'Değişken faiz'le kredi maliyeti katlanan sanayici zor durumda

Hüseyin GÖKÇE / ANKARA, Mehmet Nabi BATUK /ADIYAMAN

Deprem bölgesindeki işletmelerin kullandığı değişken faizli kredinin maliyeti anaparanın bile üzerine çıktı. Zor durumdaki şirket sayısı arttı. Şirketlerin krediyi dövize çevirme önerisinin de bankalar tarafından kabul edilmediği belirtiliyor.

Deprem bölgesindeki birçok işletme Hazine destekli KGF kefaletiyle kullandığı kredinin maliyeti olağanüstü yükselince, geri ödemede güçlük yaşamaya başladı. İşletmelerin referans faize endeksli kullandığı değişken kredinin maliyeti anaparanın bile üzerine çıkınca bölgede ifl as aşamasına gelen şirket sayısında ciddi artış yaşandı. Bazı şirketlerin yükselen faiz yükünden kurtulmak için kredisini dövize çevirmeyi önerdikleri, ancak bankaların KGF garantisinden çıkmamak için bunu kabul etmediklerini bildiriliyor.

Hazine desteğiyle işletmelere kefalet vererek bankalardan kredi kullanmalarını sağlayan Kredi Garanti Fonu’nun (KGF) destek unsurları arasına, 6 Şubat deprem felaketinden etkilenen 11 il için iki yeni kredi paketi dahil edilmişti. Bu iki kredi kaleminde bugüne kadar bankalardan 12,6 milyar lirası işletme 4,8 milyar lirası yatırım olmak üzere toplam 17 milyar 555 milyon liralık kredi kullanıldı.

Düşük faiz döneminde bankalar krediden kaçıyordu

Depremzede sanayicilere verilenler dahil KGF’nin şu anda yürürlükte toplam 9 kredi destek paketi bulunuyor. Bu destekler Hazine tarafından sağlanırken, KGF kredilere kefil oluyor ve kredi sisteme dahil olan kamu ve özel bankalar tarafından kullandırılıyor.

Faizin düşük olduğu dönemlerde kredi iştahı azalan, hatta KGF kaynaklı kredi kullandırmaktan kaçınan bankaların, faizdeki yükselişle birlikte yeniden bu alana yöneldikleri belirtiliyor.

Ancak TLREF’e (Türk Lirası referans faiz oranı) endekslenen kredilerin maliyeti Merkez Bankası politika faizini yükselttikçe artışa geçti. Politika faizi yüzde 50’ye gelince de sanayiciler geri ödemede zorlanmaya başladılar.

KGF’nin deprem yatırım ve işletme desteklerinde 1 yıldan başlamak üzere geri ödemesiz dönem bulunmasına rağmen, sorun daha çok bölgeden kullanılan diğer kredi kalemlerinde yaşanıyor.

Faiz yüzde 7,6’ya kadar gerilemişti Faizsiz kredi desteği de olmakla birlikte bu kredilerin çok büyük bölümü Türk Lirası Gecelik Referans Faizine (TLREF) endeksli olduğu için bu sıkıntı gün yüzüne çıkmış durumda. Yani depremin hemen ardından yüzde 7,62’ye kadar gerileyen referans faiz oranı bugün yüzde 53 sınırında bulunuyor.

2022 yılı sonunda yüzde 10,26 seviyesinde olan TLREF, 4 Ocak 2023’te yüzde 8,59 olurken, 27 Şubat 2023’te yüzde 7,62’ye kadar gerilemişti. Cumhurbaşkanlığı seçiminin yaşandığı Mayıs ayına kadar yüzde 10 bandında bulunan TLREF bu aydan itibaren yükselişe geçti ve 23 Haziran’da yüzde 16,38, 31 Ağustos’ta yüzde 23,72, 29 Eylül’de yüzde 31,48, olurken, yılı 29 Aralık’ta yüzde 43,62 ile kapattı. 31 Ocak 2024’te yüzde 43,50 olan TLREF, 29 Şubat’ta yüzde 44,43, 29 Mart’ta yüzde 52,99’a yükseldi. Faiz oranı Nisan sonunda da bu seviyesini korurken, 24 Mayıs itibarıyla yüzde 52,99’a yükseldi.

Hangi illerde kullandırılıyor?

6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen deprem felaketi nedeniyle Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Malatya, Osmaniye, Hatay, Elazığ, Kilis illeri ve Sivas ili Gürün ilçesinde faaliyet gösteren işletmelere yatırım ve finansman kredileri kullandırılmaya başlandı. Ancak bu kredilerde de maliyet yükselmiş olmakla birlikte, geri ödemesiz dönem bulunduğu için henüz faiz yükselişinin sıkıntıları yansımamış durumda. Ödeme güçlüğü çeken şirketler ise yine değişken faizli olup, diğer kategoride kredi kullananlar.

KGF aracılığıyla kullandırılan yatırım kredileri azami 36 ay ödemesiz olmak üzere toplam 120 ay vadelendiriliyor. İşletme kredilerinde vade ise 12 ayı ödemesiz olmak üzere en fazla 60 ay olarak belirlendi.

Limit 125 milyon liraya kadar çıkıyor KGF desteklerinden KOBİ’ler yüzde 90’a kadar kefaletle 35 milyon liraya kadar yararlanabiliyorlar. KOBİ dışı işletmeler ise yüzde 85 kefalet oranı ile 125 milyon liraya kadar kredi kullanabiliyor.

Kredi 4 farklı şekilde kullandırılıyor

KGF kefaletli krediler; kredi kartları, banka kartları, işletme kredisi ve yatırım kredisi olmak üzere 4 kategoride kullandırılıyor. Ticari kredi kartı tahsisi veya mevcut kartın limit artırımıyla; taksitli kredi, spot kredi, murabaha şeklinde kullandırım yapılıyor. Veya yeni bir Kredili Mevduat Hesabı açılarak; taksitli, spot kredi kullandırılıyor. İşletme kredisi kapsamında, spot kredi, rotatif kredi, nakit çekimine kapalı KMH ürünleri veya katılım bankacılığına uygun yöntemlerde destek sağlanıyor. Yatırım kredilerinde ise finansal kiralama ve katılım bankacılığıyla uygun yöntemler dahil destek veriliyor.

İşletme kredinin %35’i nakit veriliyor

Kullanılabilecek kredi tutarı, yatırımın yüzde 70’ini aşamıyor. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yapılan yatırımlar için de aynı oran geçerli. Kullanıcı, tahsis edilen kredinin en fazla yüzde 35’ini nakit olarak alabiliyor. Kredilerde ödemeler firmalara değil, fatura karşılığı ilgili firmalara yapılıyor.