Ekonomistler yorumladı: Tasarruf paketi çare olacak mı?

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, uzun zamandır merakla beklenen “Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi”ni açıkladı.

Fiyat istikrarı, mali disiplin, sürdürülebilir cari açık ve yapısal dönüşüm hedeflerine ulaşabilmek ve enflasyonla mücadele sürecine yardımcı olabilmek için oluşturulan paket, kamuda tasarruf ve bütçede harcama disiplini ve kamu yatırımlarını organize etme amacı taşıyor.

Pakete ilişkin pek çok yorum gelirken, gözler ekonomistlere çevrildi.

VOA Türkçe’nin konuştuğu ekonomistler ise en az 1 trilyon liralık bir paketin sonuç vereceğini düşünüyor ve tasarruf tedbirlerini gecikmiş, kapsamı dar ve enflasyonda mücadelede çözüm odaklı görmüyor.

Prof. Hurşit Güneş: Açıklananlar daha önce Bakanı’nın ‘çekirdek, çerez’ dediği konular

Marmara Üniversitesi İngilizce İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Hurşit Güneş, Hazine garantili Kamu-Özel İşbirliği (KÖİ) ile yürütülen projelerin tasarruf tedbirlerinin dışında tutulmasını önemli bir eksik olarak görüyor.

“Ben tasarruf tedbirlerinin olumlu sonuç vereceğini düşünmüyorum. Bu tedbirler sembolik değer taşıyor. Öncelikle Hazine garantili büyük yatırımlarda herhangi bir tasarruf açıklanmış değil. Bu önemli bir eksik. Kamu harcamalarının büyüklüğüne baktığımızda açıklananlar daha önce Hazine Bakanı’nın ‘çekirdek, çerez’ dediği araç kullanımı gibi konular. Asıl meyvalar bu tedbirlerin içinde yok. Devlet ihale kanununa dair bir değişiklik yok. Her ne kadar enflasyonla sadece para politikası ile mücadele etme düşüncesinden vazgeçilmiş olsa da açıkçası mali disiplin konusunda gecikmiş, yetersiz ve kapsamı dar bir tedbir setinden bahsediyoruz" diyen Profesör Güneş, paketin ne büyümeyi azaltacak ne de işsizliği çoğaltacak bir etkisi olacağını söyledi.

Güldem Atabay: Ürkek adımlar

Ekonomist Güldem Atabay da üç yıla yayılan ve büyüklük olarak anlamsız ölçekte kalacak tasarruf tedbirleri paketinin enflasyonun düşürülmesinde sıkılaşan para politikasına yardımcı olmayacağı kanaatinde.

Atabay, “Bu anlaşıldığı kadarıyla bir niyet beyanı. Altı, anlamlı ve her sene en az 1 trilyon TL tutarında büyük ölçekli tasarruf adımlarıyla doldurulmazsa, sabit gelirlilerin enflasyonu düşürmede ödeyeceği bedel hem uzayacak hem de artacak. Aslına bakarsanız Orta Vadeli Program nasıl ki bir ekonomik reform programı değilse, bugün açıklanan Tasarruf Paketi de bütüncül bir mali disiplin sunmaktan uzak. Bu ürkek adımlarla ne enflasyonla mücadele etmek ne de bütçe açığını aşağılara çekmek mümkün. Vergi muafiyetlerinin iptali ya da yeniden düzenlenmesi, planın rakamsal hedeflerle takvimlendirilmemesi, KÖİ’lerdeki harcamalarda tasarruf da paketin önemli eksik tarafları” ifadelerini kullandı.

Tasarruf tedbirleri neleri içeriyor?

Kamudaki tasarrufta taşıt kullanımı öne çıkıyor.

Üç yıl süreyle yeni araç satın alınmayacak ve kiralama yapılmayacak. Kanunda belirtilen makam ve kişiler hariç yabancı menşeli araç kullanımını da sonlandırılacak. Ekonomik ömrünü tamamlamış taşıtları tasfiye edilecek. Savunma ve güvenlik hariç toplu taşıma olan yerlerde personel servislerini kaldıracak.

Deprem riski hariç yeni hizmet binası alımı ve yapımı 3 yıl süreyle durdurulacak.

Kamuda üç yıl boyunca emekli olanlar kadar istihdam sağlanacak.

Kamuda esnek ve uzaktan çalışma modelleri geliştirilecek.

Kamuda çalışanlar için yönetim kurulu ücretlerine tavan getirilecek.

Mobilya, tefrişat ve ofis donanımı gibi demirbaş alımlarını üç yıl süreyle durduracak.

Makina ve teçhizatlar ekonomik ömrünü tamamlamadan elden çıkarılmayacak.

Yurtdışı geçici görevler sınırlandırılacak, görevlendirmeler asgari seviyede tutulacak.

Kamu yatırımlarında nasıl bir tasarruf izlenecek?

Deprem ve zorunlu harcamalar hariç mal ve hizmet alım ödeneklerinde yüzde 10, yatırım ödeneklerinde ise yüzde 15 kesintiye gidilecek.

Fiziki ilerlemesi yüzde 75'in üzerine olan yatırım projeleri, deprem riski nedeniyle gerekli olan yatırım projelerine öncelik verilecek.

Zorunlu haller dışında kamu yatırım programına yeni proje alınmayacak.

Tasarruf tedbirlerini izlenmesini ve raporlanmasını Hazine ve Maliye Bakanlığı, tedbirlerin ihlal edilmesi halinde yaptırım uygulanmasını ise Cumhurbaşkanlığı ve ilgili kurumlar yapacak.

Hükümet bu paketle 100 ile 150 milyar TL arasında bir tasarruf yapmayı hedefliyor.

Tasarruf tedbirleri tutarsa bütçe açığı ne kadar azalacak?

2023 yılında 5,210 trilyon lira bütçe geliri elde eden Türkiye, 1,370 trilyon lira bütçe açığı verdi.

Bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 5,39 olurken, bu oran son 20 yılın en yüksek bütçe açığı olarak kayıtlara geçti.

2024 yılı bütçesinde 2,65 trilyon lira bütçe açığı öngörülüyor. Eğer bugün açıklanan hedefler tutturulursa bütçe açığı 2,5 trilyona düşecek.

Orta Vadeli Program’da 2024 bütçesinde 8 trilyon 437 milyar TL gelir, 11 trilyon 89 milyar TL gider öngörülüyor. Eğer tasarruf tedbirlerinde hedefler tutturulursa en iyi ihtimalle bütçe açığı 2 trilyon 652 milyar TL’den 2,5 trilyon liraya gerileyecek.

Bu da bütçe açığının milli gelire oranını ancak yüzde 6'ya düşürebilecek.