Enflasyon, 20 ayın zirvesine çıktı
Enflasyon, mart ayında da yükselişi sürdürdü. TÜİK verilerine göre; TÜFE aylık bazda yüzde 1,08 artarken, yıllık enflasyon yüzde 16,19'a çıktı. Böylece üst üste 6. ayında da yükselen enflasyon, 2019 Temmuz ayından bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
Şebnem TURHAN
Türkiye’de enflasyon mart ayındaki ekonomideki açılmanın da etkisiyle hizmet fiyatlarındaki artışın öncülüğünde aylık yüzde 1,08 arttı. Ve yıllık enflasyon yüzde 16,19’a yükselerek Temmuz 2019’dan bu yana en yüksek seviyesine çıktı.
Ekonomideki açılmayla hizmet sektöründe işlerin yeniden başlaması ile giyim ve ayakkabıda açılmanın yanı sıra yeni sezon ürünlerinin zamlı reyonlara çıkması da enflasyondaki artışta etkili oldu. Gıda fiyatları sera ile tarla ürünleri geçişinin başladığı martta yükselişini sürdürürken üretici enflasyonu ise aylık yüzde 4,13 arttı ve yıllık üretici enflasyonu yüzde 31,20’ye yükseldi. Üretici enflasyonundaki güçlü artış tüketici enflasyonu üzerinde baskı oluşturmaya devam ederken çekirdek enflasyonun yüzde 16,88 ile manşet enflasyon üzerine çıkması 15 Nisan’daki Para Politikası Kurulu toplantısında analistlerin 100 baz puanlık politika faizi artışı beklentilerini arttırdı. Öte yandan yerli ve yabancı analistler bu yıl için enflasyonda yüzde 17-18 ile nisanda zirve bekliyor. Ancak son haftalardaki kur artışının bu oranı daha yukarıya taşıyabileceği de belirtiliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre mart ayı enflasyonunu en fazla artıran yine gıda grubu oldu. Gıda grubunda aylık enflasyon yüzde 1,13 arttı ve bu manşet enflasyonu 0.30 puan arttırdı. Karnabahar 1 aydaki yüzde 61 fiyat artışıyla zam şampiyonu olurken, biber, domates gibi yaz sebze ve meyvelerindeki yükselişler de dikkat çekti. Gıdada tavuk eti, yoğurt, tulum peyniri gibi ürünlerde de yüksek zamlar görüldü.
Açılma giyimde zam getirdi
Giyim ve ayakkabı grubu pandemide fiyat artışı yaşanmayan grupların başında geliyordu. Evlere kapanmanın azalttığı talep bu grupta maliyetin fiyatlara yansıtılmasının önüne geçiyordu. Ancak marttaki normalleşme adımları ve açılmalar bu grupta da fiyatları hareketlendirdi. Aynı zamanda mart giyim ve ayakkabı grubu için bahar sezonunun da açılışı. Bu grupta aylık artış yüzde 1,72 arttı ve bu manşet enflasyonu 0.09 puan yükseltti.
Doğalgaza yapılan yüzde 1 zammın yanı sıra ev tamiratı ve yenilemesine yönelik hizmetlerdeki fiyat artışı konut grubunda yüzde 0,70 aylık enflasyon yarattı. Ve bunun manşet enflasyona etkisi 0.11 puan oldu. Nisan ayı da yine yüzde 1 doğalgaz zammıyla başladı. Bu grupta nisanda da yükseliş sürecek.
Sağlıkta ise ilaç fiyatlarındaki yüzde 12,1’lik artış grubun aylık enflasyonunu yüzde 3,70’e çıkardı. Bu artış manşet enflasyonu 0.13 puan yükseltti. Haberleşme grubunda artışın nedeni ise kargo gönderme ücretlerindeki yüzde 15,5’lik zam.
Lokanta ve oteller zamlı başladı
Eğlence ve kültür grubunda yine açılmanın etkisiyle yurtiçi turlara yapılan yüzde 4,8’lik zamdan da kaynaklı yüzde 2,01 aylık enflasyon oluştu. Yine evcil hayvan mamalarındaki yüzde 26,5’lik zam da dikkat çekti. Eğitimde ise özel ilköğretim ve özel lise fiyatlarına yüzde 4 seviyelerinde zam geldi.
En hızlı fiyat hareketleri açılmayla işlerine geri dönen lokanta ve otellerde yaşandı. Dışarıda yenen yemek ürünlerinin hepsi zamlı fiyatla işe başlarken otel fiyatlarında yüzde 5,75 yükseliş yaşandı.
Ramazan ile beraber yeniden değişecek olan açılma kurallarıyla bu grupta fiyatlardaki hareketlerin sürmesi bekleniyor. Grupta yüzde 2,60 artan aylık fiyatlarla manşet enflasyon 0.15 puanlık yükseliş yaşadı.
