Harcama disiplininin önemi artıyor

TÜRMOB GENEL BAŞKANI EMRE KARTALOĞLU

Kamu mali dengesindeki bozulmalar sonrasında her zaman yeni arayışlar beraberinde gelmiştir. Öncelik, gelir artırıcı önlemlerden yana kullanılmıştır. Pandemi süreci hayatın her alanında önceliklerimizi değiştirdiği gibi kamu maliyesine yönelik politika önerilerinin de değişmesine neden oldu.

Kısıtlamalar özellikle hizmetler sektöründeki işletmeler ve bu işletmelerde çalışanlar için ciddi gelir kayıplarına neden olurken, yaşam kaygılarındaki artışı beraberinde getirdi. Kamu mali dengesindeki bozulmayı önlemek için, kısıtlamalardan etkilenen geniş kesimler üzerindeki vergi yükünü artıracak politikaları uygulamaya sokmak, sorunların daha da artmasından öte anlam ifade etmeyecektir.

Gelirlerin artırılamadığı durumlarda giderleri kısmak tek seçenek olarak ortaya çıkmaktadır.

Kamu mali disiplini açısından en önemli göstergelerden birisi bütçe harcama ödenek hedefl eri ile gerçekleşmeler arasındaki farktır. Bütçe ödenekleriyle tespit edilen rakamın yüz olarak kabul edilmesiyle hesaplanan, bütçe kanunlarına göre gerçekleşme oranının yüzün üzerine çıkması ödenek aşımına işaret etmektedir. Bütçe ödeneklerinin aşılması, kamu mali disiplini açısından önemli problemlere işaret etmektedir.

Bütçe ödeneklerini aşan bütçe harcamaları 2019 yılında 39,5 milyar TL iken 2020 yılında bu tutar 106,8 milyar TL olmuştur. Kontrol edilebilir kısım olan faiz dışı harcamalarda ödenek aşımı tutarı daha da artarak 2019 yılında 56,4 milyar TL ve 2020 yılında 111,8 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiştir.

Ekonomiye yönelik reformlar kapsamında hazırlanan Ekonomi Reformları Eylem Planında yer alan harcama disiplini sağlayacak önlemler sorunun çözümünde oldukça önemli bir fonksiyona sahip.

Bütçe uygulama sonuçlarının, kamu mali politikası gelişmelerinin ve hedeflerinin üçer aylık dönemler itibarıyla “Kamu Maliyesi Raporu” ile kamuoyu açıklanacak olması, hesap verebilirlik ve denetim anlamında önemlidir. Özel hesap uygulamalarının kademeli olarak kaldırılması, döner sermayelerin merkezi yönetim bütçesine aşamalı olarak dahil edilmesi doğru adımlar olacaktır.

Bu adımların daha da geliştirilmesi ve güçlendirilerek tasarruf tedbirlerine önem ve öncelik verilmesi gerekiyor. Bütçe dışı harcamaların tamamının bütçe kapsamına alınması mutlaka yapılması gereken bir politika tedbiri olarak görünüyor. Harcamalar konusunda mevzuat ve uygulamaya ilişkin yetkiler de oldukça parçalı bir görünüme sahip durumda. Koşullu yükümlülükler, garantiler gibi gider kalemleri Hazine’nin gözetim ve denetimi dışında kalıyor. Bu durum, orta vadede kamu mali risklerinin yönetilebilir olmaktan çıkmasına ve yalnız kamu maliyesini değil tüm ekonomiyi derinden etkileyecek büyük sorunların ortaya çıkmasına yol açabilir.

Bu nedenle harcama disiplini sağlanarak, harcamaların tamamının bütçe kapsamına alınması riskleri azaltmada etkili olacaktır.