Doğal gaz krizi büyüyor: Sanayiciye 3 günlük elektrik şoku
İran’dan Türkiye’ye gelen ve İran tarafından kalan doğal gaz iletim hattında meydana gelen arıza nedeniyle doğal gaz çevrim santrallarına gaz kısıntı uygulaması devam ederken, TEİAŞ ise tüm Türkiye’de organize sanayi bölgelerine (OSB) en az 3 gün olmak üzere elektrik kısıtlaması yapmaları uyarısında bulundu.
ÖMER FARUK ÇİFTÇİ / FİKRİ CİNOKUR / YENER KARADENİZ / MEHMET KAYA
Sanayideki enerji krizi gittikçe büyüyor. İlk olarak fabrikaların doğalgaz kullanımı yüzde 40 oranında kısıtlanırken, alınan son kararla 24 Ocak Pazartesi saat 00.00’dan itibaren Türkiye’deki tüm OSB’lere elektrik kısıntısı uygulanması yapılacak ve ülke sanayi üretimi en az 3 gün süreyle tamamen duracak. Bu arada OSB dışındaki tesislerde de aynı kısıntının uygulanacağı öne sürüldü.
Dönmez araya girdi, kısıntı ardışık oldu
TEİAŞ açıklamayı OSB’lere yazı göndermeden, telefon aracılığıyla yaptı. Ancak OSB’ler durumu sanayicilere yazı ile duyurdu. Telefonla yapılan ilk bilgilendirmede kısıtlamanın Pazartesi, çarşamba, perşembe tam gün olacağı belirtildi. Sanayiciden gelen tepkiler üzerine Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in konuya müdahalesi sonucu kesinti günleri ardışık hale getirildi. Pazartesi, salı çarşamba tam gün olarak değiştirildi.
Aydınlatma ve ısıtma için enerjiye izin
Alınan kararla tüm OSB’lerde aydınlatma ve ısınma amaçlı kullanılabilecek kadar enerji çekimine izin verildi. Belirlenen günlerde belirlenen rakamın üzerinde enerji çeken bölgelerin enerjisi TEİAŞ tarafından kesilecek ve cezai yaptırım uygulanacak.
OSBÜK Başkanı Kütükcü: Temennimiz, sorunun hasar büyümeden çözülmesi
Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) Başkanı Memiş Kütükcü, organize sanayi bölgelerinde yaşanan elektrik kesintilerini değerlendirdi. Üretimin ve ihracatın artış ivmesi gösterdiği bir dönemde OSB’lerde yaşanan elektrik kesintilerinin sanayicileri zorlamaya devam ettiğinin altını çizen Kütükcü, OSBÜK olarak konuyu yakından takip ettiklerini, Türkiye’den bazı yetkililerin de İran’a giderek sorunu çözüme kavuşturmaya çalıştıklarını söyledi.
İran’dan Türkiye’ye gelen doğal gazın 10 gün süreyle kesintiye uğraması ile başlayan elektrik kesintilerinin sanayi üretimini olumsuz etkilediğini ifade eden Kütükcü, “İran doğal gazının ülkemize arzında yaşanan kesinti ile birlikte önce sanayicilerimize, BOTAŞ tarafından doğalgaz kullanımı ile ilgili kapasitelerini yüzde 60 ile sınırlandırmaları yönünde bir karar geldi. Organize sanayi bölgeleri olarak bu süreci yönetmeye çalışırken, hemen ardından TEİAŞ organize sanayi bölgelerimize ortalama üç günü bulan elektrik kesintileri yapılacağını bildirdi. Organize sanayi bölgelerimiz şu anda bu süreci yönetmek, sanayicilerimizin üretim kayıplarını minimumda tutmak için olağanüstü gayret gösteriyor. Ancak buna rağmen şunu biliyoruz ki, üretimin ve ihracatın ivmelendiği bir dönemde yaşanan elektrik kesintilerinin ekonomiye ve sanayi üretimine mutlaka olumsuz bir yansıması olacak” şeklinde konuştu.
Kütükcü, OSBÜK olarak konuyu çok yakından takip ettiklerini, şu anda Türkiye’den yetkililerin İran gazında yaşanan arz sıkıntısı çözmek için İran’da olduklarını ifade ederek, “Temennimiz, hasar büyümeden, üretimin daha fazla kesintiye uğramadan bu problemin çözülmesi yönünde” dedi.
