Çek ve senette ödeme güçlüğü derinleşiyor
Bu yılın ilk beş ayında bankalara ibraz edilen çek adet ve tutarında artış hız keserken karşılıksız çıkan çek adet ve tutarı hızla arttı. İlk beş ayda karşılıksız çek tutarı 57.2 milyar lira ile geçen yılın tamamını yakaladı, ibraz edilen çek adedi yüzde 3, karşılıksız çıkan çek adedi yüzde 83 arttı.
ŞEBNEM TURHAN
Enflasyonla mücadele ile uygulanan sıkı para politikası, yükselen faizler kesilmeye çalışılan iç talep ticarette işleri karıştırdı.
Türkiye Bankalar Birliği verileri karşılıksız çek ve protestolu senetlerde son yılların en keskin artışlarının yaşandığını ortaya koyuyor. TBB verilerine göre karşılıksız çek tutarında ocak mayıs döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 261 artış oldu ve karşılıksız işlemi yapılan çeklerin toplam ibraz edilen çeklere oranının tutar olarak yüzde 2,2 ile 4 yılın zirvesine çıktı. Protestolu senetler de aynı dönemde tutar olarak yüzde 181 arttı.
5 ayda geçen yılın tamamı aşıldı
Geçen yıl haziran itibariyle uygulanmaya başlayan sıkı para politikasının ardından 2023 yılının son aylarına doğru karşılıksız çek ve protestolu senetlerde artış trendi başladı. 2023'ün son aylarında yaşanan artışla birlikte geçen yılın tamamında karşılıksız çıkan çek tutarı 57 milyar 176 milyon lira olurken karşılıksız çek adedi de 146 bin 931'e yükseldi. 2022'ye göre karşılıksız çek tutarında yüzde 177, karşılıksız çek adedinde ise yüzde 19 yükseliş gerçekleşti. 2024 ile birlikte karşılıksız çek tutarında artış hızı ivmelendi.
TBB verileri mayıs itibariyle karşılıksız çek tutarının 57 milyar 165 milyon lira ile 2023'ün tamamındaki tutarı yakaladığını gösterdi. Sadece 5 ayda oluşan karşılıksız çek tutarı geçen yılın tamamını yakaladı. Bunun yanı sıra mayıs itibariyle karşılıksız çek tutarı geçen yılın ilk beş ayına göre yüzde 261 artışa imza attı. Karşılıksız çıkan çek adedi ise bu yılın ilk 5 ayında 96 bin 517 oldu ve geçen yılın tamamındaki 146 bin 931 karşılıksız çek adedinin 66'sını yakalandı.
İbraz edilen çek tutarı karşılıksız kadar artmadı
Karşılıksız çek tutar ve adedi artarken bankalara ibraz edilen çek miktarı ve tutarında ise o denli hızlı yükseliş yaşanmadı. Bankalara ibraz edilen çek adedi geçen yılın ilk beş ayına göre bu yılın ilk beş ayında yüzde 3 artarak 7 milyon 495 bin 56'ya geldi, ibraz edilen çek tutarı ise yüzde 85 arttı ve 2 trilyon 916 bin 822 milyon lira oldu. Karşılıksız çıkan çek adedi geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 83 arttı, tutarında ise artış yüzde 261 oldu. Bankalara ibraz edilen çeklerdeki artış karşılıksız çıkan çeklerdeki artışın altında kaldı.
Nakit yönetiminde zorluk ağırlaşıyor
TBB verilerine göre bu yılın ocak-mayıs döneminde karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalara ibraz edilen çeklere oranı; tutar olarak yüzde 2,2 ve adet olarak yüzde 1,5 oldu. Geçen yıl mayıs ayında karşılıksız çek oranı tutar olarak yüzde 1,2, adet olarak ise yüzde 0,7 seviyesinde bulunuyordu. Bankacılık sektörü uzmanları yükselen kredi faizlerinin şirketlerin nakit yönetimini zorlaştırdığını dile getirirken iç talepte beklenen zayıflamanın yanı sıra bir de müşteriden alınan çeklerin karşılıksız çıkmasının sorunu ağırlaştırdığını vurguladı.
Protestolu senet tutarı yüzde 224 arttı
Karşılıksız çeklerin yanı sıra ticari hayatta önemli bir yer tutan senetlerde de protestolu miktarında artış hızlandı. Türkiye Bankalar Birliği verilerine göre yılın ilk beş ayında protestolu senet adedi 87 bin 497'ye çıkarken protesto edilen senet tutarı 13 milyar 981 milyon 807 bin liraya çıktı. İlk 5 ayda geçen yılın aynı dönemine göre protesto edilen senet adedi yüzde 5 gerilese de protestolu senet tutarı yüzde 181 arttı.
Mayısta da protesto edilen senet adedi yüzde 12 azaldı ama geçen yılın aynı ayına göre, protestolu senet tutarı ise yüzde 224 artış gösterdi. Öte yandan bu yıl beş ayda döneminde, karşılıksız işlemi yapılan çek tutarının en yüksek olduğu 5 il İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Bursa oldu. Aynı dönemde adet olarak en fazla senedin protesto edildiği ilk 5 il sırası ile İstanbul, Ankara, Konya, İzmir ve Bursa olarak sıralandı.
Tutar olarak, Türkiye genelinde protesto edilen senetlerin yüzde 25’ini İstanbul ilindekiler oluşturdu, bunu yüzde 9 ile İzmir, yüzde 7 ile Ankara ve Konya izledi. Protesto edilen senet tutarının en düşük olduğu illerde Tunceli, Kilis ve Gümüşhane öne çıktı.
