Enflasyon, zamlar sonrası yeni zirvede: 48,7
Ocakta enflasyon piyasanın yüzde 9,98 civarındaki beklentilerini aşarak yüzde 11,1 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 48,69’a çıktı. 19 yılın zirvesinde devam eden tüketici enflasyonunda zamlar etkili olurken, üretici enflasyonu hammadde ve enerji maliyetlerindeki artışla yüzde 93,53’e yükseldi.
Şebnem TURHAN
Tüketici enflasyonu aralık ayının ardından ocakta da aylık çift haneli yükselişini sürdürdü ve yıllık enflasyon 19 yılın zirvesinde kalmaya devam etti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ocakta aylık enflasyon yüzde 11,1 arttı ve yıllık tüketici enflasyonu yüzde 48,69’a yükseldi. Aralıkta yıllık enflasyon yüzde 36,08 seviyesindeydi. Üretici enflasyonu ise aylık yüzde 10,45 arttı ve yıllık üretici enflasyonu yüzde 93,53’e fırladı. Aralıkta üretici enflasyonu yüzde 79,89 seviyesindeydi. Piyasa şubatta enflasyonun yüzde 50’yi aşmasını beklerken tepe noktasının ise yüzde 60’ı aşabileceğini öngörüyor.
Taze sebze ve meyvede yüzde 20,82 aylık artış
Ocakta tüketici enflasyonuna ne fazla etki yapan gıda grubunda aylık enflasyon yüzde 10,9 artarken bunun manşet enflasyona etkisi 2.76 puan oldu. Taze sebze ve meyvelerde aylık artış yüzde 20,82'ye çıkarken işlenmiş gıdada ise aylık yükseliş yüzde 9,82 seviyesinde. Gıda ve içeceklerde yıllık enflasyon ise yüzde 55,61 olarak hesaplandı. Gıda grubunda ekmekten peynire şekerden sebze ve meyvelere kadar hemen hemen her maddede aylık yüksek zamlar yaşandı. Piyasanın enflasyon beklentisinin aşılmasına da gıda grubundaki artış etkili oldu.
Elektrik ocak ayı zam şampiyonu
Konut grubunda ocak başında hükümetin yaptığı zamların etkisi büyük. Elektrik, su, doğalgaz zamlarının ki elektrik yüzde 69,97 zamla ocak ayının zam şampiyonu da oldu etkisiyle konut grubunda aylık enflasyon yüzde 18,91 arttı ve manşet enflasyona 2,67 puanlık etki yaptı. Dayanıklı tüketim mallarında yaşanan çift haneli artışlar ev eşyası grubunda aylık enflasyonu 12,82 arttırdı ve bunun manşet enflasyona 1.13 puanlık artırıcı etkisi oldu. Sağlıkta ise kur güncellemelerinin etkisiyle fiyatlar yüzde 11,27 yükseldi ve manşet enflasyonu 0.36 puan arttırdı. Ulaştırma grubunda hem otomobil fiyatları hem benzin motorinde yüksek oranlı artışlar ile ulaşım ücretlerine gelen zamlar bu grupta enflasyonu yüzde 11,15 arttırdı ve manşet enflasyona etkisi 1.87 puan oldu.
Giyim ve ayakkabı enflasyonu tek düşen
Giyim ve ayakkabı grubu ocakta aralık ayına göre enflasyonu gerileyen tek grup oldu. Ancak giyim ve ayakkabıda sadece yüzde 0,24'lük bir fiyat azalışı yaşandı ve bunun manşet enflasyona azaltıcı etkisi 0.02 puanda kaldı. Görece düşük aylık artış yaşayan harcama gruplarından biri de haberleşme oldu. Haberleşme grubunda cep telefonu ve tamiratındaki artışlar yükselişi getirdi. Yine eğlence ve kültür, çeşitli mal ve hizmetler, lokanta ve oteller ile eğitim grubunda da diğer gruplara göre daha düşük artışlar gözlendi.
