Desteklerin sürmesi, reform ve aşı, ekonomiyi ayakta tutacak

Anadolu iş dünyasının temsilcileri, 2020 yılını değerlendirerek, 2021 yılı beklenti ve öngörülerini paylaştı. 2020 yılının pandemi nedeniyle çok zor geçtiğine işaret eden iş dünyası, bu yılın ikinci yarısından itibaren ekonomide toparlanma öngörüyor. Sanayinin yoğun olduğu bölgelerde çok fazla yönetilmez bir sürece gelmeden gerekli önlemlerin alındığını ifade eden temsilciler, bununla birlikte sanayide ve hizmet sektöründeki toparlanma için desteklerin devam etmesi gerektiğini ifade ediyor. İş dünyası, yatırımları teşvik eden reformlara da öncelik verilmesini istiyor. Öte yandan temsilciler, aşı konusundaki gelişmelerin de 2021 için umut verici olduğu yorumunu yapıyor. Yeni dönemin Türkiye’ye sağladığı fırsat ve avantajlara daha fazla odaklanılması gerektiği görüşü de öne çıkıyor.

ANADOLU İŞ DÜNYASININ 2021 BEKLENTİLERİ

Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı İbrahim Burkay:
Ekonomideki virüsün panzehiri nitelikli üretim

Toplumun her kesiminden görüş alınarak geniş kapsamlı istişarelerle hazırlanan reform paketi, ülkemizin kısa vadeli geçici çözümlerle değil, orta ve uzun vadeli adımlarla hedeflerine yürümesi açısından da stratejik önem taşıyor. En büyük gücümüz, ekonomideki virüsün de panzehiri olan nitelikli üretim. Bu kapsamda üreticilerimizin ve faaliyetleri kısıtlanan işletmelerimizin kamu tarafından finansal açıdan desteklenmesi, yeni dönemi taçlandıracak, yatırım ve istihdam adına hızlı bir toparlanma sağlayacaktır.

Eskişehir Sanayi Odası (ESO) Başkanı Celalettin Kesikbaş:
Nakit akışı olan şirketlere finansman sağlanmalı

Geçen yıl sanayi kesiminde firmaların önemli bir kısmı mevcut durumunu korumak için çaba gösterdi. Mücbir sebep kapsamında 6 sektörde yapılan borç ertelemeler sanayiye pozitif yansıdı. Son dönemde ihracat artışı ciroları da yükseltti. Desteklerin bu yıl da devam etmesini bekliyoruz. 2021’in ilk altı ayının, 2020’ye benzer geçeceğini düşünüyoruz. Ama bu dönemde şirketlerimiz, özellikle de fabrikalarımızın pandemi ile ilgili kuralları katı bir şekilde uyguladığının da altı çizilmesi gerekiyor. Fabrikalarımızda Ağustos döneminde COVID-19 vakalarında artış olmasına rağmen şu an bir düşüş söz konusu. Sanayimizin yoğun olduğu bölgelerde çok fazla yönetilmez bir sürece gelmeden gerekli önlemler alındı. Tüm bunlarla birlikte 2021’in Haziran ayına kadar hem yurt içinde hem de yurt dışında önlemlerin artarak devam edeceğini tahmin ediyoruz. Bu yüzden yurt içi ve dışında 2020’ye benzer rakamları göreceğimizi de öngörüyoruz. Ancak özellikle Avrupa Birliği ülkelerine başta olmak üzere ihracatın artacağını da tahmin ediyoruz. Özellikle de 2021 yılı içerisinde nakit akışı yaşayan şirketlerin kayıtsız şartsız finansal anlamda desteklenmesini önemli buluyoruz.

Eskişehir Ticaret Odası Başkanı Metin Güler:
Normalleşmeyle birlikte hizmet sektörü yaralarını saracak

2020 yılı ekonomide geçtiğimiz yıllardaki performansımızı aradığımız, ticaret ve sanayide dengelerin değiştiği bir yıl oldu. Pandemi şüphesiz ki en çok hizmet sektörünü ve perakendecilerimizi olumsuz etkiledi. Eskişehir ekonomisinin ağırlık merkezini oluşturan hizmet sektörümüz belki de en zor zamanlarından birini yaşadı. Salgın nedeniyle uygulanan kısıtlama veya tedbirler sebebiyle bu sektördeki üyelerimizin işleri durma noktasına geldi. İşletmelerini kapatmak zorunda kalan veya faaliyetleri sınırlanan üyelerimizin sayısı 3 bine ulaştı. Aynı şekilde galeri yöntemiyle ürünlerini satan mağazacılarımızın işleri son derece azaldı. Mağazacılık sektörüyle birlikte salgından etkilenen üye sayımız 8 bine yaklaştı. 17 bine yaklaşan üyelerimizin yarısının salgından olumsuz etkilendiğini söylemek mümkün. 2021 yılının 2020’ye göre ticarette daha hareketli olmasını, aşı uygulamalarının başlaması, buna bağlı olarak da yılın ilk çeyreğiyle birlikte salgının seyrinin azalmaya başlamasıyla birlikte hayatın normalleşmesini umut ediyoruz. Böylece yılın ikinci çeyreğinden sonra ekonomide de hareketlenme başlayacak, özellikle hizmet sektörümüz salgın nedeniyle aldığı yaraları telafi etmek için fırsat bulacak. Pandemi nedeniyle tüccara ve sanayiciye verilen desteklerin önümüzdeki yılda da devam ettirilmesi firmalarımızın ayakta kalabilmelerine katkı sağlar. İşsizliğin azaltılması, Türkiye’nin geçmiş dönemlerdeki büyüme rakamlarını yakalaması, ticaretin çarklarının daha hızlı dönmesi için bu desteklerin itici güç olduğu kanaatindeyim.

Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Nadir Küpeli:
Yeni dönem Türkiye için bir fırsat

Pandemi, tüm dünyada ekonomik ve sosyal yaşamı neredeyse baştan aşağıya değiştirdi. Beklenmeyen ve akla gelmeyen birçok olayı ve gelişmeyi bu yıl yaşadık. Bu yeni dönemin kendi içinde birçok fırsatı da barındırdığını gördük. Önümüzdeki dönemin, yeni normalin üretim üssü olarak Türkiye’yi şekillendireceğini düşünüyoruz. Yeni normalde yeni küresel sistemin Türkiye’ye sağladığı fırsat ve avantajlara daha fazla odaklanmalıyız ve bu yeni ekonomik düzenden ülke olarak daha fazla pay almak için hep birlikte çaba göstermeliyiz.

Bursa Ticaret Borsası Başkanı Özer Matlı:
Kalıcı büyüme için reformlara öncelik verilmeli

2020 yılında karşı karşıya kaldığımız tüm olumsuzluklara rağmen üyelerimiz başta olmak üzere kent ve ülke ekonomisine katma değer yaratmak, hizmet etmek için çalıştık. 2020 yılını bütçe hedeflerimizin yüzde 30 üzerinde gerçekleştirdik. 2021 yılı bütçemizi de geçen yıla göre yüzde 16 oranında artırarak, 7,5 milyon TL olarak kabul ettik. Bu yıl da yine aynı gayret ve özveriyle, birlik ve beraberlik içerisinde, çok daha fazla çalışıp ülkemiz ve şehrimiz için üretmeye devam ederek, çıtamızı daha da yükseğe çıkaracağımıza yürekten inanıyorum. Kalıcı büyüme için yatırımları teşvik eden reformlara öncelik verilmeli. Bu noktada, hükümetimiz tarafından başlatılan ekonomi ve hukuk alanındaki reform çalışmalarını önemli bir fırsat olarak görüyorum.

MÜSİAD Bursa Şube Başkanı Nihat Alpay:
Rekabet için reel sektör üretime hazır olmalı

2021 yılı ve sonrasını kapsayan dönemde, birbiriyle uyumlu para ve maliye politikalarıyla ekonominin yeniden güçlü büyüme dönemine gireceğine inanıyoruz. Küresel anlamda rekabet gücümüzü artırabilmemiz için, reel sektörümüzün her türlü ölçekte üretime hazır olması gerekiyor.

Demirtaş OSB Sanayici ve İş İnsanları Derneği Başkanı Nilüfer Çevikel:
Reformlarla yüzde 3-4 büyüme mümkün olur

Başlatılan hukuksal ve ekonomik reform haberleri hepimizi heyecanlandırdı. Reformların en kısa sürede hayata geçirilmesini bekliyoruz. Yabancılar, yatırım yapmak için güven ve istikrar bekliyor. Bu reformların hayata geçmesi ile birlikte Türkiye, tercih edilen ülkelerin başında gelecek. Türkiye’de taahhüt edilen ekonomik reformların da hayata geçirilmesi halinde 2021 yılında yüzde 3-4 arasında bir ekonomik büyüme sağlanması ve finansal kırılganlıkların azaltılmasının mümkün olacağını düşünüyorum. Aşının Türkiye’de uygulanmaya başlaması ile birlikte de yılın ikinci yarısın itibariyle bir hareketlilik, canlılık yaşanmasını bekliyoruz.

Bebek Çocuk Konfeksiyonu Sektörü Sanayici ve İşadamları Derneği Başkanı Ömer Yıldız: Teknolojiyle daha fazla iç içeyiz

2021, birçok belirsizlikleri ve yenilikleri beraberinde getiren bir yıl olma özelliği taşıyor. Ziyaretlerimizi, toplantılarımızı sanal ortama taşıdık. Teknolojiyle daha fazla iç içe geçtiğimiz bir süreçten söz edebiliriz. Pandemi etkilerini sektör olarak daha fazla çalışarak en az kayıpla atlatacağımız bir yıl olması temennisi içerisindeyim.

