Enflasyonda aylık seyir moral bozdu
Merkez Bankası ve Orta Vadeli Program’da 2024 yılsonu için belirlenen enflasyon hedeflerinin tutmasının imkansız olduğu ekim verisi sonrası kesinleşti. TCMB yüzde 38, OVP önce yüzde 33 sonra yüzde 41,5 yılsonu enflasyonu tahmin ediyordu. Ekonomistler yüzde 44-45’den yılın tamamlanacağı görüşünde.
ŞEBNEM TURHAN
Enflasyonla mücadele ve dezenflasyon süreci istenilen hızda gerçekleşmiyor. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre ekimde aylık enflasyon yüzde 2,6 olan beklentilerin hafif üzerinde yüzde 2,88 geldi yıllık enflasyon baz etkisiyle yüzde 49,38’den ekimde yüzde 48,58’e indi. Ancak geriye kalan iki ayda aylık enflasyon yüzde 1,5 seviyesinde bile gelse yıl yüzde 44 seviyesinde tamamlanacak. Merkez Bankası’nın enflasyon raporunda yılsonu hedefi yüzde 38 orta vadeli programda ise önce 33 ardından yüzde 41,5’e revize edildi. Rakamlar gösteriyor ki ne OVP’deki yeni hedef ne de Merkez Bankası’nın hedefi gerçekleşmeyecek. Uzmanlar, yüksek kalan manşet enflasyon nedeniyle ilk faiz indirimi beklentilerinin 2025’e sarkacak gibi göründüğüne işaret etti.
TÜİK verilerine göre gıda enflasyonu verilere ekimde en olumsuz etkiyi yaptı. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda aylık enflasyon yüzde 4,33 artarken manşet tüketici enflasyonuna etkisi 1.03 puan oldu. Patates hariç taze sebzeler aylık yüzde 24,98 artarak zam şampiyonu olurken taze meyvelerde ise yüzde 12,8'lik aylık enflasyon dikkat çekti. Sıvı yağ, kahve, un, taze balık, çay ve bitki çayları da ekimde yüksek artışlar yaşadı. Ekmek fiyatları aylık yüzde 3,05 yükseldi. Kasımda bu grupta olumsuz etkilerin sürmesi muhtemel.
Giyim ve ayakkabıda tarihi artış
Yeni sezon zamla açıldı ve giyim ve ayakkabı grubunda aylık fiyatlar yüzde 14,31 arttı. Bu veri tarihinin en yüksek aylık artışına işaret ediyor. Bunun manşet enflasyona etkisi 0.85 puan oldu. Zam şampiyonları arasında da bu gruptan ürünler yoğunluklu.
Konut grubunda aylık yüzde 2,93 artışın manşet enflasyona etkisi 0.48 puan, ev eşyası, sağlık, haberleşme, lokanta ve oteller grubu manşet enflasyonu artırırken ulaştırma grubunda otomobil ile karayolu ve havayolu taşımacılığında fiyatlar gerilerken akaryakıt fiyatlarındaki yükseliş dikkat çekti. Ulaştırma grubu manşet enflasyonu 0.1 puan aşağı çekti. Enflasyonda beklentilerin üzerinde gelen veriler yılsonu hedeflerinin gerçekleşmeyeceğini ortaya koyarken ekonomistlerin beklentileri ise hemen hemen gerçekleşecek gibi görünüyor.
Prof. Dr. Hakan Kara sosyal medya hesabında yaptığı açıklamada enflasyon verisinden sonra bu yılı yüzde 44 civarında kapatacağımızın belli olduğunu kaydederek “OVP’de bu yılın hedefi yüzde 33’tü. Böylece hedefin 1/3 oranında üzerinde kalmış olacağız. Üstelik bu sapmayı döviz kurunun ve petrol fiyatlarının tahminlerden daha düşük olduğu bir yılda yaşadık” dedi.
Ekonomist Uğur Gürses de sosyal medya hesabında “2023 öncesinde kiralara yüzde 25'lik sınırlama koymanın, eğitim gibi alanlarda da masa altından fiyat kısıtı koymanın meyveleri 2024 enflasyonunda kendini gösterdi. Ekonomide dengeleri bozmak kolay, toparlamak zor. Kalan iki ayda yüzde 2 ve yüzde 1.5 aylık artış gelse bile yüzde 45'e yakın bir yerde bitecek” diye paylaştı.
