Başkanlar Konuşuyor: Güneydoğu’nun tahıl ambarı sanayide de iddialı

DÜNYA, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği öncülüğünde 81 ildeki oda ve borsa başkanlarıyla illerin ekonomisini masaya yatırıyor. “Başkanlar Konuişuyor” söyleşi dizisinde bu hafta Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı İbrahim Halil Peltek ve Şanlıurfa Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Kaya, kenitin güçlü yanlarını, potansiyelini, sorunlarını ve çözüm önerilerini anlattılar.

Türkiye'nin en genç nüfusuna istihdam alanları açıyoruz

İbrahim Halil Peltek / Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı

Güneydoğu Anadolu Projesi sayesinde Türkiye’deki en fazla sulanabilir tarım arazilerine sahibiz. Bölgemizin verimli topraklarında Türkiye’nin en çok pamuk, buğday, mısır ve fıstık üretimini yapıyoruz. Türkiye’nin tarımda lokomotifi olabilecek düzeyde altyapıya sahibiz. Bu vesileyle tarıma dayalı sanayi, Şanlıurfa’da son 5 yılda çok hızlı gelişti. Burada 4 organize sanayi bölgemiz (OSB) tamamen bitmiş durumda. Şanlıurfa OSB için 2000 hektar genişleme talebimiz de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız tarafından onaylandı. Genişleme alanı devreye alındığında, Türkiye’nin beşinci büyük OSB’si olacak. İlimiz; tarım, sanayi ve turizm olmak üzere 3 alanda ilerliyor. Turizmde başta Göbeklitepe olmak üzere Karahan Tepesi, Saklıkent, Takoran Vadisi, Halfeti, Harran Ovası ve Balıklı Göl ile eşsiz bir potansiyele sahibiz. Tescilli 2700 tarihi mekanımız var. Sanayide de pandemi sürecinde 5000 istihdam artışımız oldu. Şanlıurfa, ekonomi ve nüfus olarak çok hızlı büyüyor. İlimizde 65 bin genç nüfus bulunuyor. 19-20 yaş ortalaması ile şu anda en genç nüfusa sahibiz. O nedenle istihdam alanlarını sıkça açmaya çalışıyoruz.

İLİMİZE GELEN YATIRIMCI BÜYÜMEK İÇİN İLAVE ALAN İSTİYOR

İstihdamı artırmak üzere, başta bölgeye uygulanan teşvikler ile gelip yatırım yapıldığında Şanlıurfa’da 10 yıl SGK muafiyetinin yanı sıra 10 yıl KDV muafiyeti söz konusu. İlimizde tekstil ve ayakkabı sektörlerinde 25 fabrika yatırımı yapıldı. Gelen yatırımcılar da büyümeye başladılar ve tekrar yer talebinde bulunup yatırımlarına devam ettiler. Öte yandan OSB’lerde il dışından yatırım için sıra bekleyen firmalar var. Gaziantep’ten, İstanbul’dan tekstilci ve iplikçiler geliyor.

İlimizde sanayi yatırımları yapılırken, istihdamın artırılması adına araziler neredeyse bedelsiz veriliyor. Örneğin farklı bir şehirde arazi metrekaresi 1.200 dolarken, Şanlıurfa’da metrekaresi 5 dolardan satılıyor. Hükümetin de verdiği destekler ile ayakkabıcılık gibi iş gücü yoğun sektörde ilimizde bin kişiyi istihdam eden yatırımcı var. Bin kişi çalıştıran bir sanayici, ayda hiçbir şey kazanmasa bile SGK primi desteğinden dolayı cebinde 1 milyon TL kalıyor. O nedenle buraya talep çoğaldı. Şanlıurfa, yatırım konusunda Türkiye’nin yıldızlarından biri ve ekonominin lokomotifi olacak.

Ayrıca ilimizde fabrikaların kiralanması konusunda da yatırımcıya avantaj sağlıyoruz. Kiralama değeri 50 bin TL olan fabrikayı, kuluçka anlamında yatırım oluşması için 3.600 TL’den veriyoruz. Bu da sembolik bir rakam. Bölge bu fiyat ile yatırımcı tarafından denetleniyor. Ardından hemen 50 dönüm, 100 dönüm isteyen oluyor. Buradaki idarecilerimiz de her işi kolaylıkla sağlamaya çalışıyorlar.

ORTADOĞU PAZARININ KAPISIYIZ

Şanlıurfa, yatırım açısından Türkiye’nin en sağlam limanlarından biri. Ortadoğu pazarının kapısıyız. Yapılan fabrika yatırımı 5 yılda kendini amorti ediyor. Turizm açısından bakacak olursak da herkes, medeniyetin beşiği Şanlıurfa’yı görmeli. Önceden bir otel yatırımı kendisini 25 yılda amorti ediyordu. Günümüzde bu 6-7 yıla indi. Kalkınma açısından Türkiye’nin en avantajlı şehirlerinden biri Şanlıurfa’dır.

