Bankalarda kuyruklar arttı döviz büroları hareketli

Şebnem TURHAN

Beklentinin oldukça üzerinde gelen şubat ayı enflasyonuyla birlikte vatandaşın her seçim öncesi artan döviz talebi hızlandı. Merkez Bankası’nın işinin zorlaştığı yorumları piyasada yapılırken vatandaş da bozulan beklentisiyle döviz ve altına yöneldi. Mayıs 2023 sonrası ilk kez serbest piyasada döviz fiyatları bankalararası piyasada oluşan fiyatı aştı.

Yerel seçimler sonrası döviz kurlarında hareket beklentisiyle vatandaşın şubat ayı ile birlikte hızlanan döviz talebi önceki gün şubat ayı enflasyonunun beklentinin üzerinde gelmesiyle daha da arttı. Bankalarda kuyruklar artarken döviz büroları da oldukça hareketli günler geçiriyor. Büyükşehirlerde merkezi banka şubelerinde önceki gün gişelerden 30 bin TL üzeri para çekimi kasada para kalmadığı gerekçesiyle yapılmazken, şubelerde yapılan işlemlerde yoğun döviz alımı dikkat çekti. Aynı şekilde döviz bürolarında da genç yaşlı büyük küçük miktar demeden döviz alımları gözlendi. Bunun yanı sıra sadece döviz değil altın talebi de bankacılık sektörü kaynaklarının verdiği bilgiye göre ciddi şekilde arttı.

Serbest piyasada döviz fiyatı daha yüksek

Dövize talep artışı bankalararası piyasa ile serbest piyasadaki döviz fiyatları farkına da yansıdı. Bankalararası piyasada dolar/TL 31.65, Euro/TL 34.34 seviyelerindeyken, serbest piyasada dolar 32.35 TL'den, Euro 34.95 liradan satıldı. Bazı büyük döviz bürolarında ise dolar satış fiyatı 32.95-33.10 liraya, bazı bankalarda ise 32.30 liraya kadar çıktı. En son serbest piyasada döviz kurlarının daha yüksek fiyatta olmasını Mayıs 2023 seçimleri öncesinde yaşanmıştı. Piyasa uzmanları seçim etkisinin güçlü olduğuna işaret etti. Bankacılık sektörü uzmanlarının verdiği bilgiye göre enflasyon verisi sonrası insanların tekrar kendilerini dövizde korumaya çalışması döviz talebini arttırdı. Piyasa uzmanı bu artan talep yüzünden de dün Merkez Bankası’nın kotasyonları açın dediğini iddia etti. Böylece serbest piyasada döviz kuru bankalararası piyasayı aştı. Bu yükselişin her şeyin üst üste gelmesinden kaynaklandığını vurgulayan uzman, enflasyondan sonra gelen hareket, yerel seçimlerde beklenti, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in Merkez Bankası’nın sıkılaştırmanın yeterli olduğunu düşündüğünü söylemesi bunun da enflasyonun bırakılacağı şeklinde algılanmasının tüm bu nedenlerin arasında yer aldığını dile getirdi.

Döviz sepetinde bu yılki artış yüzde 8,06

Yılbaşından bu yana döviz kurlarında yukarı yönlü hareket izleniyor. Dolar ocak ve şubatta sırasıyla TL karşısında yüzde 2,96, yüzde 2,93 yükselirken martın ilk günlerinde yüzde 1,4 arttı. Dolar ve Euro eşit ağırlıklı döviz sepeti 2023 sonundan bu yana yüzde 8,06 olurken, Euro ise TL karşısında yüzde 5, dolar yüzde 7,4 arttı. Gram altın fiyatlarında da bu yılki yükseliş yüzde 10,5 seviyesinde. Hafta başında açıklanan şubat ayı enflasyon beklentilerin üzerinde yüzde 4,53 arttı. Bu oran 2002-2024 döneminin en yüksek şubat ayı enflasyonu. Beklentiler yüzde 3,7 seviyesindeydi. Yıllık enflasyon ise yüzde 67,07'ye yükseldi ki yine piyasa beklentisi yüzde 65,74 idi. İki aylık enflasyon da yüzde 11,54’e yükseldi. Bu oran döviz kurlarındaki yükselişin üzerinde gerçekleşti.

Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan şubattaki enflasyon raporu toplantısında yüzde 3 seviyesindeki mevsim etkisinden arındırılmış aylık enflasyonun hedefle uyumlu olduğunu belirtmişti ancak bu oran da şubat enflasyonuyla birlikte yüzde 3,99'a yükseldi. Aynı şekilde son Para Politikası Kurulu toplantısı sonrasında yapılan açıklamayı da piyasa uzmanları aylık yüzde 3,5-3 enflasyonun üzerine çıkılması durumunda parasal sıkılaşma adımı gelebileceği yorumları yaptı.

Enflasyonun bu denli yüksek çıkması piyasa uzmanlarına göre çok da geçici bir duruma işaret etmiyor. Hatta ABD'li yatırım bankası JPMorgan, hemen yayımladığı raporunda Merkez Bankası'nın (TCMB) nisanda politika faizini 500 baz puan daha artırarak yüzde 50'ye çıkarmasını beklediğini paylaştı. JPMorgan, daha önce TCMB'nin politika faizini yüzde 45'e yükselttiği faiz artışıyla faiz artışı döngüsünü sonlandıracağını öngörüyordu. Merkez Bankası’nın yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 36 seviyesinde yüzde 45 seviyesindeki politika faizinde ise enflasyon ve beklentilerde gözle görünür bir bozulma olana kadar sıkılığın sürmesi bekleniyor.

