Enflasyonda tek suçlu kiralar mı?
Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, yüksek enflasyonun en önemli sebeplerinden birinin kiralar olduğunu söyledi. Peki gerçekten kiraların enflasyonda etkisi yüksek mi? Türkiye’de enflasyonu hangi kalemler tetikliyor?
ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Türkiye’de 5 yıldır devam eden yüksek enflasyon süreci, son dönemde alınan önlemlerle kısmen düşüş gösterse de vatandaşların ana gündem maddesi olmaya devam ediyor.
2024 yılı sonunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) revize ettiği tahminlerine uygun şekilde yüzde 44,38 seviyesinde gerçekleşen enflasyona ilişkin, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kiralara işaret etti.
Şimşek, MÜSİAD toplantısında yaptığı konuşmada, 2025’te dezenflasyondaki seyrin yani enflasyonda düşüşün etkilerinin hissedilir olacağını belirterek, “Hayat pahalılığının en önemli bileşeni kira, bu nedenle de bu alana büyük önem vereceğiz. Bunu para politikasıyla çözemeyiz. Konut arzını artırarak çözebiliriz” yorumunu yaptı.
Kira artışına sınırlama getirildi
Kiralarda yükseliş, enflasyondaki yükselişin hızlanması, kurlardaki artışla maliyetlerin hızla artması ve yabancıların Türkiye konut piyasasındaki etkisiyle 2021 yılı sonlarında başladı.
Önce büyükşehirlerde etkili olan kira artışları, 2019 yılından bu yana kanunen 12 aylık TÜFE ortalamalarına göre yapılıyordu. Enflasyonda hesaplamasında önemli bir ağırlığı olan kiraların, bir döngü halinde yine TÜFE üzerinden hesaplanınca birbirini etkileyeceği de göz önüne alınarak, 2022 Temmuz itibarıyla yüzde 25 ile sınırlandırılmıştı.
2024 Temmuz itibarıyla kira artışında yüzde 25 sınırı kaldırılarak, yeniden 12 aylık TÜFE ortalamaları üzerinden yapılmasına karar verildi.
Kiralarda yükseliş
TÜİK hesaplamasına göre, son 1 yılda kiralar endeks üzerinden bakıldığında yüzde 106 oranında artmış görünüyor. 2023 yılında ise kira artış oranı yüzde 109 olurken, 2022’de de yüzde 47 olarak görülüyor.
Son 10 yılda ise “gerçek kira endeksi” yüzde 1099 oranında artış gösteriyor. Bu rakam ise 10 yıllık yüzde 984 olan enflasyonun üzerinde.
Kiraların enflasyona etkisi
Türkiye’de TÜFE ya da daha yaygın deyişle enflasyon hesaplamasında kullanılan ana harcama kalemlerinde en yüksek ağırlıklar, yıllar içinde küçük oranlarda değişse de gıda, konut ve ulaştırma olarak sıralanıyor. Vatandaşların en yüksek harcama oranları yine bu gruplarda gerçekleşiyor. Peki hayat pahalılığında en büyük sorun kiralarda mı?
Ekonomim.com’un derlediği verilere göre, ana harcama gruplarının genel endeksteki yıllık değişime olan etkisinde, kiralar aslında yüzde 25 sınırı getirildiği dönemlerde daha yüksek oranlarda enflasyonu etkiliyor.
Ancak yine harcama gruplarına bakıldığında enflasyonun en yüksek olduğu 2023’te ve henüz enflasyondaki yükselişin “görece” düşük kaldığı 2020’de kiraların etkisinin sınırlı kaldığı ve her yıl en çok yükseliş etkisinin gıdadan geldiği görülüyor.
Vatandaşın konut harcamalarının etkisi, her gelir düzeyinde yüksek olduğundan, kiralardaki yükselişin de hissedilen enflasyonu ve pahalılığı artırdığı da net şekilde görülüyor.
