Emeklilik oranı tarihi zirvede!
2023 sonunda 1 emekli ve gelir alan kişiye karşılık, 1,58 çalışan bulunuyordu. Haziran sonunda ise bu oran 1,55’e geriledi. İller bazında ise yıl başından bu yana 58 ilde denge bozuldu. Özellikle istihdamın yoğun olduğu illerde bozulmanın devam ettiği gözleniyor.
MEHMET KAYA / ANKARA
Türkiye’de sigortalı çalışan sayısında artış sürse de aktif/pasif oranı geriliyor. 58 ilde yıl başına kıyasla aktif/pasif oranında bozulma görüldü. Aktif/pasif dengesi aylık ve gelir alan kişilerin “dosya sayısı”na göre ölçülüyor.
Aynı dosya üzerinden eş, çocuk gibi birden fazla kişi aylık alabildiği için iki ayrı veri açıklanıyor. SGK verilerinde yıllara göre istatistiki anlamda aktif/pasif dengesinde bozulma haziran itibariyle 1,63’e geriledi. Yıl başında bu oran 1,6'ydi. Dosya sayısı dışında, kişi sayısına bakıldığında da benzer tablo ortaya çıkıyor. 2023 sonunda 1 emekli-gelir alan kişiye karşılık, 1,58 çalışan bulunuyordu. Haziran sonunda ise bu oran 1,55’e geriledi.
Yıllara göre bakıldığında, SGK verilerinde 2009-2017 arasında 2 yıllık kısmi bir düşüşe rağmen aktif/pasif oranında iyileşme görülmüş hatta, 2022 yılında 1 emekliye karşılık 2,1 çalışana ulaşılmıştı. 2023 ve 2024’te ise EYT düzenlemesiyle emekli sayısı daha hızlı arttı ve denge tekrar 1,63’e geriledi. EYT önce ile kıyaslandığında aktif/pasif dengesinde 0,5 puanlık düşüşe ulaşılıyor.
“Denge daha da bozulabilir”
Öte yandan yüksek enflasyon nedeniyle bu yıl emekli olacaklara 2025’te emekli olacaklara kıyasla daha yüksek aylık bağlanacak olması da çoz sayıda kişinin yığılmasına neden oldu. Hükümet kanadından aylık bağlama oranlarında geçici bir iyileştirme yapılabileceğine dair mesajlar gelse de taahhüt nitelikli bir söz henüz verilmedi. Çalışan kişi sayısına, emekli aylığı alanların oranlanması, sosyal güvenlik sisteminin gelecek sağlığı açısından önemli göstergelerden biri. Genel olarak 1 emekliye karşılık 2 çalışanın üzerinde olunması riskin az olduğunu gösteriyor. Gelecek perspektifi ise nüfusun yaş piramidine göre yapılıyor. Türkiye'de son dönemde genç nüfusu oranında durağanlık başladı. 2030’lu yıllardan itibaren genç nüfus avantajı ortadan kalkacak. Her ne kadar uzmanlar emeklilik yaşının ilerletilerek sorunun çözülebileceğini belirtse de 2008’de yapılan düzenleme ile uzun süre çalışmanın avantajının ortadan kalkması, çalışanların ivedilikle emekli olmak istemesinde etken oluyor.
Aktif/pasif dengesindeki bozulmanın gelecek dönemde artabileceğine yönelik göstergelerden biri de iller bazında bakıldığında da yıl başından bu yana 58 ilde bu dengenin bozulması oldu. Özellikle istihdamın yoğun olduğu illerde düşük de olsa bozulmanın devam ettiği gözleniyor.
EKONOMİ’nin SGK verilerinden derlediği sayılara göre, Türkiye’de dosya bazında aktif/ pasif dengesi aralarında İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Gaziantep, Adana, Sakarya, Bursa gibi sanayi yoğun, nüfus olarak da yüksek illerin de olduğu 58 ilde aktif/pasif oranında 0,01 puan ile 0,28 puan arasında bozulma gözlendi Üç ilde oran sabit kalırken, 20 ilde iyileşme oldu.
İyileşme olan iller, turizm yoğun Aydın, Antalya ve Muğla ile deprem nedeniyle toparlanma süresinde bulunan Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Hatay gibi illerde yoğunlaştı. Bunların dışında, Edirne, Rize, Trabzon gibi illerde iyileşme oldu. Aktif/pasif oranında iyileşme 0,01 puan ile turizmde iyi bir dönem geçiren Antalya’nın iyileşme puanı olan 0,31 puan arasında oluştu.
6 ilde çalışandan fazla emekli var
2024 haziran ayı itibariyle Türkiye’de 6 ilde aylık-gelir alan kişi sayısının, çalışan kişi sayısından fazla olduğu görüldü. Bu iller Balıkesir, Çorum, Giresun, Sinop, Zonguldak, Bartın olarak sıralandı. Aylık alan kişi sayısı, anne-kız gibi tek bir dosyadan hak sahibi olarak aylık-gelir alanları kapsadığı için dosya sayısından daha yüksek.
