Ekonomide 2024 yılı nasıl geçti?

Türkiye açısından 2024'ün ilk üç ayı ekonominin yanı sıra bilim ve teknoloji alanında da önemli gelişmelere sahne oldu.

İhracat 2023'te 2022'ye göre yüzde 0,6 artışla 255 milyar 809 milyon dolara ulaştı ve bu alanda Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Hafize Gaye Erkan görevden affını istedi. Başkanlık görevine Başkan Yardımcısı Fatih Karahan atandı.

Türkiye ekonomisinde yılın ilk 3 ayında yaşanan bazı önemli gelişmeler şöyle:

Ocak 2024

Ticaret Bakanlığının yiyecek ve içecek hizmeti sunan işletmelerin tarife ve fiyat listelerini görünür şekilde kafe ve restoranların önüne koymasına ilişkin düzenlemesi yürürlüğe girdi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2023 yılı ihracat rakamlarına ilişkin, "2023 yılı ihracatımız geçen yıla göre yüzde 0,6 oranında artışla 255 milyar 809 milyon dolara ulaşarak, Cumhuriyet tarihimizin rekorunu kırmıştır” değerlendirmesinde bulundu.

Türk Hava Yollarının (THY) markası AnadoluJet, THY'nin iştiraki olarak kurulan AJet Hava Taşımacılığı Anonim Şirketi (AJet) adı altında operasyonlarını gerçekleştirmek üzere işletme ruhsatı aldı.

Kamu görevlileri ile memur emeklilerinin aylık ve ücretlerinde ocak ayından geçerli olmak üzere toplamda yüzde 49,25, SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarında da yüzde 37,57 artış sağlandı. Aile yardımı ödeneği dahil en düşük memur maaşı 22 bin 17 liradan 32 bin 861 liraya, en düşük memur emekli aylığı 9 bin 876 liradan 14 bin 741 liraya yükseldi

Rekabet Kurulu, WhatsApp kullanıcılarına yazılım güncellemesiyle getirilen veri paylaşım zorunluluğunun kaldırılması için Meta'ya tanıdığı sürenin dolması üzerine, şirkete 12 Aralık 2023'ten itibaren uygulanacak şekilde günlük 4,8 milyon lira para cezası uygulanmasını kararlaştırdı.

2024 Yılı Yatırım Programı Resmi Gazete'de yayımlandı. Programda kamu tarafından yürütülecek projelerin toplam tutarı 7,3 trilyon lira, tahsis edilen ödenek 1 trilyon 7 milyar lira olarak belirlendi. Deprem tedbirleri projelerine 510 milyar lira ayrılırken, bu kapsamdaki ödeneklerin yüzde 28'i eğitim, yüzde 23'ünün sağlık için kullanılması öngörüldü.

Türkiye'de en yüksek gelire sahip yüzde 20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay, 2023'te bir önceki yıla göre 1,8 puan artarak yüzde 49,8'e yükseldi, en düşük gelire sahip yüzde 20'lik grubun aldığı pay 0,1 puan azalarak yüzde 5,9'a geriledi.

Şubat 2024

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, AFAD tarafından doğal afetler sonrasında genel hayata etkili afet bölgesi ilan edilen alanlarda imar, altyapı ve üstyapı çalışmaları için gerekli kaynağın sağlanması, yönetilmesi ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına aktarılması amacıyla Afet Yeniden İmar Fonu'nun kurulduğunu ve fonun Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olacağını söyledi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Hafize Gaye Erkan görevden affını istedi. TCMB Başkanlığı görevine, Başkan Yardımcısı Fatih Karahan atandı.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), ocakta aylık bazda yüzde 6,7, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 4,14 artış gösterdi. Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 64,86, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 44,2 olarak gerçekleşti.

Türkiye'nin nüfusu 2023 itibarıyla 85 milyon 372 bin 377 kişi oldu.

TÜİK verilerine göre, Türkiye'de yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı, 2023'te yüzde 10,2'ye çıktı ve Cumhuriyet tarihinde ilk kez çift haneyi gördü.