Enflasyon raporunda revizyon bekleniyor Gedik Yatırım Baş Ekonomisti Serkan Gönençler, aylık enflasyon beklentileri aşsa da hizmet enflasyonundaki yumuşamanın olumlu olduğunu söyledi. Gönençler, “TÜİK mevsimsel düzeltilmiş rakamları bugün açıklayacak ama benim tahminim manşet TÜFE’de yüzde 2,6-2,7 gibi bir rakam görürüz ki bu da TCMB’nin yüzde 1,5’lik tahmininin oldukça üzerinde.
Özetle, hizmet enflasyonundaki gerileme TCMB’nin yönlendirmesi ile uyumlu ama manşet enflasyon gıda ve kısmen giyim yüzünden TCMB’nin patikasının üzerinde seyrediyor. Buna göre, TCMB cuma günkü Enflasyon Raporu’nda sene sonu tahminini yüzde 38,0’den yüzde 43 civarı bir seviyeye yükseltebilir. Bizim tahminimiz yüzde 45.
Özetle, hizmet enflasyonundaki yumuşama olumlu olsa da, manşet enflasyon yüksek kaldığından dolayı piyasada ilk faiz indirimine ilişkin ağırlıklı beklenti 2025 yılına sarkacak gibi duruyor” dedi.
Oyak Yatırım'ın notunda da enflasyonun aylık bazda Merkez Bankası'nın beklediği seviyelerin oldukça üzerinde gerçekleştiği belirtilerek "Merkez Bankası'nın 8 Kasım'da gerçekleştireceği Enflasyon Raporu sunumunda yüzde 38'lik yıl sonu enflasyon beklentisini ve yüzde 42'lik tahmin aralığının üst bandını yukarı çekmesini bekleriz. Piyasa beklentisi yılsonunda enflasyonun yüzde 45 olması yönünde" denildi.
Cevdet Yılmaz: Dezenflasyon süreci güçlenecek
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, dezenflasyon sürecinin gelecek dönemde daha da güçlenmesini ve tek haneli enflasyona ulaşmayı hedeflediklerini bildirdi.
Son 5 ayda yıllık enflasyondaki azalışın 27 puana yaklaştığını vurgulayan Yılmaz, "Ekim enflasyonunda gıdanın etkisi hissedilirken, sezon geçişinin de etkisiyle taze meyve ve sebze grubunda fiyat artışları yaşanmıştır. Tüm geçici etkiler arındırıldığında, çekirdek enflasyon göstergelerindeki aylık değişimler bir önceki aya kıyasla azalmış, yıllık enflasyon düzeyleri gerilemiştir. Ayrıca yurt içi üretici fiyatlarındaki gidişat, tüketici fiyatları üzerindeki maliyet yönlü baskının giderek hafiflediğini göstermektedir. 2024 son çeyreğinde dönemsel fiyatlama etkisinin azalmasını, hizmet enflasyonunda iyileşmenin gerçekleşmesini ve emtiada olumlu seyrin dezenflasyon sürecine katkı vermesini bekliyoruz" dedi.
Mehmet Şimşek: Katılıkların giderilmesi zaman alıyor
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, ekimde 12 aylık enflasyon beklentilerinin tüm kesimlerde son 2,5 yılın en düşük seviyesine gerilemesinin, hizmet enflasyonundaki ataletin kırılması için önemli olduğunu belirtti.
Geçen ay yıllık enflasyonun mayısa göre 26,9 puan gerileyerek yüzde 48,6 olduğuna işaret eden Şimşek, temel mallarda yıllık fiyat artışının yüzde 28,5, ataletin yüksek olduğu hizmetlerde ise yüzde 69,8 olarak gerçekleştiğini bildirdi.
Şimşek, şunları kaydetti: "Özellikle geriye dönük fiyatlama davranışının yüksek olduğu kira ve eğitim grubunda yıllık artışlar enflasyondaki düşüşü sınırlandırıyor. Katılıkların giderilmesi zaman alıyor ancak bu konudaki gelişmeler olumlu. Ekimde 12 aylık enflasyon beklentilerinin tüm kesimlerde son 2,5 yılın en düşük seviyesine gerilemesi, hizmet enflasyonundaki ataletin kırılması için önemli."