İnşaat Müteahhitleri Sanayici ve İş İnsanları Derneği Başkanı Mustafa Andıç:
İkinci el değil sıfır konut satışı desteklenmeli

2021 yılında yeni yatırımların, istihdamın desteklenmesinde etkisi olmayan ikinci el satışların değil, sıfır gayrimenkul satışlarında destekleyici teşvik ve önlemlerin hayata geçirilmesini önemli görüyoruz. Yüksek üretim maliyetleri, yüksek faiz ve pandemi koşulları gölgesinde girdiğimiz 2021 yılının seyrini öncelikle pandeminin ve bununla bağlantılı olarak da aşının seyri belirleyecek. 2020 yılındaki maliyet artışlarıyla birlikte, 2021 yılında gayrimenkul fiyatlarında artış kaçınılmazdır.

Bursa OSB Başkanı Hüseyin Durmaz:
Üretim göstergeleri pandemi öncesine geldi

Bölgemizdeki üretimin devam ettiğine ilişkin önemli bir gösterge durumunda olan elektrik, su ve doğalgaz tüketimleri kısıtlamaların sona erdiği haziran ayından itibaren pandemi öncesi seviyelerine geri geldi.

Kayapa OSB Başkanı Yalçın Toy:
Sanayideki ekonomi hareketli

2020 yılında pandemiye rağmen sanayi hız kesmedi, ama esnaf zor durumda tabi. 2019’a göre 2020 yılında biraz ciro kaybı olsa da pandeminin büyüklüğüyle aynı orantıda değil. Sanayi kesimi için ekonomi biraz daha hareketli. 2021 yılı için aşının bulunması umut verici.

Afyonkarahisar Sanayicileri ve İş Adamları Derneği Başkanı Kadir Sayın:
2021’de yurtdışında pazar arayacağız

Bu yıl risklerin ve ihracatta sıkıntıların devam edeceğini öngörüyoruz. Yine de 2021 yılı, 2020’ye kıyasla daha fazla umut vadediyor. Aşağı yönlü gidişat durdu ve yukarı yönlü hareket başladı. Ekonomideki yaraların tamamen sarılması kolay olmayacak ve vakit alacak. Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Ancak, geçmişten gelen oturmuş üretim yapımız, yetişmiş, kalifiye iş gücümüz ve iyi bir altyapımız sayesinde teknolojiye ve insana yatırım yapar, ekonomik istikrarı sağlarsak 2021 yılından daha başarılı bir şekilde çıkabiliriz. Ayrıca zorlu şartlara rağmen yurtdışında pazar ve müşteri arayışlarımız sürecek. Pandemiden dolayı ulusal tedarikçi boşluğunu değerlendirmek, Amerika ve Avrupa kıtasının ulusal tedarikçisi olmak için gösterdiğimiz çabalar meyvesini verdi. Afyonkarahisar’dan yapılan ihracatta ilk sırada 5 milyon 797 bin dolar ile ABD yer aldı. Bu ülkeye yapılan ihracat yüzde 22 arttı. İkinci sırada yer alan Çin’e ihracatımız ise yüzde 23,8 gerilemeye rağmen 4 milyon 132 bin dolar oldu. Pandemide, ekonomik istikrar paketleri ve devlet destekleri kapsamında iş dünyası için piyasa dostu kararlarla doğru adımlar atıldı. Buna rağmen, pandemi sürecinin uzaması nedeniyle alınan kararlar ve piyasalardaki belirsizlikler sebebiyle alınan tedbirler gerekli etkiyi göstermedi. Bu nedenle acilen ekonomik istikrar ve destek paketlerinin piyasalardaki etkisini artırıcı ek önlemler de alınmalıdır.

Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Davut Çetin:
İhracat ve turizmde 2021 yılı daha iyi olacak

Kredi dopingi sayesinde büyümede dünyada ilk sıralardayız, ama kur artışında, enflasyonda, faiz oranında ve işsizlik oranında da üst sıralardayız. Pandemi döneminde faiz artırmak zorunda kalan birkaç ülkeden birisi olduk. Faiz artışıyla birlikte sıcak para da olsa döviz gelmeye başladı. Bu kararlar daha önce alınsaydı bu kadar bedel ödemezdik. Şimdi asgari ücreti yüzde 21 artırdık, bu durumda enflasyonun, faizlerin ve işsizliğin düşmesi zor. Enflasyonun ve işsizliğin düşmesi için maliyetleri azaltacak başka düzenlemeler yapılmalı. İhracat ve turizmde 2021 yılı daha iyi olacak, ama iç piyasa yine krediye bağlı kalacak. Pandemi riski, siyasi riskler, geri dönmeyen krediler ve şirket iflasları gibi riskler bulunuyor. ABD, Avrupa ve Rusya ile ilişkilerimizin dengeli gitmesi ekonomi ve turizmimiz için önemli. Ekonomik refah ve huzur için her alanda reforma ihtiyaç olduğu açık. Vergi, hukuk, eğitim sistemi gibi alanlarda reformlar olmadan uzun vadeli yatırım ortamı gelişemez.

(HATİCE AYDOĞAN ÖZSÖKMEN-AYŞE KAYTAN UÇAK-ESRA ÖZARFAT-FİKRİ CİNOKUR)