OSTİM Başkanı Orhan Aydın: Yazılı talimat gerekli, bekliyoruz
OSTİM Başkanı Orhan Aydın, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, sözlü bir talimatla kesintinin bildirildiğini ve hazırlıklı olmak için kesinti planlarını sanayicilerle görüşerek hazırladıklarını söyledi. Buna karşılık, resmi bir yazı da beklediklerini ve bu yazının gönderilmesinin önemli olduğunu söyleyen Orhan Aydın, “Biz hazırlığımızı yaptık. OSBÜK içindeki haberleşmelerimizde de anladığımız kadarıyla resmi yazı henüz kimseye gelmemiş. Biz de yazılı bir metin bekliyoruz. Pazartesi kesintilere başlayacağız ancak resmi bildirim olmadan kesinti yapamayız. Sözlü bir ifade elektrikleri kesmeye yetmez. Mühürlü bir yazının gelmesi lazım” dedi.
“Yöneticilere yardım etmemiz lazım”
Orhan Aydın, sanayicilerle görüşerek en az zarar verecek şekilde bir kesinti planı yaptıklarını da vurgulayarak, kendi üyelerine uygun yöntemi belirlediklerini kaydetti. Orhan Aydın, “Arkadaşlarımıza söylenen, bir hafta sürecek bir zorluk, kesinti, inşallah bu sürede biter. Bir zorluk hali olduğu ortada, yöneticilere de yardım etmemiz lazım bu süreci atlatabilmek için. OSTİM’de üretimin arttığı bir dönemdeydik. Her ay elektrik talebi artıyordu, bu da üretim artışı anlamına gelir tabii.. Umarım kısa sürede atlatırız” dedi.
"Ciddi sıkıntı, hep beraber aşmamız gerekiyor, umarız gelecekte de yaşanmaz"
Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, elektrik kesintisinin resmi bir yazı ile sektöre bildirildiğini açıkladı. Demir, çelik sektörü Türkiye'de en fazla elektrik kullanan sektörlerin başında geliyor.
Elektrik kesintisinin demir-çelik sektörü için “her saniyesinin maddi kayıp” anlamına geldiğini ancak Türkiye’nin tamamının bir zor durumla karşı karşıya kaldığını, sanayi olarak bu sürecin hızla sonuçlanmasını beklediklerini söyledi. Yayan, “Sektör için olağanüstü, ciddi bir sıkıntı yaratıyor. Türkiye’nin sıkıntılı anı en kısa zamanda aşmasını temenni ediyoruz. Her saniyesi maddi zarar doğuruyor ancak şöyle bir şey var: Sadece çelik sektörü olarak yaşamıyoruz bu zorluğu, bütün sanayi kesimi, Türkiye’nin karşı karşıya kaldığı bir sıkıntıyı paylaşıyoruz. Bu sorundan ders alınması, benzer durumlarla gelecek yıllarda karşılaşmamayı temenni ediyoruz” dedi. Veysel yayan, kendilerine 3 tam güne karşılık gelecek şekilde kesinti olacağının bildirildiğini kaydetti.
İHKİB Başkanı Gültepe: Hazır giyim sektörü bu konuda büyük sıkıntı yaşayacak
İhracatın lokomotif sektörlerinden biri olan hazır giyim sektöründe de panik havası hakim. 18 binden fazla hazır giyim ihracatçısını ve 20 milyar doları aşkın ihracatı temsil eden İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Gültepe, “Önümüzdeki haftalarda hazır giyim sektörü bu konuda büyük sıkıntı yaşayacak. Biz hızlı üretip, hızlı teslim eden ve bu özelliğimiz ile de dünyada tercih edilen bir ülkeyiz. Enerji kesintileri nedeni ile önümüzdeki günlerde teslimatlarda bir aksama olacak. Jeneratörler ile çalışmaya çalışacağız ama ne kadar faydalı, üretken olacak bilemiyoruz. Onda da maliyetler yüksek. Kesintilerin hazır giyim ihracatına haftalık maliyeti 250 milyon doları bulabilir. Bundan da öte müşteri kaybedeceğiz. Zamanında bu sebeple Çin’den Türkiye’ye gelen alıcıları kaybetme riskimiz var. Umuyoruz bu hafta ile sınırlı olur uygulama. İhracat hedefini artırdığımız bu dönemde hepimiz şoktayız” ifadelerini kullandı.
"Herkes panik, bu durum geçici mi kısa vadeli mi?"
Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ramazan Kaya, şu an tüm sanayicilerin gündeminin enerji kesintileri olduğunu belirtti. Kaya, “Fabrikaların dur kalk yapması hem performans kaybına yol açacak hem de terminsel açıdan sıkıntıları beraberinde getirecek. Şu an kimse stoğa çalışmıyor. Zamanla yarışıyoruz. Bunu keşke daha önceden haber verselerdi. Üreticiler de sanayi kuruluşları da müşterilerine haber verir, ona göre önlem alırlardı. Son dakika oldu. Herkes panik. Bu durum geçici mi kısa vadeli mi? Herkes bununla ilgili bir açıklama bekliyor. Biz de ilgili bakanlıklara yazı göndereceğiz ve cevap isteyeceğiz” dedi.
