Gelişen paralarda devalüasyon dalgası

Hilal SARI

Ekonomistler parasal sıkılaşmayla dolarda güçlü seyir devam ettikçe Mısır, Pakistan ve Lübnan’dan sonra diğer bazı gelişmekte olan ekonomilerde de para yönetimlerinin devalüasyon kararları almasını bekliyor. Nijerya, Ukrayna, Arjantin, Gana, Sri Lanka, Zimbabwe ve Bangladeş devalüasyon riskine dikkat çekilen ülkeler arasında. IIF’in TL için adil değeri 21 ve depremin TL üzerindeki baskıyı da artırması bekleniyor.

Mısır, Pakistan ve Lübnan ocak ayında sabit döviz kuru uygulamalarını bırakarak para birimlerini devalüe etmişti. Uzmanlara göre güçlü dolar birçok gelişmekte olan ülkede kuru korumak amacıyla döviz rezervlerinin harcanmak zorunda kaldığını ve önümüzdeki dönemde başka ekonomilerde de yeni devalüasyon kararları verilmesi beklendiğini aktarıyor.

Nijerya, Ukrayna, Arjantin, Gana, Sri Lanka, Zimbabwe ve Bangladeş uzmanların değerlendirmelerinde devalüasyon riskine dikkat çekilen ülkeler arasında.

ABD ekonomisinde pandemi ve savaşla 40 yılın zirvesine çıkan enflasyonla mücadele için parasal sıkılaşmanın başlamasıyla dolar endeksi Ekim 2022’den bu yana hafif gerilemiş olsa da 20 yılın en yüksek düzeylerinde tutunmaya devam ediyor. Bloomberg’de yer alan bir analizde “bu daha başlangıç” vurgusu yapılarak gelişen paralarda yeni devalüasyon haberleri geleceğine dikkat çekiliyor. Financial Times’ta dün yayımlanan bir analize göre ekonomistler ve yatırımcılar bu güçlü seyrin başka gelişmekte olan ekonomilerde de para politikası yönetimlerinin gidişatı piyasanın belirlemesine izin vermek zorunda kalabileceğini ve para birimlerini devalüe edebileceğini söylüyor. Bloomberg’e konuşan Wells Fargo & Co stratejisti Brendan McKenna “Bazı kırılgan eşik pazarlarda yeni devalüasyonlar gelmesi çok olası” diyor.

Uluslararası Finans Enstitütüsü Başkanı Robin Brooks, sırada Ukrayna, Nijerya ve Arjantin’in olabileceği görüşünde. Ancak Brooks, Mısır’ın devalüasyon kararının acılı ve siyaseten zorlayıcı olsa da doğru bir karar olduğunu da sıklıkla dile getiriyor: “Hükümet bu karar için büyük bir alkışı hakediyor. Acılı bir süreç ve ve popüler bir karar değil, ancak Mısır daha iyi bir büyüme patikasında”.

Devalüasyon kararı alan üç ülke de Uluslararası Para Fonu’ndan kredi almak için de görüşmeler yapıyor. IMF verilerine göre düşük gelirli ekonomilerin yüzde 60’ı borç stresi altında. Analistler bu nedenle bu yıl kurlar üzerindeki kontrollerin sınanmaya devam edeceği görüşünde.

Mısır lirası %50 değer kaybetti

Mısır Lirası 2022 yılının başından bu yana başta ABD Doları olmak üzere tüm yabancı para birimleri karşısında yüzde 50 değer kaybetmiş durumda. Mısır Merkez Bankası Ukrayna’daki savaşın yol açtığı enflasyon ve Fed’in faiz artışları karşısında üç kez devalüasyon kararı almıştı. 4 Ocak’tan bu yana yüzde 23’lük değer kaybı getiren 3. devalüasyon kararıyla Mısır Lirasının dolar karşısındaki kaybı yüzde 50’ye ulaştı.

Lübnan, 1 Şubat’ta verdiği kararla para birimini yüzde 90 devalüe etmişti. Lübnan Lirası onlarca yıldır dolar karşısında 1.507 düzeyine çıpalanmışken, Merkez Bankası 25 yıl aradan sonra bu çıpayı kaldırdı ve yeni resmi kurun 15.000 olduğunu duyurdu.

Sel felaketinin vurduğu Pakistan da Uluslararası Para Fonu’nun talebi üzerine bu yılın başında 20 yılın en sert devalüasyonuna gitti. Pakistan Rupisi devalüasyon kararı alınan 26 Ocak’ta yüzde 10’a yakın değer kaybetti. Ülkenin döviz rezervleri sadece 3 haftalık ithalata yeterli olacak 3,7 milyar dolara kadar geriledi.

