Gelirde Türkiye ortalamasını aşan sadece 14 il bulunuyor

Merve YİĞİTCAN / İSTANBUL

Türkiye’de sadece 14 ilde kişi başına gelir ülke orta lamasının üzerinde hesaplanırken, 21 ilin 2022 yılındaki kişi başına milli gelirinin 2004 yılı Türkiye ortalamasının bile altında kaldığı göze çarpıyor.

Türkiye’de kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla 2004’ten 2022’ye yüzde 77 artışla 10 bin 659 dolara ulaşsa da 2013’teki 12 bin 582 dolar seviyesinin altında seyrediyor. İl bazında kişi başına gelirde ilk 3 Kocaeli, İstanbul ve Tekirdağ’dan oluşurken listenin sonunda ise Van, Ağrı ve Şanlıurfa yer alıyor. Türkiye ortalaması olan 10 bin 659 doların üstünde sadece 14 il yer alırken 22 ilin kişi başına gelirinin Türkiye’nin 2004 ortalamasının dahi altında kalması ise dikkat çekiyor.

Kişi başına gelir 18 yılda 10 bin 659 dolara yükseldi

EKONOMİ’nin TÜİK verilerinden derlediği bilgiye göre, Türkiye’de kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla 2004’te 6 bin 21 dolar iken, 2022’de yüzde 77 artışla 10 bin 659 dolara yükseldi. Her ne kadar 2004’e göre bir artış söz konusu olsa da, kişi başına milli gelir 2013’te ulaştığı 12 bin 582 dolarlık zirvenin halen yüzde 18 altında. 2018, 2019, 2020 ve 2021 yıllarında 10 bin doların altında seyreden kişi başına milli gelir 2022’de yeniden 10 bin doların üzerine çıkmış görünüyor.

Kişi başına milli gelirde, 18 bin 269 dolar ile Kocaeli ipi göğüslerken, bu ili 17 bin 349 dolar ile İstanbul, 15 bin 296 dolarla Tekirdağ izliyor. Ankara kişi başına milli gelirde 13 bin 919 dolar ile dördüncü sırada yer alırken, 13 bin 201 dolarla İzmir beşinci sırada yer aldı.

İller bazında kişi başına milli gelirde en düşük değere sahip il ise 3 bin 275 dolarla Van oldu. Van’ı sırasıyla 3 bin 337 dolar ile Ağrı, 3 bin 887 dolar ile Şanlıurfa takip etti. 2022 yılı itibarıyla, kişi başına milli geliri en yüksek olan il ile en düşük il arasında 14 bin 994 dolar fark bulunuyor. Tek başına Kocaeli’nin kişi başına milli geliri, listenin en sonunda yer alan Van, Ağrı, Şanlıurfa, Bitlis ve Muş illerinin 18 bin 974 dolar olan toplam kişi başına milli gelirine neredeyse denk geliyor.

En yüksek gelir Marmara’da Değer bazında illerin milli gelirleri kıyaslandığında, sadece 14 il Türkiye ortalamasını aşıyor. 67 ilde ise kişi başına milli gelir Türkiye ortalamasının altında kalıyor. Ortalamanın üzerinde kişi başına milli gelire sahip illerin Marmara Bölgesi’nde yoğunlaştığı görülürken, bu iller İstanbul, Tekirdağ, Kırklareli, Çanakkale, İzmir, Muğla, Bursa, Eskişehir, Bilecik, Kocaeli, Bolu, Yalova, Ankara ve Antalya şeklinde sıralanıyor.

22 ilin geliri, 2004'teki Türkiye ortalamasının bile altında

İller bazında kişi başına milli gelirde 67 il, Türkiye ortalaması olan 10 bin 659 doların altında kalırken, Türkiye’nin 2004’teki ortalamasına yetişemeyen de birçok il var. Buna göre, Türkiye’nin kişi başına milli gelirinin 2004’te 6 bin 21 dolar olduğu düşünüldüğünde, 2022 yılında kişi başına milli geliri 6 bin doların altında kalan 22 il bulunuyor.

En yüksek artış Mardin ve Zonguldak’ta gerçekleşti

2004’ten 2022’ye kişi başına milli gelirini en çok artıran iki il yüzde 166 ile Mardin ve Zonguldak oldu. Mardin’de kişi başına milli gelir 6 bin 220 dolar, Zonguldak’ta 9 bin 563 dolar olarak hesaplandı. 2004-2022 arası kişi başına milli gelirde en zayıf performans ise yüzde 30’luk artışla Gümüşhane’den geldi. Bu ili yüzde 35 artışla Rize, yüzde 37 artışla da Sinop izledi. 2022 yılı itibarıyla Gümüşhane’nin kişi başına milli geliri 5 bin 334 dolar iken, bu değer Rize’de 6 bin 552 dolar, Sinop’ta ise 6 bin 94 dolar olarak hesaplandı. 2004’ten 2022’ye dolar bazında gelir artış oranlarına bakıldığında ise, Türkiye ortalaması olan yüzde 77’den daha yüksek büyüme performansı gösteren 39 il bulunuyor. Söz konusu dönemde yüzde 67,9 ile İstanbul, yüzde 58,5 ile Ankara ve yüzde 58,4 ile Bursa’nın da Türkiye ortalamasının altında bir artış gösterdiği görülüyor.