"Kartopu çığa dönüşüyor"
Antalya Organize Sanayi Bölgesi (OSB) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Bahar, enerji alanında yaşanan sorunların kartopu gibi yuvarlanarak çığa dönüştüğünü belirtti.
Bahar, şunları kaydetti.
"Dağıtım hatlarındaki teknik bir aksaklık olarak ifade edilen doğal gaz tedarik sorunu, bir kartopunun çığa dönüşmesi gibi katlanarak büyümektedir. Bu aksaklık nedeniyle önce fabrikalarımıza sağlanan doğalgaz akışı BOTAŞ tarafından alınan bir karar ile yüzde 40 oranında kısıtlandırılmıştı. Fakat bu kartopunun ilk yuvarlanışıymış. Tedarik sorunu, doğalgazdan elektrik üreten santrallerin üretimini sekteye uğratınca, şimdi devasa bir elektrik tedarik sorunu ile karşı karşıya kaldık. OSB’lerimizdeki fabrikalarımıza doğalgazdan sonra şimdi de elektrik kısıntısına gidileceği bildirilmiştir. Önümüzdeki hafta itibariyle Türkiye’deki tüm OSB’lerde 3 ila 4 tam gün elektrik kısıntısı uygulanacağı TEİAŞ tarafından sözlü olarak bildirilmiş, ancak tarafımıza henüz yazılı, resmi bir bildirimde bunulmamıştır.”
Ülkemizde bir enerji krizi yaşanıyor ise bu sorunun toplumun tüm kesimlerinin ortak bir şekilde sırtlaması gerektiğini düşündüklerini anlatan Bahar, "Bir çığa dönüşen bu sorunu fabrikalardan bir bariyer ile durdurmaya kalkmak tüm ülkenin çığ altında kalmasına neden olmaktan başka bir işe yaramayacaktır. OSB’lerimizde üretimini 7/24 sürdürmek zorunda olan, en ufak bir aksaklıkta üretimi uzun süre duracak, stoku çöp olacak fabrikalarımız vardır. Ülke imalatının 3 gün süreyle durdurulması hayal bile edilmemesi gereken korkunç bir şeyken, bunun eyleme geçirilmesi çok daha korkunç ve tehlikelidir" dedi.
Soğuk hava depoları olan, kesim yapan sanayicilerin, süt fabrikalarının uğrayacağı zararın nasıl tanzim edileceği konusunda bilgi verilmediğine dikkat çeken Bahar, şöyle devam etti.
"OSB’mizdeki süt fabrikalarımız günlük 400 ton süt almaktadır. Üretim yapamadığı için bu sütü alamayacağından o süt ziyan olacaktır. Dezenfektan yapan sanayicilerimiz vardır. Dünyanın pandemiyle boğuştuğu bir ortamda dezenfektan üretiminin durması salgına yeni bir ivme kazandırabilir. Günlük yemek çıkaran fabrikalarımız vardır, gıda tedariki sekteye uğrayacaktır. Otellere hizmet veren çamaşırhanelerimiz duracaktır, turizm sekteye uğrayacaktır. Lojistik operasyonları sekteye uğrayacaktır. Tüm bunları göz önünde bulundurduğumuzda bunun sanayiciye yansıtılmasının ne kadar yanlış olduğu ortadadır. Bu kısıtlama konusunda yeniden bir düzenleme yapılmasını ivedi olarak talep etmekteyiz.”
"Telafisi mümkün olmayan senaryo"
Kararın üretim, ihracat ve istihdamda büyük sorunlara yol açacağına dikkat çeken Ali Bahar, sözlerini şöyle sürdürdü.
"Sözleşmeye ve akide bağlanmış birçok siparişimiz bulunmaktadır. Firmalarımız büyük kayıp ve zarara uğrayacaktır. Tarım, imalat ve lojistik sektörü günlük dönen, günlük ihtiyaçları olan hayati öneme sahip sektörlerdir. Bu sektörlerin sekteye uğraması, ülke çağında büyük bir tedarik sıkıntısını beraberinde getirebilir. Ayrıca ülkede üretimin durması toplumda infiale neden olmakla birlikte stokçuluğu da körükleyebilir, özellikle dezavantajlı kesimlerin temel ihtiyaç maddelerine erişiminde sorunlar yaşanabilir. Toplum psikolojisinin böyle devasa bir sorunu kabullenmeye hazır olduğunu düşünmüyoruz. Şu anki durum haftalık bir plandır ve 3 günü içermektedir. Devamındaki günlerde ne olacağını bilmiyoruz. Belirsizlik ortamı yeni bir boyut kazanmış ve daha da kronikleşmiştir. Bu bizim program yapmamızın önünde büyük bir engel teşkil etmektedir. Unutulmamalıdır ki bu tip belirsizlikler enflasyonda telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğurabilir.”