Deprem, TL üzerindeki baskıyı da artıracak

Analizde Türkiye’ye ilişkin yapılan değerlendirmede bir çok analistin TL’nin yapay olarak güçlü tutulduğu fikrinde olduğu, enflasyon baskılarının deprem felaketiyle daha da artabileceği belirtiliyor. IIF, cari açığın giderek yükselmesi üzerine TL için öngördüğü adil değeri Eylül 2022’de 16,50 düzeyinden 21 düzeyine yükseltmişti. ABD’li yatırım bankası JPMorgan ise FT’de yer alan habere göre hükümetin geleneksel olmayan ekonomik adımlarının sürdürülemez olduğunu belirterek enflasyonu kötüleştireceğini ve ekonominin seçimlerin ardından 3. çeyrekte resesyona gireceğini öngörüyor.

“Yatırımcılar devalüasyonlara karşı hedge’ini yapmalı”

Wells Fargo stratejisti McKenna kırılgan bazı ekonomilerin dış destekler suyunu çekince para birimlerini dolar karşısında koruma yetkinliklerinin azalacağını belirterek “Yatırımcılar bu piyasalarda devalüasyon risklerine karşı hedge (koruma) adımları atmayı düşünmeli” diyor.

UKRAYNA, GANA VE NİJERYA'DA DA BEKLENİYOR

Ukrayna temmuz ayında hvirnanın dolara çıpasını serbest bırakarak yaklaşık yüzde 25 değer kaybetmesine izin vermişti. Ancak savaş yorgunu ekonomide devalüasyon baskısının tekrar arttığı ve merkez bankasının kuru korumak için müdahalelerinin artmaya başladığı belirtiliyor. Savaş döneminde Ukrayna Merkez Bankası Şubat-Haziran 2022 döneminde aylık 300 milyon ila 4 milyar dolarlık müdahaleler yapmış, devalüasyon kararını rezervler erimeye başladıktan sonra almıştı. Şimdi aralık ve ocak aylarında tekrar ayda 3 milyar doların üzerinde rezervin dolar çıpasını korumak için harcandığı belirtiliyor. Yatırım yönetimi şirketi Abrdn’den Viktor Szabo FT’ye yaptığı açıklamada “Bu şu an verilecek en doğru karar değil. Sadece daha fazla enflasyon getirir ve insanların acılarını artırır” diyor.

Gana’da merkez bankasının yıllardır kuru sabit tutabilmek için rezervlerini erittiği ve seçeneklerinin bittiği değerlendirmesi yapılıyor. Aralık ayında hükümet Gana Cedisini yapay olarak destekleme çabalarını bıraktı ve dış borçlarını ödeyemeyeceğini duyurup yurtiçi borçlarında da büyük bir yapılandırmaya gitti. Gana Cedisi aralıkta verilen bu karardan beri dolar karşısında yüzde 50 değer kaybetti. Çoklu döviz kuru sistemi kullanan Nijerya’nın da sırada olmasına muhtemel gözle bakılıyor. Analistler 25 Şubat’ta gerçekleşecek seçimlerin ardından daha basit bir sisteme geçilebileceğini belirtiyor. Gemcorp Capital Management Başekonomisti Simon Quijano-Evans “Piyasalar kesinlikle bir değişim bekliyor. Değişim olmazsa son bir yıldır gördüğümüz baskılar artarak devam eder” diyor.

Nijerya Nairası da resmi kur dolar karşısında 460 olmasına rağmen, karaborsada 1 dolar 755 nairadan işlem görüyor. Arjantin’de de resmi dolar kuru 190 peso düzeyinde ancak Buenos Aires sokaklarında bir dolar 373 peso düzeyinden el değiştiriyor. Ülkeye 44 milyar dolar finansman taahhüdü veren IMF, Bloomberg’deki habere göre Arjantin’den de kısıtlamalarıı kaldırıp devalüasyona gitmesini talep etti. Bloomberg Economics’e göre dolar karşısında 107 düzeyine çıpalanmış Bangladeş takası da yüzde 26’lık bir devalüasyona ihtiyaç duyabilir. Analist Ankur Shukla ihracatın desteklenip ithalatın azaltılması için dolar/taka kurunun 145’e yükselmesi gerekebilir ancak merkez bankası devalüasyona ihtiyaç olmadığını bildiriyor.