Bireysel kredilerde çifte rekor

Şebnem TURHAN

Yüksek seyreden kredi faizlerine ve kredi taksitlerine getirilen sınırlamaya rağmen bireysel kredilerde hızlı artış sürüyor. Türkiye Bankalar Birliği (TBB) verilerine göre mayıs itibariyle toplam krediler geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 22,3 artarak 4 trilyon 50 milyar liraya ulaştı. Bireysel krediler ise yüzde 33 artışla 906 milyar liraya yükseldi. Bireysel kredilerde en büyük hacmin, en yüksek faiz oranıyla kullandırılan ihtiyaç kredilerinden oluşması dikkat çekiyor. Takipteki krediler hariç, son bir yılda bireysel kredi kullanan sayısı 1,7 milyon kişi artarak 34,5 milyona çıktı. Ortalama kredi bakiyesi ise 26,2 bin liraya yükseldi.

Geçen yıl pandemi döneminde parasal genişleme adımları kapsamında düşük kredi faizleri ile bireysel kredilerde de hızlı bir artış yaşandığına şahit olduk. Normalleşmeyle başlayan parasal sıkılaştırma adımları ile yükselen kredi faizleri bireysel kredi talebinde artışı durdurmaya yetmedi. Türkiye Bankalar Birliği (TBB) verilerine göre mayıs itibariyle toplam kredi geçen yılın aynı ayına göre yüzde 22,3 artışla 4 trilyon 50 milyar liraya ulaştı. Bireysel kredilerde ise artış yüzde 33 ile toplam kredi artış hızının üzerinde gerçekleşirken 906 milyar lirayla rekor kırdı. Son bir yılda takipteki krediler hariç bireysel kredi kullanan kişi sayısı 1.7 milyon kişi artarak 34.5 milyon kişiye çıktı. Ortalama kredi bakiyesi ise 26.2 bin liraya yükseldi.

İhtiyaç kredi faizinin yüzde 23,66’ya, taşıt kredi faizinin yüzde 22,39’a, konut kredisi faizinin yüzde 17,84’e çıktığı mayıs ayında bireysel krediye talebin hızlı artışının sürmesi Merkez Bankası’nın da gündemine geldi. Temmuz başında ise talebi yavaşlatabilmek için Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) makroihtiyati önlemleri hayata geçirdi. Ancak önlemler öncesinde TBB verilerine göre bankalardan kullanılan bireysel kredi miktarı 869 milyar liraya, finansman şirketlerinden kullanılan kredi miktarı ise 36.8 milyar liraya yükseldi. Böylece toplam bireysel kredi 906 milyar lira oldu. Banka ve finansman şirketlerinden bireysel kredi kullanan kişi sayısı da geçen yılın mayıs ayına göre yüzde 5,25 artarak 34 milyon 536 bin adete çıktı. Bankalardan bireysel kredi kullananların sayısı da 34 milyon 165 bin adet ile zirve yaptı.

Geçen yıl mayısa göre konut kredisinde artış yüzde 30 olurken kullanılan kredi miktarı 284.4 milyar liraya çıktı. Nisan ayına göre ise kullandırılan konut kredisi miktarı geriledi. Bu yıl aslında takip eden aylarda çok hızlı bir artış yaşanmıyor. Son aylarda yükselen faizler konut kredisi talebini sınırladı kullanan kişi sayısı 2 milyon 522 bin kişi oldu. Bu geçen yıl mayıstaki 2 milyon 475 bin kişinin ardından son 1 yıldaki en düşük kullanan kişi sayısına işaret ediyor. Konut kredisinde talep geçen yıl haziran ve temmuzda yüzde 9 ile tek haneye düşen kredi faizi sonrası zirve yapmıştı. Haziranda konut kredisi faizi yüzde 9,30, temmuzda ise yüzde 9,11 seviyesindeydi. Yıllık konut kredisi faizindeki bu tek hane olağanüstü bir talebi de beraberinde getirmişti. Ancak yine sıkılaştırma adımları sonrasında konut kredisi faizleri mayıs itibariyle yüzde 17,84 seviyesinde. Haziranda yüzde 17,90’a, temmuzda ise yüzde 17,97’ye çıktı. Bu yüksek oranlar talebi biraz sınırladı. Temmuz ayı ile birlikte konut kredisinde geçen yıla göre de düşüş gözlenmesi muhtemel.

