Eurostat: TÜİK'teki sık yönetim değişiklikleri, güvenilirliği zedeliyor 

Elif KARACA

Avrupa Birliği İstatistik Kurumu (Eurostat), Türkiye’nin 2015’te “emsal tarama” değerlendirmesine tabi tutulan ilk aday ülke olduğunu, diğer aday ve potansiyel aday taramalarının 2018’e kadar devam ettiğini, bir sonraki turun ise 2023’te başlayıp iki yıl sürmesinin beklendiğini belirtti.

Eurostat, tavsiyelerin uygulanıp uygulanmadığının ise yıllık olarak takip edildiğini bildirdi. Eurostat yetkilileri, DÜNYA’nın “TÜİK'in görevlerini yerine getirmesinde, doğruluğunda ve bağımsızlığında herhangi bir iyileşme ya da bozulma gözlemlediniz mi? şeklindeki sorusuna, Avrupa Komisyonu’nun Türkiye hakkındaki 2021 raporundan alıntı yaparak yanıt verdi.

Alıntılanan bölümde “Türkiye istatistik alanında orta düzeyde hazırlıklıdır. Türkiye, AB müktesebatına daha fazla uyum sağlama ve yıllık ulusal hesaplar ve Aşırı Açık Prosedürü ile ilgili uyum düzeyini iyileştirme konusunda bazı ilerlemeler kaydetmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) başkanının ve diğer yönetim pozisyonlarının sık sık değişmesi, kurumun güvenilirliğini önemli ölçüde zedelemektedir. Geçen yıl bulunulan tavsiyelerin sınırlı ölçüde uygulandığı görüldü“ denildi.

Türkiye üye ülke olmadığı için yasal statü bakımından bir bağlayıcılığın söz konusu olmadığını ifade eden Eurostat, genel anlamda ise TÜİK ile geleneksel olarak iyi bir işbirliği bulunduğunu belirtti.

-Eurostat’ın TÜİK’e yönelik “emsal tarama” değerlendirmesinde iyileştirilebileceği ya da uygunluk düzeyinin artırılabileceği alanlar Kurumsal Ortamın ve Koordinasyonun Güçlendirilmesi; Kalite Prosedürlerinin Geliştirilmesi ve Kullanıcılara Hizmetlerin İyileştirilmesi şeklinde sınıflandırılmıştı. Söz konusu taramanın ardından bu tavsiyeleri takip edebildiniz mi?

 Evet, Eurostat, tavsiyelerin ne şekilde uygulandığına dair yıllık bir izleme yapar.  

 -2015 yılından bu yana Türkiye ile ilgili herhangi bir “emsal tarama” değerlendirmesi yapılmadı, bunun sebebi nedir? Eurostat bu incelemeleri hangi sıklıkla gerçekleştirir?

Türkiye 2015 yılında “emsal tarama” değerlendirmesinden geçen ilk aday ülke oldu. Diğer aday ülkeler ve potansiyel adaylar da 2016-2018 yıllarında gözden geçirildi. Bu ülkelerin bir sonraki emsal taramalarının 2023'te başlaması ve AB üyesi ülkelere ilişkin değerlendirmeleri takiben yaklaşık iki yıl sürmesi planlanıyor. AB üyesi ülkelerin emsal tarama turları arasında da benzer bir aralık söz konusu.     

 -TÜİK'in görevlerini yerine getirmesinde, doğruluğunda ve bağımsızlığında herhangi bir iyileşme veya bozulma gözlemlediniz mi? Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, kısa süre önce yaptığı bir açıklamada, “TÜİK tarafından üretilen istatistikler EUROSTAT ve diğer ilgili uluslararası kuruluşlar tarafından belirlenen yöntem, tanım ve kavramlar kullanılarak hesaplanmaktadır” dedi. Bu konuda neler söylersiniz?

Avrupa Komisyonu’nun 2021 Türkiye Raporunda, “Türkiye istatistik alanında orta düzeyde hazırlıklıdır. Türkiye, AB müktesebatına daha fazla uyum sağlama ve yıllık ulusal hesaplar ve Aşırı Açık Prosedürü ile ilgili uyum düzeyini iyileştirme konusunda bazı ilerlemeler kaydetmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) başkanının ve diğer yönetim pozisyonlarının sık sık değişmesi, kurumun güvenilirliğini önemli ölçüde zedelemektedir. Geçen yıl bulunulan tavsiyelerin sınırlı ölçüde uygulandığı görüldü“ ifadesi yer alıyor.     

-Tavsiyenize uyulmadığında ne ölçüde söz hakkınız olabilir? Herhangi bir bağlayıcı kural koyma şansınız var mı?       

Yıllık Türkiye Raporu, Komisyon’un bu alandaki ilerleme hakkında bilgi verdiği istatistiklere ayrılmış bir bölüm içermektedir. İyi politika oluşturmanın bel kemiği olan istatistik alanındaki gelişmeler, ekonomik kriterler de dahil olmak üzere diğer bölümlerde rapor edilmektedir. Türkiye AB'nin bir üyesi değildir, dolayısıyla Avrupa İstatistiklerinin yasal zemini Türkiye için bağlayıcı değildir. Türkiye hakkında yukarıda bahsedilen yıllık rapor, müktesebata kademeli olarak uyum sağlaması beklenen bir aday ülke olarak Türkiye'nin alacağı öncelikli aksiyonlar için rehberlik ve tavsiyeler sunmaktadır. Genel anlamda ise, TÜİK ile geleneksel olarak iyi bir işbirliği vardır.