"Topu sanayicinin kucağına bıraktılar"
Isparta Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Karabulut da, TEIAS Antalya Gerilim Takip Müdürlüğü tarafından OSB’de enerjiden sorumlu elektrik mühendisinin telefonla arandığını ve Salı, Çarşamba ve Cuma günü olmak üzere toplam 72 saat elektrik kısıtlaması yapılmasının talep edildiğini söyledi. Karabulut, şunları kaydetti.
"TEİAS ve CK yetkilileri telefonlarımıza çıkmıyor. Uygulama nasıl olacak. Bölgemizde 75 fabrika var. İletim hatlarında enerji olacak. Ama bize (kesintiyi sen yap ) diyorlar. Topu sanayicinin kucağına bıraktılar. Yazılı bir açıklama yapmıyor, sadece telefonla bilgi veriyorlar"
TEİAS yetkilileri, 386 OSB yönetici ve sorumluları tek tek telefonla arayarak, OSB’lerin elektrik kesintisi yapmalarını talep ettiği ifade edildi.
Kesinti yapılacak gün ve saatler
Antalya Organize Sanayi Bölgesi’nde Pazartesi tam gün 24 saat, perşembe ve cuma günleri de dahil 72 saat elektrik kesintisi uygulanması istendi.
Isparta Süleyman Demirel OSB’de ise, salı, çarşamba ve cuma günleri olmak üzere toplam 72 saat elektrik kesintisi uygulamaları talep edildi.
TEİAŞ’tan açıklama
Öte yandan Türkiye Elektrik İletişim A.Ş’nin (TEİAŞ) internet sayfasında yapılan duyuruda ise, mesken ve ticarethane dışında kalan kullanıcılara program dahilinde kısıntı uygulanacağı bildirildi. Açıklamada, şöyle denildi.
"Ağrı ili Gürbulak giriş noktasından Ülkemize gelen doğalgaz iletim hattının İran tarafında kalan arızasından dolayı Doğalgaz Kombine Çevrim Santrallerine gaz kısıntısı uygulanacağından, elektrik arz talep dengesinin sağlanması maksadıyla gerek iletim sistemine gerek ise dağıtım sistemine bağlı mesken ve ticarethane harici kullanıcılara program dahilinde kısıntı uygulanacaktır. Hangi kullanıcılara kısıntı uygulanacağı ve kısıntı miktarı ile ilgili, Dağıtım Şirketleri ve Teşekkülümüz tarafından bilgilendirme yapılacaktır."
Kopuz: Gıda üretimi, doğal gaz kısıtlamasından muaf olmalı
ŞEMAD Başkanı Şemsi Kopuz, tarladan sofraya gıda tedarik zincirinin hiçbir noktasında enerjiden taviz verilemeyeceğini, aksi halde öngörülemez sonuçlar ortaya çıkacağını söyledi.
Şekerli Mamul Sanayicileri Derneği (ŞEMAD) Yönetim Kurulu Başkanı Şemsi Kopuz bir açıklama yaparak, gıda üretimine yönelik enerji kesintilerinden duydukları endişeyi dile getirdi. Kopuz, gıda tedarik zincirinin herhangi bir halkasında enerji kesintisi yapılmasının zincirin kopmasına neden olacağını, bunun sonuçlarının ise öngörülemez boyutlarda olduğunu ifade etti. Kopuz açıklamasında şunları söyledi: “Tohumun tarlaya düşmesinden ürünlerin market rafına yerleşmesine kadar gıda tedarik zincirinin her aşamasında çeşitli formlarda enerji kullanımı zorunludur. Bugün sektörümüz üretimin sürdürülebilirliği için şart olan ısı ve elektrik enerjisi kesintisi riski altındadır. Gıda tedarik zincirinin hangi aşamasında ve ne süreyle olursa olsun enerji kesintileri, başta ürün kalitesi, güvenilirliği ve üretim miktarı olmak üzere birçok açıdan öngörülemez boyutta olumsuz sonuçlar doğuracaktır.”
Şemsi Kopuz bu öngörüler doğrultusunda, üretimde aksama yaşanmaması adına Türk gıda ve içecek sanayiinin doğal gaz ve elektrik tüketim kısıtlamasından muaf tutulmasını talep ettiklerini ifade etti. Kopuz bu konuda ilgili kurumlara resmi başvuruda bulunduklarını ekleyerek sözlerini noktaladı.
