günü 204 milyar 995,36 milyon dolar olan döviz mevduatı 19 Mart günü 1 milyar 383,57 milyon dolarlık artışla 206 milyar 378,94 milyon dolara çıktı. Parite etkisinden arındırılmamış olarak 1 günde bankalardaki döviz mevduatındaki değişim yaklaşım 1.4 milyar doları buldu. BDDK haftalık verilerine göre 14 Mart ile biten haftada bankalardaki döviz mevduatı 203 milyar 936 milyon dolar seviyesindeydi.

Para piyasası fonlarından 170 milyar lira çıkış

Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla başlayan süreç para piyasası fonlarında da etkili oldu. TEFAS verilerine göre para piyasası fonlarında 18 Mart günü 1 trilyon 443 milyar 332 milyon 623 bin lira olan toplam bakiye dün itibariyle 1 trilyon 273 milyar 864 milyon 798 bin liraya geriledi. Yaşanan dalgalanmadan para piyasası fonları da etkilenirken bu dönemde para piyasası fonlarından çıkış 169 milyar 467 milyon 824 bin lira oldu. Para piyasası fonlarının tahvil zorunluluğu son dönemde TL tahvillerde yaşanan sert satış nedeniyle yatırımcıyı kaygılandırmış gibi görünüyor. Fon uzmanları henüz para piyasası fonları getirisinde bir kayıptan söz edilemeyeceğini de dile getirdi.

Piyasalarda dengelenme şirketlerde kârlılık izlenmeliEkonomi

Kuraklık, su krizi ve yeniden kuru tarımTarım