Dünyada düşen gıda fiyatları Türkiye'de yükselişini sürdürüyor
Türkiye, dünyada gıda enflasyonu en yüksek ülkelerden biri olurken, dünyada pandemiyle görülen gıda fiyatlarındaki artış geriliyor. Türkiye’de gıda fiyatları yaklaşık 4 yıldır yükseliş trendini bozmazken, ayrışmada son durum ne?
Dünya genelinde gıda fiyatları pandemiyle başlayan yükselişini, Rusya-Ukrayna savaşıyla desteklese de düşüş trendine geri döndü. Türkiye'de ise gıda enflasyonu artmaya devam ediyor.
Özellikle enflasyonla bozulan gelir adaletinde, düşük gelirli vatandaşların en çok hissettiği fiyat değişimleri olan gıda zorunlu ihtiyaç olarak bütçede önemli bir yer kaplıyor.
Vatandaşların harcamalarındaki bu değişime, Prof. Dr. Hakan Kara da dikkat çekmişti.
Gıda fiyatlarında artış trendi temmuz ayında 47. aya ulaşırken, dünyada ise gerileme sürüyor.
TÜİK’in son açıkladığı temmuz enflasyon verilerinde son 1 yılda gıda enflasyonu yüzde 58,91 olmuştu. 2005 yılından bu yana ana harcama kalemlerinde gıda endeksindeki yükseliş yüzde 2.947,90 oranında oldu. Pandeminin dünyayı sardığı yıl olan 2020’nin başından bu yana gıda ve alkolsüz içeceklerin fiyatları TÜİK’e göre, yüzde 546,76 oranında yükseldi.
Dünyada gıda fiyatları düşüyor
Birleşmiş Milletler Gıda Örgütü (FAO) global ticareti yapılan ürünlerden oluşan Gıda Fiyatları Endeksi, dünyada gıda fiyatlarına yönelik en önemli verilerden biri olurken, son 1 yıldır önemli düşüşler dikkat çekiyor.
FAO’nun endeksine göre 2005 yılında bu yana gıda fiyatları dünya çapında yüzde 84,67 oranında yükselirken, 2020 başından bu yana yüzde 17,8 yükseldi. Son 1 yılda ise dünyada yüzde 3,06 oranında düşüş görülüyor.
FAO endeksinde yer alan et fiyatları son 1 yılda dünyada yüzde 0,84 oranında yükselirken, Türkiye’de TÜİK TÜFE’de “harcama gruplarına göre endekse” bakıldığında dana eti yüzde 63, kuzu eti yüzde 114 ve kümes hayvanları et fiyatları da yüzde 273 oranında yükselmiş görünüyor.
Süt fiyatlarında da dünyada yükseliş yüzde 7,22 olurken, Türkiye’de yüzde 345 oluyor.
Tarımda yükseliş sürüyor
Tarımda son günlerde çiftçilerin de protestoları görülürken, süt fiyatlarında da sektörden şikayetler yükseliyor.
Tarım ÜFE’ye bakıldığında baz etkisiyle gerilese de yıllık %54,58, aylık %1,95 artış görülüyor. Mayıs 20214 verileri yayınlanan Tarım girdi fiyat endeksinde de artışın yeniden yükselişe yönelmesiyle aylık %0,85, yıllık %53,08 artış görülüyor.
OECD verilerine bakıldığında da Türkiye ilk gıda enflasyonunda ilk sırada yer alıyor. Türkiye’nin Haziran 2024 verilerine göre gıda enflasyonu yüzde 68,1 olurken, onu izleyen Meksika’da oran yüzde 6,5, Euro Bölgesi’nde yüzde 1,8 ve son sıradaki Çek Cumhuriyeti’ndeyse eksi yüzde 4,2 olarak görülüyor.
Eurostat verilerinde de Avrupa Birliği’ndeki 27 ülkede gıda ve alkolsüz içeceklerin fiyatları son 1 yılda (Haziran 2024) yüzde 1,5 seviyesinde yükseliş gösteriyor.
TCMB de dikkat çekiyor
TCMB’nin Enflasyon Raporu’ndaki verilere göre enflasyona en büyük katkıyı hizmet enflasyonunun ardından gıda fiyatları yaparken, TÜFE’de ağırlığı da yüzde 24,98 oluyor.
Merkez Bankası enflasyon hesaplamalarında, gıda fiyatlarında da düşüşün kolay olmayacağı görülüyor. 2024 yılı için gıda enflasyonuna ilişkin varsayım yüzde 35,5 olurken, 2025 yılında da yüzde 15 olarak korundu.
Gıda fiyatlarının seyrinde Merkez Bankası’nın dikkat çektiği riskler bir yandan da iklim kriziyle ilişkili şu şekilde oluyor:
“İşlenmemiş gıda fiyatları üzerinde mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıklar ve arz yönlü gelişmeler yukarı yönlü baskı yaratabilecektir.”
