Fındık fiyatında yükseliş başladı istikrar için gözler TMO’ya çevrildi

Veysel AĞDAR-İSTANBUL

Serbest piyasada fındık fiyatlarında yükseliş sürüyor. Sezon başında TMO 52-54 TL taban fiyat açıkladı. Ancak serbest piyasada kilosu 43-46 TL arasında seyreden fındık fiyatları uzun bir sürenin ardından toparlanarak 53 TL civarından işlem görmeye başladı. TMO 31 Aralık’ta alımları kapatacak. TMO depolarında bu sezona ait 180 bin ton civarında fındık olduğunu vurgulayan sektör temsilcileri fiyat istikrarı için TMO’nun Mart-Nisan sonuna kadar depolarındaki fındığı piyasaya arz etmemesini istediler. Piyasada küçük tüccar ve köylünün depolarında rekoltenin ancak yüzde 10-15 civarında stok bulunduğunu vurgulayan sektör temsilcileri, tüm dikkatlerin TMO’dan gelecek haberde olduğunu ifade ediyorlar. Sektörde yaşanan rekabet soruşturmasının da ani fiyat artışında etkili olduğu ifade edilirken, ani yükselen fındık fiyatlarının tedarik zincirinde de geçici aksamalara yol açtığı belirtiliyor.

Bir kesim tüccar kontrat anlaşmalarını 48 -50 TL’den yapmış durumda. Fiyat artışlarından kaynaklı yükleme taahhütlerini yerine getiremediklerini belirten sektör temsilcileri EKONOMİ gazetesine yaptıkları değerlendirmede üreticinin fiyat artacak beklentisi ile arzı kıstığını, ihracatçının ve sanayicinin yüksek fiyat nedeniyle yüklemeleri askıya aldığını kaydediyor. Sektör temsilcileri serbest piyasada fiyatların TMO’nun alım fiyatından yüksek olması nedeniyle 31 Aralık’ta alımı durdurmasının fiyatlar üzerinde bir baskı yaratmayacağı, piyasaya TMO’dan yeni arz gelmediği sürece yeni fiyatı piyasadaki arz-talep dengesinin belirleyeceği görüşündeler.

Piyasa fiyatı TMO’nun üstünde

Piyasada Levant fındığın kilosunun 53-55 TL, Giresun kalitede ise 56-57 TL bandında seyrettiğini aktaran İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İFMİB) Başkanı Muzaff er Taviloğlu, “Bu rakamlar zaten TMO’nun sezon başı açıkladığı 52-54 TL alım fiyat aralığının üzerinde. TMO’nun 31 Aralık’tan sonra alımlara devam etmesinin bir anlamı yok” dedi. TMO’nun piyasayı regüle etme görevini son 5 sezondur başarı ile sergilediğini vurgulayan Taviloğlu, “Önemli olan alınacak kararlarda üreticinin gelirinin düşmemesi, aynı zamanda da ihracatın sekteye uğratılmaması. TMO’nun stoklarında şu an itibarıyla 180 bin ton fındık var. TMO piyasayı yakın takip ediyor ve ihtiyaç durumunda elbet müdahil olabilir. Bu da fiyatlar üzerinde olumlu veya olumsuz etki yaratmaz. TMO, Ocak ayının ikinci veya üçüncü haftasında piyasa aktörlerini gözeterek satıp-satmama kararı verebilir” diye konuştu.

Diğer yandan son günlerde artan fiyat karşısında parasal sıkışıklık yaşayan firmaların olduğunu ve açığa düşen firmaların taahhütlerini yerine getiremediklerini söyleyen Taviloğlu, sezon başından itibaren şu ana kadar (20 Aralık) 112 bin 945 ton fındık ihraç edildiğini, karşılığında ise 637 milyon 266 bin dolar gelir sağlandığını kaydetti.

Arz-talep fiyatı belirler

Fındık piyasasında fiyatların yükselişe geçmesinin arz-talebe yaşandığını vurgulayan Ulusal Fındık Konseyi eski Başkanı ve Arslantürk Fındık Yönetim Kurulu Başkanı Sebahattin Arslantürk, “Üreticinin elinde yaklaşık 50-60 bin ton fındık var. Bu yılki rekoltenin yüzde 10-15’i kadar. TMO’nun alacağı pozisyon zaten 1 yıl önceden belli. TMO piyasanın ihtiyacına göre hareket edecektir. TMO daha önceki yıllarda da bunu gözetti. Piyasanın nabzını tutuyor” dedi.