Türkiye'de işsizlik oranı 2023'ün dördüncü çeyreğinde yüzde 8,8 ile son 42 çeyreğin en düşük seviyesine gerilerken, erkeklerdeki işsizlik oranı veri setinin oluşturulduğu 2005'ten sonraki en düşük oran olarak kayıtlara geçti.

Türk Havacılık Uzay Sanayii Genel Müdürü Temel Kotil, milli muharip uçak KAAN'ın, ilk uçuşunda 13 dakika havada kalarak 8000 feet irtifada 230 knot hıza ulaştığını bildirdi.

Türkiye ekonomisi 2022'de yüzde 5,5, 2023'ün son çeyreğinde de yüzde 4,6 büyüme kaydetti.

Mart 2024

TÜFE şubatta aylık yüzde 4,53, Yİ-ÜFE yüzde 3,74 artarken, yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 67,07, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 47,29 oldu

Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Türkiye'nin kredi notunu "B"den "B+"ya, not görünümünü "durağan"dan "pozitif"e yükseltti. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, "12 yıl sonra gelen not artışında, Türkiye'nin uluslararası normlara uyan, kural bazlı ve öngörülebilir politikaları etkili oldu." ifadesini kullandı.

Türkiye'de işsizlik oranı, 2023'te bir önceki yıla göre 1 puan azalışla yüzde 9,4'e geriledi.

Yılın ikinci çeyreğinde ekonomide değişimler hızlandı

Türkiye'nin İsrail ile ticareti tamamen durdurması, Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Yönelik Mali Eylem Görev Gücü (FATF) gri listesinden çıkarılması, Standard & Poor's'un ülkenin kredi notunu yükseltmesi bu yılın ikinci çeyreğindeki önemli başlıklar arasında yer aldı.

Türkiye ekonomisinde yılın ikinci çeyreğinde yaşanan önemli gelişmeler şöyle:

Nisan 2024

Enflasyon, martta, aylık bazda yüzde 3,16, yıllık bazda yüzde 68,5 arttı, yurt içi üretici fiyat endeksindeki aylık artış yüzde 3,29, yıllık artış yüzde 51,47 olarak kayıtlara geçti.

Ticaret Bakanlığı, Filistin'e saldırılarına devam eden İsrail'e yönelik 54 ürün grubunda ihracat kısıtlaması uygulanmasını kararlaştırdı.

Ticaret Bakanlığı, Türkiye'nin küresel mal ihracatından aldığı payın 2023'te yüzde 1,08'e, hizmet ihracatından ise yüzde 1,3'e yükselerek tarihinin en yüksek seviyelerine çıktığını bildirdi.

Mayıs 2024

Ticaret Bakanlığı, İsrail'le ticaretin tamamen durdurulduğunu duyurdu.

TÜFE, nisanda aylık bazda yüzde 3,18, yıllık bazda yüzde 69,8 oldu. Yİ-ÜFE, aylık yüzde 3,6, yıllık 55,66 arttı.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's, Türkiye'nin kredi notunu "B"den "B+"ya yükseltirken, kredi notu görünümünü "pozitif" olarak korudu.

"Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi" kamuoyuyla paylaşıldı. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, "Kamunun tasarruf yapması ve verimliliği artırması, daha az bütçe açığına, daha az kamu borçlanmasına ve faiz yüküne, daha az cari açığa yol açacaktır." dedi.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, X sosyal medya platformunun artık İstanbul merkezli temsilciliğiyle Türkiye'de faaliyetlerini sürdüreceğini duyurdu.

Türkiye ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yüzde 5,3 büyüdü. Böylece Türkiye ekonomisi üst üste 15 çeyrek büyümüş oldu.

Haziran 2024

TCMB'nin swap hariç net rezervleri 66,5 milyar dolarlık iyileşmeyle artıya geçti.

TÜFE, mayısta aylık bazda yüzde 3,37, yıllık bazda yüzde 75,45 arttı. Yİ-ÜFE aylık yüzde 1,96, yıllık yüzde 57,68 olarak artış kaydetti.

