Emeklinin dolarla imtihanı; ikramiye 8 bin 246 lira olmalıydı
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesiyle gelenler dahil toplam sayıları 16 milyonu bulan emekliler, yüksek enflasyon ortamında bütçelerini denkleştirmeye çalışırken, aldıkları bayram ikramiyeleri, enflasyon ve döviz karşısında giderek eriyor.
Hüseyin GÖKÇE
Emekli ikramiyelerinin her emekliye aldığı maaştan bağımsız olarak eşit olarak verilmesi kamu açısından hesaplama kolaylığı yaratırken, bunlardaki değişimin dar ve sabit gelirlilerin eline geçen paraların, enflasyon ve dövize karşı aşınması da kolayca hesaplanabiliyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından duyurulan ve ilk kez 2018 yılında 1000 lira olarak ödenen bayram ikramiyesi açıklandığı dönem heyecan yaratmıştı. 14 Haziran’daki Ramazan Bayramı öncesi emeklilerin hesabına yatan 1000’er lira ikramiye ile o dönemki (bayramdan önceki son iş günü) Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz satış kurlarına göre 266 dolar alınabiliyordu.
Aynı yıl 70 gün sonra yani Kurban Bayramı’nda 1000 liralık ikramiye 167 dolara geriledi. İkramiyenin 1100 liraya çıkarıldığı 2021 yılı Mayıs ayındaki Ramazan Bayramındaki dolar değeri 132 dolara, Temmuz’daki Kurban Bayramında ise 129 dolara gerilemişti. Emekli ikramiyesi döviz karşısındaki en düşük değerini ise 63 dolar ile 2022 yılı Temmuz ayındaki Kurban Bayramında gördü. Geçen yıl 2000 liraya çıkarılan ikramiye, Ramazan Bayramında 103, Kurban Bayramında ise 77 dolar oldu. TBMM’de kabul edilen Yargı Paketi içine verilen bir önergeyle 3 bin liraya çıkarılan ikramiye, bugünkü kurların hiç değişmemesi halinde bile Ramazan ve Kurban Bayramlarında 100 doların altına gerileyecek (96 dolar).
Gelin küçük bir hesap daha yapalım. Eğer bayram ikramiyesi 2018’de ödenen ikramiyenin karşılığı 266 dolar kadar olsaydı, 10 Nisan Ramazan Bayramı öncesi hesaplara 8 bin 246 lira yatması gerekecekti. Yok eğer “Türkiye’de kamu döviz cinsi hesaplamaları sevmiyor” derseniz, kabaca enflasyona göre değişimi hesaplayalım. 2018 yılı Haziran ayı TÜFE endeksi 357,44 seviyesindeydi. 2024 yılı Ocak ayında ise endeks 1984,02’ye çıktı. Yani başka bir ifade ile o günün 1000 lira olan ikramiyesinin bugünkü karşılığı 5 bin 550 liraya denk geliyor.
2018’de ikramiye kurban vekaletine yetiyordu
Oysa emeklilerin eline yüzde 50 artırılmış haliyle her iki bayramda da 3’er bin lira geçecek. Yani dolar cinsinden olması gerekenin 5 bin 246 lira, enflasyona endeksli olması gerekenin ise 2 bin 550 lira altında. İsterseniz başka bir hesap daha yapalım. Yılın ikinci bayramı yani Kurban Bayramında karşılaştırması en kolay veri üzerinden, yani vekaleten kurban kesim bedeli üzerinden de bir karşılaştırma yaparsak döviz cinsinden değişime yaklaşık bir değere ulaşıyoruz.
Şöyle ki 2018 yılında emekliler 1000 liralık ikramiye ile Diyanet’in o yıl yurt içine yönelik belirlediği 850 lira karşılığında kurban vekaleti verebiliyor ve üzerine 150 lira parası kalıyordu.
Gelelim bu yıl 16 Haziran’da başlayacak Kurban Bayramına. Geçen yıl 5 bin 950 lira olan kurban vekalet ücretinin bu yıl 9 bin lira civarında olması bekleniyor. Yani 2018’de 1 emekli aldığı ikramiye ile tek başına vekalet verebilirken, bu yıl ancak üç emekli ikramiyelerini birleştirip vekalet verebilecek durumda.
