Değerli TL, döviz kredisine alan açtı
Yüksek kredi faizleri ile reel değerli TL döviz kredilerini bu yıl gözde bir finansman kaynağı haline getirdi. Merkez Bankası aylık yüzde 1,5 sınırı getirse de artışı yüzde 2,5’in altına gerilemeyen döviz kredilerindeki büyüme ticari kredilerin son üç haftada hızlanmasını sağladı.
ŞEBNEM TURHAN
Ticari kredilerde geçen aylarda görülen zayıf seyir eylülde hızlı bir ivmelenmeye dönüştü. Merkez Bankası verilerine göre ticari kredilerde 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış büyüme geçen ay sonunda yüzde 20 seviyesine kadar gerilemişti.
Yurtdışı borçlanmaların yeniden hareketlendiği eylülde ise ilk üç haftanın sonunda ticari kredi büyümesi 4 puan artarak yüzde 24,2'ye çıktı. Özel bankalarda yüzde 15 seviyelerine inen ticari kredi büyüme hızı yüzde 19'a dayanırken kamu bankalarında ise yüzde 24'lü seviyelerden yüzde 30 büyümeye ulaşıldı. Özel bankalarda döviz kredi büyümesi yıllıklandırılmış olarak yüzde 65’lere vardı. Bankacılık sektörü kaynakları ticari kredilerde eylülde görülen hızlanmanın döviz kredilerindeki artıştan kaynaklı olduğunu vurguladı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu haftalık verileri de döviz kredisi hacminin 163 milyar doları aştığını gösteriyor.
Merkez Bankası verilerine göre geçen yıl eylülde 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi yüzde 15,33 seviyelerinde bulunuyordu. Kamu bankalarında bu oran yüzde 27 iken özel bankalarda yüzde 2,15 seviyesindeydi. Sıkı para politikasının hızlandığı sektörün de kendini buna göre ayarlamaya çalıştığı ve makroihtiyati tedbirlerin yeniden değerlendirildiği yılın son çeyreğinde ise ticari kredi büyümesi özelde yüzde 25 seviyelerine çıktı, kamuda yüzde 25'ten yüzde 10'lu seviyelere geriledi sektör genelinde ise yüzde 15-16 seviyelerinde seyretti.
Baharda döviz kredileri hız kazandı
2024 yılı kamuda tek haneli büyümelerle başlarken ticari kredi büyümesi özelde yüzde 20'lerde oldu. Enflasyonla mücadelede Merkez Bankası'nın en önemli enstrümanlarından biri olan reel değerli TL'ye inanç daha da artınca nisan ve mayıs aylarında döviz kredilerinin çok hızlı büyümesi gerçekleşti. Bankaların da döviz cinsi tahvil ihracının artması, kur korumalı mevduattan dönüşün ivmelenmesi ve reel değerli TL kullanabilenin döviz kredisine yönelmesini sağladı. Özel bankalarda bu dönemde ticari kredi büyüme hızı yüzde 51'i aştı, kamuda yüzde 25'in üzerinde büyüme sağladı.
Merkez Bankası ise dolarizasyon riskinin önlenmesi ve TL'nin tercih edilmesi amacıyla bankacılık sektörüne yabancı para krediler için aylık büyüme sınırı getirdi. Bu ve yüksek TL ticari kredi faizlerinin etkisiyle önce yüzde 30'un altına indi ticari kredi büyümesi ağustos sonunda ise yüzde 20'lere gelindi. Özel bankalar özellikle 29 Ağustos ile biten haftada yüzde 15,72 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi ile bir önceki haftaya göre neredeyse yarısına düşürdü büyümesini.
Yavaşlayan büyüme yeniden ivmelendi
Son üç haftada ise belirgin bir değişim yaşanmaya başladı. Merkez Bankası verilerine göre sektörde ticari kredi büyümesi 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış olarak 20 Eylül haftasında yüzde 24,2'ye yükseldi ki bu 29 Ağustos haftasına göre 4 puanlık artışa işaret ediyor. Kamu bankalarında ise yine yüzde 24,6 seviyesinden yüzde 29,13'e çıkıldı, özel bankalarda ise yüzde 15,72'den yüzde 18,92'ye fırladı.
Peki bu hızlı yükselişin arkasında yatan neden ne? Bankacılık sektörü kaynakları hem TL cinsi ticari kredilerde özellikle taksitli olmayan kısa vadeli borçlu cari hesap (BCH) kredilerinde faiz oranının yüzde 49 ile politika faizinin altına gerilemesinin etkisi olduğunu hem de döviz kredisinde talebin daha da arttığını vurguladı.
Tamamen döviz kredilerinden kaynaklı
Orca Macro Finansal Danışmanlık Kurucusu ve Stratejist Evren Kırıkoğlu döviz cinsi ticari kredilerinin seyrini yakından takip ediyor. Kırıkoğlu, TL cinsi ticari kredi büyümesinin mart ayında düştüğü dip seviyeden toparlanarak yüzde 20 seviyesine geldiğini ve bu TL doğup TL devam eden ticari kredi büyümesinin o dönemden beri yüzde 20’de sabit kaldığına işaret etti. Özel bankaların biraz hareketlendiğini ve büyümenin yüzde 28’lerden yüzde 40’a doğru çıktığını kaydeden Kırıkoğlu, kamuda ise yüzde 28’lerden büyümenin yüzde 13’e doğru düştüğünü dile getirdi.
Kırıkoğlu, döviz cinsi doğup döviz cinsi devam eden bakiyeli kredilerde geçen yıllarda büyüme oranının yüzde 0 ve eksilerde olduğunu, 2018 yılından bu yana döviz kurlarındaki sert yükselişler nedeniyle özel sektörün döviz kredisinde ödeme yönünde hareket ettiğini hatırlattı. Ancak şu an döviz kredilerinde büyüme oranının yüzde 30’lara dayandığına vurgu yapan Kırıkoğlu, şunları söyledi: “TL cinsi ticari kredi büyümesi yüzde 20’de sabit kalıyor, döviz kredilerinin büyüme etkisini koyunca sektörde ticari kredi büyümesi yüzde 45’e yükseliyor. Döviz cinsi kredi büyümesi özel bankalarda yüzde 65, kamu bankalarında ise yüzde 30 seviyesinde bulunuyor.”
Piyasadaki en iyi kaynak döviz kredileri
Kırıkoğlu, yabancı para kredilere getirilen yüzde 1,5 büyüme sınırına rağmen aylık olarak döviz kredilerinde büyümenin yüzde 2,5’in altına düşmediğine dikkat çekerek, “Döviz kredilerinin bir kısmı ihracatçı kredileri olabilir ve bunlar büyüme sınırından muaf. Ayrıca bankalar rasyoları zorluyor olabilir. Geçen yıl büyüme oranı çok düşüktü. Baz etkisi çok yüksek. Yani geçen yıl sıfır olan büyüle yüzde 60-70 oranlarda devam edecek” dedi.
Döviz kredilerinde büyümenin bu ivmede devam etmesini beklediğini kaydeden Kırıkoğlu, hem Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in hem diğer ekonomi yetkililerinin döviz kurlarının çok yükselmeyeceği sinyalini verdiğini dile getirdi.
Kırıkoğlu, “Bu kredilerin faizi çok avantajlı. Kur yükselse bile TL taksitli kredileri yüzde 65’e kullanacağına döviz kredisini yüzde 8-9 ile kullanıyor. Yılsonunda kur yükselse bile risk yok. Zaten bu krediyi kullanabilenler döviz varlık yaratabilenler. Döviz cinsi kredi piyasadaki en iyi kaynak şu anda” diye konuştu.