Uluslararası marka değerlendirme kuruluşu Brand Finance, 2024 yılına ilişkin "Türkiye'nin En Değerli Markaları-Türkiye 125" çalışmasını tamamladı. Türk Hava Yolları (THY), 1 milyar 985 milyon dolarlık değeriyle 2018-2023 yıllarında olduğu gibi bu sene de "Türkiye'nin en değerli markaları" listesinin ilk sırasında yer aldı.

Türkiye İstatistik Kurumu, 2023 yılına ilişkin ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerini açıkladı. Türkiye'de ölüm sayısı, Kahramanmaraş merkezli depremlerin meydana geldiği 2023'te bir önceki yıla göre yüzde 4,1 artarak 525 bin 814 oldu. Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinde ölen Türk vatandaşlarının sayısı 45 bin 784 olarak kayıtlara geçti. Hayatını kaybedenlerin yüzde 53,9'unu erkekler, yüzde 46,1'ini kadınlar oluşturdu.

Kripto varlık ekosistemine yönelik düzenleme içeren "Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi", 26 Haziran'da TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı. Böylece Türkiye'de kripto varlıklara dair ilk yasal çerçeve oluşturuldu.

Koç Holding'in kuruluş ve büyüme sürecinde önemli rol üstlenen 97 yaşındaki iş insanı Can Kıraç hayatını kaybetti.

Türkiye, FATF gri listesinden çıkarıldı.

Yılın üçüncü çeyreğinde ekonomik politikalar değişti

Türkiye'nin ilk yerli ve milli haberleşme uydusu Türksat 6A'nın uzaya gönderilmesi yılın üçüncü çeyreğinde yaşanan en önemli gelişmeler arasında yer aldı. Yılın temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan dönemde Türkiye'nin yerli ve milli haberleşme uydusu Türksat 6A'nın uzaya fırlatılması ve elektrikli araç üreticisi Çinli BYD firmasının Türkiye'ye yönelik yatırım anlaşması öne çıkan başlıklardan oldu.

Yılın 3. çeyreğinde yaşanan bazı önemli gelişmeler şöyle:

Temmuz 2024

Konut kiralarının artış oranlarına 2022'de getirilen yüzde 25 sınırı sona erdi.

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), haziranda aylık bazda yüzde 1,64, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 1,38 artış gösterdi. Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 71,6, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 50,09 olarak gerçekleşti.

Kamu görevlileri ile memur emeklilerinin aylık ve ücretlerinde bu aydan geçerli olmak üzere toplamda yüzde 19,31, SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarında da yüzde 24,73 artış sağlandı.

Resmi Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile mevcut defterdarlıklar kapatılırken vergi dairesi başkanlıklarının unvanı "defterdarlık" oldu ve illerde yeni kurulanlar Gelir İdaresi Başkanlığına bağlandı.

Dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi Çinli BYD firması ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı arasında, Türkiye'de yatırıma yönelik yaklaşık 1 milyar dolarlık anlaşma imzalandı. Yıllık 150 bin araç kapasiteli elektrikli ve şarj edilebilir hibrit otomobil üretim tesisi ile sürdürülebilir mobilite teknolojilerine yönelik AR-GE merkezi kurulmasını içeren anlaşma kapsamında, tesisin 2026 sonunda üretime başlaması ve 5 bin kişiye doğrudan istihdam sağlaması bekleniyor.

Türkiye'nin yerli ve milli haberleşme uydusu Türksat 6A uzaya fırlatıldı. Uydunun kullanılacak alt sistemleri, uydu yer istasyonu ve yazılımları milli imkanlarla geliştirilirken, Türksat 6A, Türkiye'nin yanı sıra Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Asya'nın büyük bölümüne hizmet sunacak.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's'in Türkiye'nin kredi notunu ilk defa iki kademe artırdığını belirterek, "Uyguladığımız program sayesinde ülke kredi notumuzu 11 yıl sonra yükselten Moody's görünümü pozitif korudu." ifadesini kullandı.

TÜİK, "Nüfus Projeksiyonları, 2023-2100" araştırmasının sonuçlarını açıkladı. Projeksiyona göre, Türkiye nüfusunun 2100 yılında 77 milyonun altına düşeceği tahmin ediliyor.