Şanlıurfa tarım sektörünün lokomotifl erinden biri konumunda. Ancak, sulama konusunda dikkat çekmek istediğim bir konu var: Dünya, vahşi sulamadan çıktı; ancak biz hâlâ vahşi sulama yapıyoruz. 50 yılda oluşabilecek katmanlı topraklarımız bir sulamada drenaj olup gidiyor. Yeni sulama sistemlerimiz damlama ve yağmurlama. Ancak, halen yaygın olan vahşi sulama nedeniyle Harran Ovası telef oluyor. Buna acilen bir çözüm bulmak lazım. Damlama sulama sistemine acilen geçmek lazım. Dünya mirasımız olan Harran Ovası 11 bin 500 yıllık bilinen tarihiyle bize kalmış. Ancak bu gidişle 300 yıl sonra bu toprakları kaybedeceğiz. Bunun altını kırmızı kalemle çizmek lazım.

Tarımdaki gücümüzü lisanslı depolarla pekiştiriyoruz

Mehmet Kaya / Şanlıurfa Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı

Şanlıurfa, Türkiye’nin tahıl ambarlarından biri konumunda. Bununla birlikte geçen yıl kuraklık üretimi vurdu. Bu yıl yağışlar olsa da önemli olan yağışın zamanı. Mart ayında yağış alamadık. Yağışsız dönemde kurak bölgelerdeki bazı ekinlerimiz telef oldu. Ancak sulanabilir araziler fazla olduğundan bu kayıp telafi edilebildi. Şanlıurfa yüksek potansiyele sahip. Bu potansiyeli değerlendirmek adına kalan projelerimizi tamamlamayı hedefliyoruz. TÜİK rakamlarına göre Şanlıurfa’da sulanabilir araziler yüzde 40 civarından yüzde 50’ye ilerliyor.

Rusya-Ukrayna savaşından sonra önemli buğday tedarikçilerinden Ukrayna’daki üretim kaybı bütün dünyayı etkiledi. Savaş ve pandemi öncesinde Şanlıurfa için en önemli şeyin eğitim olduğunu ve projelerden okullara öncelik verilmesi gerektiğini vurguluyordum. Eğitim hâlâ önemli; ama GAP’ın önemi daha da arttı.

Şanlıurfa’nın tarımı son yıllarda, sanayi yatırımlarıyla da destekleniyor. İlimizdeki tüm OSB’ler yatırım talebi alıyor. Şanlıurfa, önemli bir mirasın üzerinde bulunuyor. Potansiyelimizden dolayı yürümek yerine koşmamızın gerektiği bir konumdayız. Pandemi döneminde hububatta pazarımızı daha da geliştirmek için 90 bin ton kapasiteli lisanslı depoyu kurduk. Ardından 20 bin tonluk lisanslı pamuk deposunu kurduk. Daha önce sadece Ege Bölgesi’nde 15 bin tonluk pamuk lisanslı deposu vardı. Pamuk lisanslı depomuz da tekstil sektörüne önemli bir hizmet veriyor. Hatta kapasitesini artırmak istiyoruz. Öte yandan fıstık üretiminde de Türkiye’de birinci sıradayız. Pazarı Şanlıurfa’ya getirmek için bir lisanslı depo daha projelendirdik ve 48 bin dönüm yer aldık. Karacadağ Kalkınma Ajansı’nın ile desteğiyle bu projemizi de bir an önce gerçekleştirmeye çalışıyoruz. Hem il hem de ülke olarak tarım ürünlerine ihtiyacımız var. Bu nedenle vakit kaybedilmemeli. Önümüzdeki sene fıstık lisanslı deposunu da hayata geçirmeyi planlıyoruz.

Ayrıca ilimizdeki önemli yatırımlardan biri olan Ceylanpınar Tarım İşletmeleri Çiftliği de geçmişten beri kullanılıyor. Tarım ve Orman Bakanlığımız bu çiftlikte kuyular açmıştı. Açılan kuyular ile sulama konusunda güzel verim alınıyor. Ama temennimiz GAP projesinin bu bölgenin tamamını kapsaması sulama projesinin bitirilmesi. Oradan tüm ülkeye yetecek kadar ürün çıkabilir. Sonuç olarak bizim tarımsal üretimde kapasiteyi ve verimliliği artırmamız şart. Gerçekten istersek ve doğru planlama yaparsak kendimize yetebiliriz. Ama elbette sulama projelerinin bir an önce tamamlanması lazım.