Diyet içecekte Çin kaynaklı tatlandırıcı darboğazı

Hilal SARI

Diyet içecek ve yiyeceklerde kullanılan yüksek yoğunluklu şeker (YYT) tedarikini sağlayan Çin’de yaşanan üretim krizi, dünya devi şirketleri sıkıntıya sokmaya başladı. Türkiye’nin de arasında bulunduğu ülkelerde diyet içecek üretimi yapan şirketlerden Coca Cola, bu tür tatlandırıcıların tedarikinde geçici aksaklıklar olabileceğini ve acil durum planı yaptığını açıkladı.

Şirket geçen hafta yıllık finansal sonuçlarını açıkladığı raporunda diyet ve şekersiz içeceklerinde kullanılan şeker alternatiflerinin tedarikçilerinde üretim ve ihracatta gecikmeler olduğunu belirterek şu açıklamayı yaptı:

“Bu gecikmeler nedeniyle acil tedarik planları yapmaya başladık ve kısa vadeli bir etki öngörmüyoruz. Ancak Çin’deki üretim ve ihracat operasyonlarında uzun vadede bazı bileşenlerin tedariki konusunda kısıntılar yaşanabilir.”

Çin’e bağımlılık sıkıntı

Beykoz Üniversitesi’nden Prof Dr. Y. Birol Saygı, Türkiye’de yapay tatlandırıcı üretimi olmadığını ve ithalatın önemli bir kısmının Çin’den yapıldığını aktarıyor. Avrupa’dan ithal edilen ürünlerin de tedarik zincirinde Çin’e bağımlı olduğunu aktaran Saygı, salgın yayılmaya devam ederse Türkiye’de yabancı şirketlerin hakim olduğu içecek sektöründe de Çin arzı konusunda sıkıntı olabileceği konusunda uyarıyor: “Çin’e olan bu bağımlılık nedeniyle, Çin’den gelen yapay tatlandırıcıların arzında sıkıtılar olması bekleniyor. Türkiye’de yapay tatlandırıcıların yaygın olarak kullanıldığı içecek endüstrisinde üreticiler yaptıkları küresel anlaşmalarla sağladıkları yapay tatlandırıcıların tedarik planlarında, kısa değil ancak uzun vadede etkilerini minimize etmeye çalışıyor.

Şeker-İş: YYT ithalatı 7 yılda %21.6 arttı

Türkiye Gıda ve Şeker Sanayi İşçileri (Şeker-İş) Sendikası Genel Başkanı İsa Gök, Türkiye’de şeker üretiminin özelleştirmeler sonrası şeffaflığını kaybettiğini ve Şeker-İş sendikasının hangi şirketin ne kadar nişasta bazlı şeker ve kimyasal tatlandırıcı ithalatı yaptığına dair net bir bilgi olmadığını belirtiyor. Gök, devlet tarafından toplam şeker üretiminin yüzde 2,5’i olarak belirlenen NBŞ kotasının üzerine çıkılmaması uyarısında bulunarak, yüksek yoğunluklu tatlandırıcı ithalatındaki artışa ilişkin şu bilgileri verdi:

“Son yedi yılda yüksek yoğunlukta tatlandırıcılarılar pazarı yüzde 7 büyüdü. TÜİK verilerine göre,2017 yılında YYT ithalatı 497 bin ton, 2018 yılında 413 bin ton, 2019’da da 420 bin 500 tona ulaştı. 2019'da YYT net ithalatı 403 bin ton. YYT net ithalat değeri 21.7 milyon dolar, yani ülke olarak ithal YYT için ödediğimiz para. Dolar bazlı düşünüldüğünde ise ithalatımız yedi yılda yüzde 20’nin üzerinde (yüzde 21,6) artmış oldu.”

Türkiye’de pancar şekerinde başarılı bir strateji izlenemediğine dikkat çeken Gök şu değerlendirmeyi yapıyor: “Pahalıya ithal ediyoruz ve dışarıdaki çiftçiyi besliyoruz. NBŞ kotası yüzde 10’lardan yüzde 2,5’e kadar düşürüldü. Fakat pancar şekerinde üretim artışı olmadığından bu boşluk muhtemelen başka şekilde karşılanıyor. Bu eksiklik, maalesef iç pazara yüksek YYT girişiyle karşılandığı gibi kayıt dışı NŞB üretimiyle de karşılanabiliyor olabilir.”

ABD ve Avrupa’da geçici fabrika kapatmaları olabilir

Harvard Business Review’de yer alan bir analize göre Çin'deki aksamalar dünyanın farklı bölgelerinde mart ayı ortalarında fabrika kapatmalara neden olabilir. ABD ve Avrupa’da üretim şirketlerin genelde 15 ila 30 günlük envanterle faaliyet gösterdiğine dikkat çeken analiz, Çin’den bu bölgelere deniz yoluyla sevkiyatın ortalama 30 gün sürdüğünü, son sevkiyatın 25 Ocak’ta gerçekleştiğini belirtiyor. Bu hesaba göre ABD ve Avrupa’daki tesislere son sevkiyat da şubatın son haftası ulaştı. Bu durum, mart ayında dünya genelinde bazı üretim tesislerinde geçici kapanmaların olabileceğine işaret ediyor.