Ağustos 2024

2 Ağustos’ta Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından sosyal medya platformu Instagram'a erişim engeli getirildi. 10 Ağustos’ta Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, sosyal medya platformu Instagram'a erişim engelinin kaldırıldığını bildirdi.

Ticaret Bakanı Ömer Bolat, doğrulanmış ilan düzenlemesinin konuttan sonra otomotivde devreye alınmasıyla yetki belgesi olmayan galericilerin ilan girişi yapamayacağına dikkati çekerek, "Sadece ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti yetki belgesine sahip işletmelerin yetkilendirilebilmesi mümkün olacak." dedi.

Ticaret Bakanlığınca hazırlanan yönetmelikle ikinci el motorlu kara taşıtı satışlarında Güvenli Ödeme Sistemi'nin herkes tarafından kullanılması zorunlu hale getirildi.

Dünyanın önde gelen teknoloji firmaları arasında yer alan Baykar'ın Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Bayraktar ve Genel Müdürü Haluk Bayraktar, 2021, 2022 ve 2023 yıllarında Türkiye'nin en çok vergi ödeyen isimleri oldu.

Eylül 2024

ANKA III mühimmatlı ilk uçuşunu gerçekleştirdi.

Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde yüzde 2,4 büyüdü. Böylece ülke ekonomisi üst üste 16 çeyrek büyümüş oldu.

TÜFE, ağustosta aylık bazda yüzde 2,47, Yİ-ÜFE yüzde 1,68 artış gösterdi. Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 51,97, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 35,75 olarak gerçekleşti.

5 Eylül’de Yeni Orta Vadeli Program Resmi Gazete'de yayımlandı. 2025-2027 dönemini kapsayan programa göre, büyümenin 2025'te yüzde 4, 2026'da yüzde 4,5, 2027'de yüzde 5 olması öngörüldü. Enflasyon hedefi ise 2025 için yüzde 17,5, 2026 yılı için yüzde 9,7, 2027 için yüzde 7 oldu.

Emlakta "doğrulanmış ilan" uygulaması başladı. Ticaret Bakanı Ömer Bolat, konuyla ilgili, "Yeni düzenlememizle beraber sahte ilanların, ilan kirliliğinin, tüketici mağduriyetlerinin, yetki belgesiz ve kayıt dışı emlakçılık faaliyetlerinin önlenmesiyle piyasada fiyat istikrarının sağlanması amaçlanmaktadır." ifadelerini kullandı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı düzenlemesiyle sosyal içerik üreticilerine uygulanan kolay vergileme imkanının kapsamı genişletildi. İnternet siteleri ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden metin, görüntü, ses, video gibi içeriklerin paylaşılmasıyla elde edilen kazançlar da basit usulde vergileme kapsamına dahil edildi. İnternet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden bireysel kurs, veri işleme ve geliştirme, ürün tanıtımı gibi hizmet verenlere de kolay vergileme imkanı getirildi.

Ticaret Bakanlığı ile Türkiye Noterler Birliği işbirliğiyle ikinci el taşıt ticaretini daha güvenli hale getirmek amacıyla devreye alınan "Güvenli Ödeme Sistemi", vatandaşlar için de zorunlu hale getirildi.

Yılın son çeyreğinde ekonomi harekeliydi

Yılın son çeyreği ekonomiye dair önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönem oldu.

Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG) Yönetim Kurulu Başkanlığı görevine Yönetim Kurulu Üyesi Fuat Tosyalı seçildi.

Türkiye ekonomisi, yılın üçüncü çeyreğinde yıllık bazda yüzde 2,1 büyüme kaydetti.

Rekabet Kurulu, Meta Platforms, Inc. (Meta) hakkında yürütülen soruşturmanın alınan taahhüt üzerine sonlandırılmasına karar verdi.

Yılın 4. çeyreğinde yaşanan bazı önemli gelişmeler şöyle:

Ekim 2024

Türkiye Teknoloji Takımı Vakfı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ana yürütücülüğünde düzenlenen, Anadolu Ajansının "Global İletişim Ortağı" olduğu TEKNOFEST Adana kapılarını açtı. Baykar tarafından geliştirilen Bayraktar TB3 SİHA, halka açık ilk uçuşunu TEKNOFEST Adana'da gerçekleştirdi.