Bankadan ihtiyaç kredisinde 1.1 milyon kişilik artış

Bireysel kredilerde en büyük hacim ihtiyaç kredilerinde oluyor. TBB verilerine göre ihtiyaç kredileri toplam bireysel kredilerin yüzde 46'sını oluşturuyor. Geri kalan yüzde 31'ini konut, yüzde 17'sini kredi kartları ve yüzde 5'i taşıt kredileri olarak sıralanıyor. İhtiyaç kredi faizi de mayısta yüzde 23,66 seviyesinde. Tüm bireysel krediler arasında ihtiyaç kredi faizi en yüksek oran olarak da öne çıkıyor. Faiz hafif de olsa haziranda yüzde 23,37’ye, temmuzda yüzde 23,31’e geriledi. Ancak geçen yıl mayısta ihtiyaç kredi faizi yıllık yüzde 10,61 ile gördüğü en düşük seviyelerinden birindeydi. Bu düşük faiz oranı ihtiyaç kredisi kullanımını çok hızlı artırmıştı. İhtiyaç kredilerinde geçen yılın aynı ayına göre artış yüzde 26,6 ve kullandırılan kredi 418 milyar lira. İhtiyaç kredisi kullanan kişi sayısı da 28 milyon 257 bin adet olarak belirlendi. Bu 963 bin ile neredeyse geçen yıla göre 1 milyon kişilik artışa işaret ediyor. Bankalardan daha ağırlıklı kullanılan ihtiyaç kredisinde geçen yıl mayısa göre kullanan kişi sayısı artışı ise 1.1 milyon kişi ve 27 milyon 757 bin adete ulaştı.

Makroihtiyati tedbirler talebi bir miktar yavaşlatabilir

Tera Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan, bireysel kredilerin büyüme hızının, ticari kredilerin önünde seyrettiğini belirterek şöyle konuştu: “Pandemi dönemindeki kapanmaların ardından, açılmalar ile birlikte özel tüketim ağırlığı arttı. Buna bağlı olarak beyaz eşya, mobilya gibi alışverişler artmakta. Özel bankalar tarafında da açılma artı olarak Kurban Bayramı ile birlikte oluşan nakit ihtiyacına mütevellit tüketici kredisi kampanyaları yapıldı. Faiz oranı bankadan bankaya değişebiliyor, vadeler ise 36 aya kadar, ayrıca belli bir ödemesiz dönem de sunabiliyorlar. Görünen o ki, bireysel talep halen belli seviyelerde. Son dönemde, bireysel kredilerdeki artış hızını yavaşlatmak amaçlı olarak taksit sayısının düşürülmesi gibi makroihtiyati tedbirler açıklanmıştı. Bireysel kredi artışı, cari denge açısından da yardımcı olmaz. Özellikle elektrik, elektronik, taşıt gibi özel ve ithal tüketim kapsamına giren kalemler açısından... İç talepte uygulanan sıkı para politikası ve makro ihtiyati tedbirler bir miktar yavaşlamayı beraberinde getirebilir.”

Taşıt kredisi talebi zirveden düşmüyor

Taşıt kredisine de talep artışı devam ediyor. TBB verilerine göre geçen yıl mayısa göre kullandırılan kredi miktarı yüzde 93,5 artışla 48.2 milyar liraya çıktı. Bu tarihi en yüksek seviye. Geçen yıl mayısta yüzde 13,12 seviyesinde olan taşıt kredi faizi bu yıl mayısta yüzde 22,39. Ancak bankalar dışında finansman şirketlerinden taşıt kredisi kullanımı çok daha yüksek. TBB verilerine göre bankalardan kullanılan taşıt kredisi miktarı 14.4 milyar lira, finansman şirketlerinden kullanılan ise 33.8 milyar lira seviyesinde. Kullanan kişi sayısında da paralellik var. 212 bin kişi bankadan kullanırken 267 bin kişi finansman şirketlerinden taşıt kredisi temin etti. Toplamda ise 473 bin kişilik kullanım yaşandı.

İlk kez kullananlarda KMH ve kart öne çıkıyor

TBB verilerine göre mayıs ayında 83 bin kişi ilk defa kredi kartı, 63 bin kişi ihtiyaç kredisi kullanırken, konut kredisi kullanan kişi sayısı 9 bin oldu. 63 bin kişi ise ilk defa kredili mevduat hesabı kullandı. Bu yılki seyre bakıldığında ilk kez kredili mevduat hesabı kullananların sayısı ocakta 381 bin kişi olurken şubatta 85 bin, martta 104 bin, nisanda 79 bin olarak belirlendi. Kredi kartına ilk kez başvuranlarda ise yine ocakta 354 bin kişilik hızlı artış yaşanırken sonrasında şubatta 157 bin, martta 154 bin, nisanda 103 bin kişi olarak gerçekleşti. Faizlerin yükseldiği dönemde küçük harcamaları için kredi çekmektense vatandaşın KMH ve kredi kartıyla bu ihtiyacını karşıladığı yorumları yapılıyor.

Şirketler de bireysel krediye yönelmiş olabilir

Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, açıklaması kolay olmayan gelişmeler yaşandığını belirterek bunun üç nedeni olabileceğine dikkat çekti. Aslanoğlu bu üç nedeni şöyle sıraladı:

1) Kredi faizinin az bile olsa üzerinde mevduat getirisi sağlayanların bunu değerlendirdiğini çok duydum.

2) Enflasyonun açıklanandan çok yüksek olduğunu düşünen tüketici hem negatif reel kredi faizi beklentisi hem de fiyatların daha da artacağı beklentisiyle bu talebi oluşturuyor.

3) O dönemde özellikle hizmet sektörlerinin zorda olması sabit maliyetleri bireysel kredilerle karşılama ihtiyacını arttırmış olabilir.