Çeşitli mal ve hizmetlerde de açılmanın etkileri görülüyor. Makyaj malzemeleri, deodorant gibi ürünlerde çift haneli fiyat artışları yaşanırken kolonyadaki yüzde 6,11 zam dikkat çekti. Bu grupta yüzde 1,98 aylık değişimin manşet enflasyona etkisi 0.09 puan oldu.
Çekirdek enflasyon manşeti aştı
Merkez Bankası’nın para politikası için takip ettiği çekirdek enflasyon verileri ise martta manşet enflasyondan daha hızlı arttı. TÜİK verilerine göre özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden "B" çekirdek enflasyonu martta yıllık olarak yüzde 16,92'den yüzde 17,49'a yükselirken "C" çekirdek enflasyonu ise yüzde 16,21'den yüzde 16,88'e çıktı. Çekirdek enflasyonundaki bu bozulma 15 Nisan’daki Para Politikası Kurulu’nun önemini arttırdı.
Üretici enflasyonu 27 ayın zirvesinde
Üretici enflasyonu da aylık yüzde 4,13 arttı ve yıllık üretici enflasyonu yüzde 31,20'ye fırladı. Bu 2019 Ocak ayından bu yana görülen en yüksek seviyeye işaret ediyor. Üretici enflasyonunda aylık yüzde 2,49 artan gıda grubu manşet enflasyonu 0.49 puan arttırdı. Tekstil ürünlerinde yüzde 5,02 yükselen aylık fiyatlarla manşet üretici enflasyonu 0.51 puan arttı. Kok ve rafine petrol ürünlerindeki yüzde 14,03'lük artışın manşet üretici enflasyonuna etkisi 0.53 yükseliş yaşattı. Küresel çapta fiyatları artan ana metallerde aylık yüzde 9,05'lik yükselişin de manşet üretici enflasyonuna etkisi 0.74 puan oldu.
Ekonomistler: Enflasyonda yükseliş devam edecek
Berfin ÇİPA
Mart ayı enflasyonu piyasa beklentilerine yakın gelirken, yıllık enflasyon iki yıl aradan sonra ilk kez yüzde 16’nın üzerine çıkarak zirve yeniledi. Aylık enflasyon ise gıda ve hizmet fiyatlarındaki artışın öncülüğünde aylık yüzde 1,08 artış gösterdi. Bu arada üretici fiyatlarında yükseliş yüzde 31’i aşarken, TÜFE ile arasında 15 puanlık fark oluştu.
Ekonomistler, enflasyonda yükseliş eğiliminin nisan ayında devam edeceğini, Merkez Bankası’nın faiz kararı ve mesajlarının önemli olacağını söyledi.
“Enflasyonun seyri, faiz kararları üzerinde belirleyici olacak”
Gedik Yatırım Yatırım Danışmanı Onurcan Bal, enflasyon rakamlarının piyasadaki beklentiye paralel geldiğini söyledi. Bal, “Verinin ilk fiyatlamalarda etkisi sınırlı kaldı. TCMB'nin nisan ayı PPK toplantısındaki kararı ve piyasalarla kuracağı iletişim önemli olacaktır. Enflasyonda manşet rakamlarda yükseliş eğilimi devam ederken, ilerleyen aylarda enflasyonun seyri, TCMB'nin faiz kararları üzerinde belirleyici olacaktır” dedi.
“Daha yüksek enflasyon oranı göreceğiz”
Ekonomist Enver Erkan, önümüzdeki aylarda daha yüksek enflasyon görülebileceğine işaret etti. Petrol fiyatlarının yükselişi ve TL’deki zayıflığın yol açtığı fiyatlama eğilimlerinin, enflasyonun yükselmeye devam etmesinde etkili faktörler olduğunu söyleyen Erkan, “Mart sonunda TL’de yaşanan yüzde 13’lük değişim, nisan ve mayıs aylarında önceki tahminlerden daha yüksek enflasyon oranları göreceğimizin işareti. Mart ayı sonunda yeniden başlayan TL’deki değer kaybı baskısı olduğunu da düşünecek olursak; enflasyonun tepe noktası ve yılsonu hedefine ilişkin risklerin ciddi anlamda yukarı yönde ağırlıklandığını düşünebiliriz” değerlendirmesini yaptı.
“Tedarik zincirindeki sorunlar üretici fiyatlarını etkiliyor”
Tedarik zincirine ilişkin sorunların enflasyonu etkilediğini belirten ekonomist Dr. Tolga Dağlaroğlu ise “Yurtiçi üretici fiyatları mart ayında yüzde 4,13 artarak yıllık yüzde 31,20 seviyesine çıktı. Üretici fiyatlarındaki artışın ana belirleyicileri PMI ve SAMEKS verilerinde gördüğümüz tedarik zincirine ilişkin devam eden sorunlar. Yanı sıra uluslararası emtia fiyatlarındaki artış ve TL’deki değer kaybı da enflasyondaki yükselişte etkili oldu.”