Tarım ve Orman Bakanlığı, taklit-tağşiş yapılan ve sağlığı tehlikeye düşürebilecek gıdalar listesini yayınladı.

TÜFE eylülde yüzde 2,97, Yİ-ÜFE yüzde 1,37 arttı. Yıllık enflasyon, tüketici fiyatlarında yüzde 49,38, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 33,09 oldu. TÜFE yıllık bazda Temmuz 2023'ten, Yİ-ÜFE de Mart 2021'den bu yana en düşük oran olarak kayıtlara geçti.

TOGG Yönetim Kurulu Başkanlığı görevine Yönetim Kurulu Üyesi Fuat Tosyalı seçildi.

Mevsim etkilerinden arındırılmış özel kapsamlı TÜFE göstergeleri ilk kez yayımlandı, endeks eylülde aylık bazda yüzde 2,75 arttı.

Devlete kesinleşmiş 5 milyon lira ve üzerinde vergi borcu ve cezası bulunan mükelleflerin isimlerinin yer aldığı listelerin vergi dairelerince açıklanmasına başlandı.

İşletmelerin yanı sıra tüketiciler için de 7 bin liranın üzerindeki mal veya hizmet alımlarına ait ödemelerin banka ve finans kurumları aracılığıyla yapılması zorunluluğu getiren düzenleme yürürlüğe girdi.

Kasım 2024

Gelir İdaresi Başkanlığı, devlete 5 milyon liranın üzerinde vergi borcu olan 36 bin 806 mükellefin 914,9 milyar lira ödenmemiş vergi ve cezası bulunduğunu bildirdi.

Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Türkiye'nin İsrail ile ticarete yönelik olarak gümrük sisteminin tamamen kapalı olduğunu belirterek, "Ülkemiz, mazlum Filistin halkının ihtiyaçlarını karşılamaya ve Filistin'in haklı davasında ekonomik olarak da yanında destek olmaya devam edecek." ifadesini kullandı.

TÜFE ekimde aylık bazda yüzde 2,88, yıllık bazda yüzde 48,58 oldu. Yİ-ÜFE aylık yüzde 1,29, yıllık yüzde 32,24 olarak kayıtlara geçti.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Ceyhan'dan İsrail'e petrol sevkiyatı yapıldığı yönündeki iddiaların "tamamen asılsız" olduğunu bildirdi.

Türkiye'de işsizlik oranı, yılın üçüncü çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 0,1 puanlık azalışla yüzde 8,7 oldu.

Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün, Bayraktar TB-3'ün kısa pistli bir gemiden kalkış ve iniş yapabilen ilk SİHA olarak dünya tarihine geçtiğini bildirdi.

Türkiye ekonomisi, yılın üçüncü çeyreğinde yıllık bazda yüzde 2,1 büyüme kaydetti.

Aralık 2024

Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile Gaziantep'in İslahiye ve Nurdağı ilçelerindeki mükellefler için mücbir sebep hali sona erdi.

TÜFE, kasımda aylık yüzde 2,24, yıllık yüzde 47,09 arttı. Yİ-ÜFE aylık yüzde 0,66, yıllık yüzde 29,47 olarak kayıtlara geçti.

Rekabet Kurulu, Meta Platforms, Inc. (Meta) hakkında yürütülen soruşturmanın alınan taahhüt üzerine sonlandırılmasına karar verdi.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Türkiye'nin ilk yerli ve milli haberleşme uydusu Türksat 6A'nın mevcut yörüngesindeki testlerinin başarıyla tamamlandığını bildirerek, "2025 yılının ilk çeyreğinde de hizmete alarak ülkemizi uzay yarışında bir adım daha ileriye taşıyacağız." ifadesini kullandı.

Tarım ve Orman Bakanlığı sahipsiz hayvanlara ilişkin esasları belirledi. Sahiplendiği hayvanı terk ettiği gerekçesiyle idari yaptırım uygulananlar ile aynı takvim yılı içerisinde birden fazla hayvanını kaybedenler, üç yıl süreyle bakımevlerinden hayvan sahiplenemeyecek.