Döviz kredileri rekoru görünce sınırlama geldi
Yüksek TL ticari kredi faiziyle 2024 yılında yabancı para krediler cazip oldu. Ancak özel sektörün hızla bozulan döviz açık pozisyonuyla yabancı para kredilere büyüme sınırı getirildi. Yılı 168 milyar dolara yakın tamamlayan yabancı para kredilerin aylık büyüme sınırı yeni yıla daha sıkılaşarak yüzde 1,5’ten yüzde 1’ indirilerek girdi.
ŞEBNEM TURHAN
Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadele kapsamında uyguladığı sıkı para politikası nedeniyle geçen yıl yükselen kredi faizleri, kullanabilen şirketleri yabancı para kredilere yöneltti. Geçmiş yıllarda düşük TL ticari kredi faizleriyle ihtiyaç duyulmayan yabancı para kredilerde yılın son haftasında 167 milyar 692 milyon dolara yükseldi ve 11 Haziran 2021 haftasının ardından en yüksek seviyeyi gördü. 30 Aralık’ta ise yabancı para krediler 168 milyar doları aştı. Uzmanların yükümlülük dolarizasyonu adı verdikleri ve bu yıl da artışının sürmesini bekledikleri yabancı para kredilere Merkez Bankası’ndan hamle gecikmedi. Merkez Bankası yabancı para kredilerde aylık büyüme sınırı yüzde 1,5’ten yüzde 1’e indirdi. Türk lirası ticari kredilerde yüzde 2 olan aylık büyüme sınırı farklılaştırıldı ve KOBİ kredileri için yüzde 2,5, diğer ticari krediler için yüzde 1,5 olarak uygulanacak. Öncesinde yüzde 2 olarak uygulanıyordu ticari kredilere sınır.
Haziran 2023 sonrasında enflasyonla mücadelede uygulanan sıkı para politikası politika faizinde olduğu kadar kredi faizlerinde de yükselişe yol açtı. Öyle ki Haziran 2023 öncesinde yüzde 15’in altında olan TL ticari kredi faizleri 2024’ü yüzde 55,55’ten kapattı, yıl içinde yüzde 70’e dayandı. Faiz artışının yanı sıra Merkez Bankası TL ticari kredilere aylık büyüme sınırı getirdi. Tüm bunlar 2018 döneminde de artan ancak geleneksel olmayan para politikasının uygulanmasıyla birlikte yerini TL kredilere bırakan döviz kredilerinin yeniden gözde olmasına yol açtı. Yabancı para kredi kullanabilme şartlarını yerine getiren şirketler yılın ilk yarısında yabancı para kredilere yoğun talep gösterdi.
Bu hızlı yükseliş Merkez Bankası’nı önlem almaya itti ve yabancı para kredilere aylık büyüme sınırı getirildi. Ancak bu büyüme sınırı ivmeyi biraz yavaşlatsa da yabancı para kredilerde büyümeyi engelleyemedi. Merkez Bankası da yeni yılın ilk haftasında yabancı para kredilerde aylık yüzde 1,5 olan büyüme sınırını yüzde 1’e indirdi.
Yabancı para kredilerin payı 6.3 puan arttı
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verileri bu kararın neden alındığını ortaya koyuyor. BDDK haftalık verilerine göre 2024’ün son haftası olan 27 Aralık haftasında yabancı para krediler 167 milyar 692 milyon dolara çıktı. Bu rakam en son Haziran 2021’de görülmüştü. BDDK’nın günlük verileri ise 30 Aralık günü yabancı para kredilerin 168 milyar doları aştığını gösteriyor. Bu rakamlar son 3 yılın en yüksek yabancı para kredi stokuna işaret ediyor. BDDK verilerine göre 2024 sonu itibariyle ticari kredilerin yüzde 51,6'sı TL cinsi, yüzde 48,4'ü ise yabancı para cinsi kredilerden oluşuyor. 2023 sonunda toplam ticari kredilerde TL ticari kredilerin payı 57,9 seviyesinde, yabancı para kredilerin payı ise yüzde 42,1 idi. Yani 2024 yılında TL ticari kredilerin payı 6.3 puan gerilerken yabancı para cinsi kredilerin toplam ticari krediler içindeki payı aynı oranda arttı.
