Faiz indirimine sınırlı alan açıldı
Enflasyon kasımda piyasa beklentisinin üzerinde aylık yüzde 2,24 artsa da piyasanın 26 Aralık’ta faiz indirim fiyatlamalarını güçlendirdi. Kasımda beklentinin aşılmasının Merkez Bankası’nın da dikkat çektiği gıda ve kirada yaşanması, yıllık enflasyonun yüzde 47,09’a düşmesi aralık PPK’sında 150 baz puan indirim tahminlerini yoğunlaştırdı.
ŞEBNEM TURHAN
Ekonomide son dönemlerin en kritik verisi kasım ayı enflasyonu açıklandı. Yüzde 1,9 seviyesindeki beklentilerin üzerinde yüzde 2,24 aylık tüketici enflasyonu ile yıllık tüketici enflasyonu ekimdeki yüzde 48,58 seviyesinden yüzde 47,09’a geriledi. Merkez Bankası’nın kasım Para Politikası Kurulu karar metninde dikkat çektiği ve kontrol alanı dışında olduğunu belirttiği gıda enflasyonu aylık yüzde 5 artışıyla beklentilerin aşılmasında etkili oldu. Enerji, gıda ve içecek, içki ve sigara ile altın hariç C çekirdek enflasyonunun ekimdeki yüzde 2,79 seviyesinden kasımda yüzde 1,53’e gerileyerek Eylül 2021’den bu yana en düşük seviyeye indi. Manşet enflasyonda, hizmet enflasyonu ve çekirdek enflasyon verisinde aşağı yönlü hareketin sürmesi ve Merkez Bankası’nın geçici etki olarak tanımladığı gıdanın öne çıkması nedeniyle piyasa 26 Aralık’taki Para Politikası Kurulu toplantısında 100-150 baz puanlık faiz indirimi olasılığının arttığını fiyatlıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre mal grubunda enflasyon aylık yüzde 2,54 arttı yıllık enflasyon yüzde 39,05’e indi. Hizmet grubunda aylık enflasyon artışı yüzde 1,61’e kadar gerileyerek önceki aylardaki yüksek seyrinden sıyrıldı, yıllık hizmet enflasyonu yüzde 67,89 hesaplandı.
Taze sebze ve meyve etkili oldu
Kasımda gıda ve içecek grubunda aylık enflasyon yüzde 5,1 arttı ve manşet tüketici enflasyonunu 1.23 puan arttırdı. Özellikle işlenmemiş gıdada aylık yüzde 9 ile taze sebze ve meyvelerde yüzde 18 fiyat artışları gıda grubunda yüksek enflasyonun gerçekleşmesine neden oldu. Taze meyve ve sebzelerde yıllık enflasyon yüzde 91,16’ya yükseldi. Giyim ve ayakkabı grubunda başlayan indirimlerin etkisiyle aylık yüzde 0,25 düşüş yaşandı, konut grubunda yüzde 2,4 aylık artış manşet enflasyonu 0.4 puan arttırdı. Ev eşyası grubu yüzde 2,81 artışla manşet enflasyonu 0.21 puan yukarı çekti. Diğer harcama grupları sağlık grubu yüzde 2,69, haberleşme yüzde 1,88, eğlence ve kültür yüzde 2,88 artarken manşet tüketici enflasyonuna anlamlı bir etkide bulunmadı.
Kira enflasyonunda yüksek seyir
Merkez Bankası’nın hem Enflasyon Raporu’nda, hem PPK özetlerinde hem de Başkan Fatih Karahan’ın sunumlarında dikkat çektiği ve kontrol alanı dışında olduğunu belirttiği kira enflasyonu ise yükselişini kasımda sürdürdü. Kira enflasyonu kasımda yüzde 4,18 artarken yıllık kira enflasyonu yüzde 109 ile yüksek seyrini korudu. Yurtiçi üretici fiyatları endeksi (Yİ-ÜFE) kasımda aylık yüzde 0,66 artış gösterdi.
Borsa İstanbul coşkulu karşıladı
TÜİK verisi sonrasında Borsa İstanbul piyasası hareketlendi. Bankacılık endeksi yüzde 4,5’in üzerinde yükseliş yaşarken BİST100 endeksi ise yüzde 2’nin üzerindeki yükseldi. Mali endeks yüzde 2,8, likit bankacılık endeksi yüzde 4 üzerinde getiri sağladı. Hisse senedi piyasasının beklentiyi aşan veriye rağmen Merkez Bankası’nın alanı olduğu için 26 Aralık PPK toplantısında faiz indirim döngüsüne başlayacağını fiyatladığını belirten uzmanlar özellikle bankacılık endeksinin bu dönemde öne çıkabileceğini kaydetti.