Ocak-şubat ayında çiçek sayımları ile gelecek yıl tahmini rekolte çalışmalarına başlanacağını kaydeden Aslantürk, TMO’nun buna göre hareket edeceğini ve mart ayından önce satış yapmayacağını ifade etti.

Son günlerde dile getirilen fiyatların ani yükseldiği ve tüccarın açığa düştüğü, yükümlülüklerini yerine getiremediği iddiaları için de konuşan Aslantürk, “Piyasada fiyatlar yükselecek beklentisi var. Bu durum önceki yıllarda da yaşandı. Açığa düşen firmalar geçen yıl da vardı. Cironun üzerinde taahhütte bulunma ve emanette bırakılan ürünler bunu tetikliyor” dedi.

Beklenti oluştu

Bugüne kadar mart ayından önce TMO’nun piyasaya hiç müdahil olmadığını vurgulayan Durak Fındık AŞ yönetim Kurulu Başkanı Kadir Durak, piyasada kontratlarını yerine getiremeyenlerin olabileceğini belirtti. Gelecek sezon tahmini rekolte çalışmaları yapıldıktan sonra TMO’nun piyasa şartlarına göre hareket edeceğini ifade eden Durak, “Piyasada fiyatlar yükselecek beklentisi yaşanıyor. Şu an kabuklu kuruyemiş ürünleri içinde en pahalısı fındık. 1 kilo badem 3,5 dolar, 1 kilo fındık ihraç fiyatı 6.5 dolar. Bu ileriki yıllar için sürdürülebilir değil. Şili, Azerbaycan, ABD, İtalya üreticisini motive ediyoruz. 90 cente mal eden ABD’li üretici, fındığını 3,5 dolara satıyor. Bu da iştah kabartıyor ve ekim alanlarını çoğaltıyor. Fındıkta fiyat artışı talepten kaynaklı değil. Üreticide fiyat artacak beklentisi mevcut. Bu bizi fındık deposu ülke yapar. Avrupalı alıcılar alternatife yönelebilir. Üretim alanları yurtiçi ve yurtdışında durmadan artıyor. Gelecek için iyi planlamalar yapılmalı” dedi.

“TMO ana alım depolarını açık tutmalı”

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Yönetim Kurulu Üyesi ve aynı zamanda Perşembe Ziraat Odası Başkanı Arslan Soydan, TMO’nun hiç olmazsa merkezi yerlerde ana alım depolarında alımlarına devam etmesi gerektiğini söyledi. TMO’nun sezon başı alım fi yatlarına serbest piyasada daha yeni ulaşıldığının altını çizen Soydan, “TMO, Mayıs 2023’e kadar ana alım depolarını açık tutmalı. TMO aynı zamanda sigorta görevi görüyor. Bu çok önemli, Eylül ayında oluşacak serbest piyasa fi yatına şimdi ulaştık. TMO tahminen 180-200 bin ton civarında ürün aldı. Piyasada oluşan fi yat zaten TMO’dan yüksek. Üretici önce tüccarı tercih edecek. Üreticinin elinde bu güne kadar ne TMO’ya nede tüccara verilmeyen tahminen 60 bin ton ürün var. Serbest piyasada fi yatlar 60 liranın üzerini görebilir” değerlendirmesinde bulundu.

“Piyasa koşullarına göre hareket edeceğiz”

Fındık üreticisini gözeterek piyasadan alım yaptıklarını vurgulayan Toprak Mahsulleri Ofi si (TMO) Genel Müdürü Ahmet Güldal, 31 Aralık itibariyle alımları durduracaklarını kaydetti. TMO depolarında bulunan fındığın artık ticari değer taşıdığını kaydeden Güldal, “31 Aralık’a kadar alımlara devam edeceğiz. Bu sezon gerektiği kadar ürün aldık. Şuan serbest piyasada fi yatlar zaten bizim fi yatların üstünde. Piyasa şartlarına göre hareket edeceğiz. Piyasaya arzlarda TMO ve üreticinin çıkarları doğrultusunda oluşacak fi yattan ürün verebiliriz” dedi.