Şubede 30 bin TL üzeri nakit verilmedi

Tüm yaşananlar vatandaşın beklentilerine de yansıdı. Zaten şubattan bu yana yerel seçim sonrası kurda artış beklentisiyle döviz talebi artmaya başlamıştı. Bu hafta ise talep altınla da birleşti. Bankacılık sektörü kaynaklarından edinilen bilgiye göre enflasyon verisi sonrası gözle görünür bir talebi gözle görünür şekilde hareketlendi. Bazı büyükşehirlerdeki merkezi şubelerde de nakit TL çekimi ve döviz alımlarının artması dikkat çekti. Hatta bazı banka şubelerinde 30 bin TL üzeri nakit çekimi yapılamadı.

Gram altında tarihi rekor

Bankacılık kaynakları altın talebinde de benzer bir seyir görüldüğü bilgisini verdi. Gram altın fiyatları dün 2180.07 liraya kadar yükseldi ve tarihi en yüksek seviyesini gördü. Son aylarda yavaşlayan altın ithalatı cari açıktaki düzelmeyi de destekliyordu. Talebin artması yeniden ithalat artışı yaşanabileceği tehlikesi de içeriyor. Döviz bürolarında da kalabalıklar yoğunlaştı.

Net uluslararası rezervlerde 2 milyar dolara yakın azalış

Merkez Bankası döviz rezervlerinde vatandaşın döviz talebinin de etkisiyle kayıp yaşanıyor. Merkez Bankası toplam döviz rezervleri şubat sonunda 6 haftadır aralıksız gerilemesini sürdürüyordu. QNB Finansbank ekonomistlerinin yaptığı hesaba göre 1 Mart ile biten geçen hafta da TCMB’nin analitik bilançosuna göre dış varlıklar 1 Mart haftasında 0.9 milyar dolar azaldı toplam döviz rezervinin de benzer değişimle 130.9 milyar dolar olduğunu tahmin edildi. QNB Finansbank ekonomistleri geçen hafta içerisinde bankaların TCMB’de zorunlu karşılık ve teminat depo çerçevesinde tuttukları döviz miktarının 1 milyar dolar artmasının brüt rezervi olumlu etkilediğini belirtirken bunu hariç tutan net rezervin ise 1.9 milyar dolar azalışla 20.5 milyar dolar olduğunu hesapladı. Ekonomistlerin yaptığı hesaba göre swap hariç net rezerv de önceki haftaya göre 1.6 milyar dolar azalışla -47.8 milyar dolar oldu. Yine QNB Finansbank ekonomistlerinin hesabına göre net rezerv içinde değerlendirilen yurtiçi bankalarla yapılan swap hacminin 1 Mart haftasında 0.3 milyar dolar azalması net rezervi olumsuz etkiledi. Altın fi yatlarının yükselmesi de net rezervde 0.6 milyar dolarlık artışa yol açtı. Kamunun döviz mevduatı ise incelenen hafta içerisinde yatay kalmıştır. Sonuç itibariyle, bu sayılan işlemler net rezervin geçen hafta 0.3 milyar dolar yükselmesine yol açtı. Bu da, bunun dışında kalan işlemlerle (ihracat döviz alımları, reeskont kredi ödemeleri, kamu kurumlarına ve piyasaya döviz satışları, yurtdışı bankalarla depo/swap işlemleri vs.) nette 2.2 milyar dolar döviz çıkışı olduğu anlamına geldi.

Merkez Bankası net borç verici

Merkez Bankası piyasadaki likidite fazlasını çekmeyi başardı ve Kasım 2023’ten bu yana ilk kez mart ayıyla birlikte yeniden piyasaya net borç verici oldu. Merkez Bankası verilerine göre net borçlanma 4 Mart itibariyle 155.6 milyar lira oldu. Mart ayı öncesinde piyasaya borç veren değil net alıcı konumundaydı ve 29 Şubat itibariyle net borçlanma negatif 110.86 milyar lira seviyesinde bulunuyordu. Merkez Bankası net borçlanma faizini de yükseltti bu sayede. Yine Merkez Bankası’nın net borç verici olmasıyla ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti de yüzde 46’nın üzerine çıktı ve 4 Mart itibariyle yüzde 46,31 olarak gerçekleşti. Böylece yüzde 45 politika faizinin üzerinde bir ortalama fonlama maliyeti oluştu.

CDS son 1 haftada 40 baz puan arttı

Türkiye’nin 5 yıllık (risk primi) CDS’leri dün sabah 300’ün üzerine çıkarken öğleden sonra artışa devam ederek 318 baz puana kadar yükseldi, yükseliş 328 baz puana kadar devam etti. Böylece 1 haftada CDS’lerde 40 puanlık yukarı yönlü hareket oluştu. Öte yandan Londra swap piyasasında da gecelik faizler de önceki gün yüzde 50’yi geçerken dün yüzde 54’e yaklaştı. Merkez Bankası’nın sıkılaştırması Londra piyasasında da gözlemlendi. Piyasa uzmanları Merkez Bankası’nın hem net borç verici konumuna gelmesi hem de swap piyasasında da TL’nin faizinin yükselmesinin TL’nin maliyetini arttırdığını belirtti.