Dezenflasyon devam edecek
■ Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, ekonomi programına duyulan güven neticesinde dezenflasyon sürecini tesis etmeyi sürdürdüklerini ifade ederek, "2024 Mayıs ayına göre yıllık enflasyondaki azalış 28.4 puana ulaşmıştır” dedi. Yılmaz, hizmet enflasyonunda ekimde belirgin bir şekilde başlayan yavaşlamanın, kasımda da devam ettiğinin görüldüğünü vurguladı.
Hizmet enflasyonunda mesafe kat ettik
■ Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada "Kasımda yıllık enflasyon yüzde 47,1 gerçekleşti, mayısa göre gerileme 28,4 puan oldu. Son iki aydır yüksek seyreden gıda enflasyonuna rağmen yıllık mal enflasyonu yüzde 40'ın altına geriledi. Hizmet enflasyonu aylık yüzde 1,6 ile 2021 Kasım ayından bu yana en düşük seviyesinde gerçekleşti ve yıllık hizmet enflasyonundaki düşüş eğilimi devam etti. Hizmet enflasyonundaki gerileme ve iyileşen enflasyon beklentileri katılıkları azaltmada önemli mesafe kat ettiğimizi gösteriyor."
UZMANLAR 150 BAZ PUANLIK İLK İNDİRİMDE KONSENSUS OLUŞTURUYOR
Bu şartlar altında indirimle toplumu ikna etmesi zor
■ Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp: Bugün gelen veri sonrası yılsonu enflasyonunun yüzde 45’in üzerinde kalma ihtimali arttı. Bu durumda TCMB’nin geçen ayki enflasyon raporunda verdiği 2024 enflasyon tahmininin gerçekleşme ihtimali azalıyor. TCMB’nin bu şartlar altında bir faiz indirimine gidip bunun 2025 yıl sonu hedefi ile tutarlı olduğuna toplumu ikna edebilmesi çok zor olur. Zaten son derece yüksek bir seyir izleyen reel sektör ve hanehalkı enflasyon beklentileri daha da katılaşır. Erken gelecek 2-3 puanlık sembolik bir faiz indiriminin ekonomik büyümeye de kayda değer bir etkisi olmayacaktır.
Aralıkta faiz indirimi olasılığı arttı
■ TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay: Kasım enflasyon verisi sonrası Merkez Bankası’nın politika faizi indirim olasılığı arttı. Kasım enflasyonu yüzde 2,24. 2025 enflasyon tahmini (hedefi ) yüzde 14 iken, Merkez Bankası bu tahmin ile uyumlu üçüncü çeyrek aylık ortalama enflasyon değerinin (mevsim hareketlerinden arındırılmış olarak) yüzde 1,5 olduğunu belirtmişti. Hedef şimdi yüzde 21 ama bu hedefle uyumlu bir aylık enflasyon değeri bilebildiğim kadarıyla açıklanmadı. Hedefteki değişikliğin şiddetini dikkate alarak kasım ve aralık enflasyonlarının mevsim etkisinden arınmış değerlerinin üst sınırı olarak yüzde 2,25’i belirleyebiliriz. Hadi en fazla yüzde 2,5 olsun. Mevsim etkisinden arınmış olarak yüzde 2,5’in, özellikle de yüzde 2,25’in altında gelirse faiz indirim olasılığı daha da yükselir demiştim. Gelen veri de bu paralelde. Enflasyon beklentilerindeki düşüşe (düzey yüksek olsa da) ve tüketim harcamalarının bir çeyrek öncesine göre azalmakta olduğuna da dikkat. İki önemli temel enflasyon göstergesi (B ve C) yüzde 1,5 arttı. Bu da olumlu.
150 baz puanla döngü başlayacaktır
■ Virtus Glocal Yönetici Ortağı Dr. İnanç Sözer: Manşet rakamlar enflasyonda yavaşlamanın sürdüğüne işaret ederken, detay veriler taze meyve sebze haricinde faiz indirimlerine başlamaya fırsat verecek bir iyileşme gösteriyor. TCMB’nin kısa sürede biriktirdiği yüksek rezervle TL’ye dair risklerin hafiflemiş olması, faizlerdeki indirim sürecinde uygulanmasını beklediğim daha sıkı faiz dışı politika duruşu ve destekleyici maliye politikası sayesinde 26 Aralık’taki toplantılarda yakın zamanda konsensüse dönüşmesini beklediğimiz 250 baz puanın sınırlı altında 150 baz puanlık bir indirimle bu döngünün başlayacağını tahmin ediyorum. TCMB böyle bir adımla faiz indiriminin normalleşmeden ibaret olduğunu vurgulayacak ve fiyatlama davranışlarının düzelmesi halinde daha yüksek montanlı bir indirime de kapıyı aralayacaktır.