En hızlı büyüme kamu mevduat bankalarında
Yabancı para kredilerde BDDK verilerine göre son 1 yılda en hızlı büyüme kamu mevduat bankalarında yaşandı. Kamu mevduat bankalarının 27 Aralık 2024 itibariyle yabancı para kredi stoku 58 milyar dolar seviyesinde ve bu 2024 yılında yabancı para kredilerde kamu mevduat bankalarında yüzde 36,5 büyüme yaşandığını gösteriyor. Kamu mevduat bankaları yabancı para kredi stokunda tarihi en yüksek seviyesini de yine geçen yılın aralık ayında gördü. Yerli özel mevduat bankalarında da yabancı para kredi büyümesi son 1 yılda yüzde 33,5 seviyesinde ve yabancı para kredi stoku 40.8 milyar dolara ulaştı. Bu Mart 2022'den bu yana görülen en yüksek seviye.
Yabancı mevduat bankaları ise yabancı para kredilerde diğer mevduat bankalarına göre daha yavaş bir büyümeye imza attı. BDDK verilerinden yapılan hesaplamaya göre yabancı mevduat bankalarında 1 yılda yabancı para krediler yüzde 16,7 arttı ve 32.3 milyar dolara yükseldi. Bu yabancı mevduat bankalarında en son Şubat 2022'de görülen seviyelere işaret ediyor. Uzmanlara göre her ne kadar aylık büyüme sınırı daha da sıkılaştırılsa da yabancı para kredilerin cazibesi bu yıl da devam edebilir. Uzmanlar özel sektörün döviz açık pozisyonundaki bozulmaya dikkat çekti.
TL TİCARİ KREDİ BÜYÜME SINIRI FARKLILAŞTIRILDI
Merkez Bankası verilerine göre 2024 yılında toplam krediler 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış olarak yüzde 29,93 büyüdü. Kamu bankalarında kredi büyümesi yüzde 31,2, özel bankalarda ise yüzde 28,9 olarak gerçekleşti. Sektörde ticari kredilerde 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış büyüme yüzde 24,22 olurken, tüketici kredilerinde 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış büyüme ise yüzde 46,3 ile daha hızlı gerçekleşti. Kamu bankaları ticari kredi büyümesi yüzde 26,96, tüketici kredi büyümesi yüzde 61,22, özel bankalarda ticari kredi büyümesi yüzde 21,2, tüketici kredi büyümesi ise yüzde 40,20 olarak hesaplandı. Tüketici kredileri 2024’te yüksek faizlere rağmen daha hızlı büyüme ile yılı kapatsa da Merkez Bankası’ndan TL kredilere ilişkin ilk makroihtiyati hamle ticari tarafa geldi.
Merkez Bankası, kredi büyümesi ve kompozisyonunun dezenflasyon patikası ile uyumlu seyrini temin etmek amacıyla kredi büyümesine dayalı zorunlu karşılık uygulamasında değişiklik yaptı. TL ticari kredilerde yüzde 2 olan aylık büyüme sınırı farklılaştırıldı. KOBİ kredileri için aylık büyüme sınırı yüzde 2,5, diğer ticari krediler için yüzde 1,5 olarak belirlendi. Ayrıca KOBİ’lere, KOSGEB desteğiyle veya uluslararası kalkınma finansmanı kuruluşlarından sağlanan kaynaklarla sürdürülebilirlik kapsamında kullandırılan Türk lirası kredilerin kredi büyüme sınırından muaf tutulmasına karar verildi.
BDDK verilerine göre TL ticari kredilerin 54,6’sı KOBİ’lere kullandırılırken, yüzde 25’si taksitli ticari kredi, yüzde 9,38’i ise kurumsal kredi kartlarından oluşuyor.