Gıda ve konutun ağırlığı azaltıldı
TÜİK her yıl ocakta yaptığı gibi bu yıl da ana harcama gruplarının ağırlıklarında değişikliğe gitti. Buna göre gıda, içki ve sigara, konut, sağlık, haberleşme ve eğitim gruplarının enflasyondaki ağırlığı düşürülürken giyim ve ayakkabı, ev eşyası, ulaştırma, eğlence ve kültür, lokanta ve oteller ile çeşitli mal ve hizmetler gruplarının ağırlığı artırıldı. En yüksek ağırlık 0.63 puanlık gerileme ile yüzde 25,32'ye düşürülse de yine gıda ve içecek grubunda olmaya devam ederken elektrik, doğalgaz ve kira artışlarının yer aldığı konut grubunun enflasyondaki ağırlığı 1.24 puan indirimle yüzde 14,12'ye çekildi.
Enflasyon sepeti güncellendi, elektrik kademeliye geçti
TÜİK her yıl ocakta yaptığı gibi enflasyon sepetinde güncellemeye gitti. Buna göre 2022 yılında TÜFE mal ve hizmet sepetinden mısırözü yağı, diğer bakliyat (kuru barbunya), kayısı, kiraz, yeşil soğan ve kanepe çıkarıldı. Ayrıca, “elektrik ücreti”, “sigara”, “otomobil (dizel)”, “otomobil (benzinli)”, “otoban geçiş ücreti”, “şehirlerarası tren ücreti”, “cep telefonu görüşme ücreti”, “sıcak içecekler (servis edilen)”, “magazin ve dergi”, “'yurtiçi bir hafta ve daha fazla süreli turlar” ve “otel ücreti” maddeleri altında kapsanan madde çeşitleri değiştirildi ve madde çeşit ağırlıkları güncellendi. Ayrıca “oyun konsolu” yerine “scooter (çocuk)” girdi. 1 Ocak 2022 tarihi itibarıyla elektrik tüketim ücretlerinin kademeli tarife üzerinden faturalandırılacağını hatırlatan TÜİK, TÜFE kapsamında takip edilen “Elektrik” maddesine ilişkin madde çeşidi düzeyinde düşük ve yüksek kademe tarife ağırlıklarının belirlenmesinde EPDK’dan sağlanan günlük ortalama tüketim miktarlarını kullandığını açıkladı.
Üretici fiyatlarının tüketiciye baskısı devam edecek
Üretici enflasyonu tarafında ise gerek hammadde fiyatları gerekse artan ücretler ve elektrik, doğalgaz zamları nedeniyle oluşan maliyet baskıları nedeniyle aylık yüzde 10,45 artış yaşandı ve yıllık enflasyon yüzde 79,89'dan yüzde 93,53'e yükseldi. Alt kalemlerden enerji enflasyonu yüzde 142,1, imalat enflasyonu yüzde 90,3 oldu. ÜFE enflasyonu üç haneli seviyelere doğru ilerliyor olması önümüzdeki dönemde tüketici enflasyonu üzerinde baskı oluşturmaya devam edeceğini gösteriyor.
En yüksek negatif reel faiz Türkiye’de
Piyasa beklentilerini aşan tüketici enflasyonunda ocak ayı başında yapılan zamlar etkili oldu. Elektrik, doğalgaz, su, ulaşım ve gıda ürünlerindeki zamlar enflasyonun 19 yıllık zirvesini yenilemesi sonucunu doğurdu. Öte yandan hem iki aylık çift haneli yükseliş hem de üretici fiyatlarında neredeyse iki katına gelen enflasyon her ne kadar son haftalarda stabil bir seviyeye gelse de kur geçişkenliğinin enflasyona etkisinin sürdüğünü gösterdi. Bu arada Türkiye’nin verdiği negatif reel faiz de yüzde 34,69’a çıkarak gelişmekte olan ülkeler arasında en yüksek negatif reel faiz seviyesine ulaşıldı..