150 baz puan ile temkinli başlangıç iyi olur
■ QNB Baş Ekonomisti Erkin Işık: Gıda yüksek gelmiş. Onun dışında çekirdek temel eğilimi geçen ayki gibi hesaplıyoruz. Enflasyon beklentilerinde olumsuz gelişme olmazsa Aralık ayında faiz indirimi olacağını düşünüyorum. İndirimlere 150 baz puan ile daha temkinli bir başlangıç iyi olur. Sonraki kararlar, asgari ücret artışı ve sene başında kamu kontrolündeki fiyatlardaki artışların enflasyon eğilimine ne kadar etki edeceği önemli olacaktır.
Yıllık enflasyon sınırlı da olsa oyun alanı açıyor
■ Deniz Yatırım Strateji ve Araştırma Genel Müdür Yardımcısı Orkun Gödek: Açıkçası bizim değerlendirmemiz, eylül ayından bu yana sık sık dile getirmeye çalıştığımız üzere, 2024’ün son çeyreğinde, herhangi bir noktada, muhtemelen yıl bitmeden, politika faizinde aşağı yönlü ayarlama yapılabileceği şeklindeydi. Eylül, ekim ve kasım PPK notları, Enflasyon Raporu sunumu ve takip edilen diğer mesajlar, bu yönde şekillenen düşüncelerimizi zaman içerisinde birçok kez teyit etti. Keza son olarak açıklanan kasım ayı tutanaklarını da eklemek gerek. Enflasyonun ana eğiliminde bir miktar ivme kaybı var. Yıllık enflasyonun politika faizinin aşağısına kayması da burada sınırlı da olsa oyun alanı açıyor. O nedenle TCMB’nin faiz indirimi adımı atmak istemesi, özellikle “sinyal etkisi” açısından anlaşılabilir. Öte yandan, ekonomideki yavaşlama biraz daha istenir ve 2025’in ilk çeyreğine dek uzamasına izin verilirse, buradaki muhtemel adım ötelenebilir. Biz, bu noktada olduğumuz kanaatinde değiliz. Şimdi geriye iki önemli başlık kalıyor ki TCMB’nin ince iletişim mekanizmasını mutlak surette buralarda işletmesi gerekiyor: i) atılacak ilk faiz indirimi adımının boyutuna dair iletişimin Aralık PPK’sı öncesinde kurulması lazım. Piyasa ve beklenti volatilitesini yönetmek adına önemli. 100-150-200-250 baz puan gibi geniş yelpazede konuşulabilir ortam söz konusu. ii) dezenflasyon süreci hala daha zorluklarla karşılaşma riski taşıyor. Beklenti kanalı, portföy akımlarının seyri, reel faiz gibi başlıklar yol üzerinde duraklama-belki aylık veriye göre faiz ayarlama zarureti doğurabilir. O nedenle bunun, bir döngüden ziyade, koşullara göre ayarlama süreci olacağının da iletişimi kurulmalı. 2025’in en önemli sorusu, yüzde 30’lu seviyelerdeki muhtemel enflasyon yapışkanlığının gücü üzerinden şekillenecek. Ya takılacağız ya da her şeyin yolunda gittiği senaryoda yüzde 20’ler fazına geçeceğiz.
Önce 100-150 sonra 200 baz puan indirim
■ BBVA Türkiye ve MENA Stratejisti Tufan Cömert: Kasım ayı enflasyonuna iki şekilde bakabiliriz: İyimser bakış açısı ile enflasyon beklentilerin hafif üzerinde olmakla birlikte, çekirdek ve hizmet enflasyonu düşüyor, bunlar TCMB’nin dikkat çektiği konular. Aralık enfl asyonu da yüzde 3 altında kaldığı sürece yıllık enflasyon gene düşecek (Aralık 2023 %2.93 idi). Bu durumda kasım ayı toplantısı sonrası TCMB’nin verdiği hafif tedirgin faiz indirim sinyali hala geçerli olabilir. Fakat bundan üç dört ay önce piyasa kasımdan başlayarak 2025 yaz aylarına dek her toplantıda 250 baz indirim beklerken, artık bu beklenti de törpüleniyor. Aralık için fiyatlamalar 100-150 baz puan indirim, sonrasında ise politika faizi gene her toplantıda 200 baz puan inecekmiş gibi. Kötü haber ne? Enflasyondaki düşüş zor, sancılı ve muhtemelen beklenenden yavaş olacak. Bu yılı yüzde 45 üzerinde bitirecek gibi görünüyoruz. Şu anda TCMB’nin 2025 sonu tahmini yüzde 21 iken piyasa yüzde 25 bekliyor, ancak burada da yüzde 25 fazla iyimser olabilir. Ocak ayında yapılacak mutat zamlarla enflasyonun yüzde 4 üzerinde gelmesi mümkün. Bu durumda da yıllık enflasyon yine baz etkisi ile düşecektir ama sene sonu enflasyonu ve bence daha önemlisi 2025 ortalama enflasyon rakamı üzerindeki riskler daha da artacak.
